Βιβλιοθήκη

Δύο χρόνια αργότερα, δημοσιεύει ένα μυθιστόρημα συμπυκνωμένης, σπάνιας, ατόφιας και απολαυστικής ειρωνείας. Η «Χαμένη τιμή της Καταρίνα Μπλουμ (ή πώς γεννιέται η βία και πού μπορεί να οδηγήσει)» (όπως είναι ο πλήρης τίτλος του μυθιστορήματος) μιλά για τη χαμένη τιμή μιας κοινωνίας πανικόβλητης, έτοιμης να βάλει τον πρώτο λίθο εναντίον αθώων εξιλαστήριων θυμάτων. Ένα χρόνο αργότερα, ο Γερμανός σκηνοθέτης -και σεσημασμένος στην επιλογή εξαίρετων μυθιστορημάτων- Volker Schlöndorff μεταφέρει υποδειγματικά το μυθιστόρημα του Μπελ στη μεγάλη οθόνη. 

Ο Μπελ, από τα πρώτα κιόλας βήματα της σταδιοδρομίας του, θεωρήθηκε τολμηρός ρήτορας και εκφραστής του γερμανικού μεταπολεμικού τραύματος. Με τόλμη και δηκτικότητα, ψαχούλεψε στην ανοιχτή συλλογική πληγή και δεν δίστασε μπόλικες φορές να ρίξει αλάτι πάνω της. Τριάντα περίπου χρόνια μετά το τέλος του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Μπελ αφουγκράζεται για μία ακόμη φορά τον μύχιο σφυγμό της εποχής και της κοινωνίας του. Με ακρίβεια και μεθοδικότητα χειρουργικού τύπου, ανατέμνει μία συνθήκη φόβου, υφέρποντος πανικού και έκπτωσης αξιών. Με απώτερο σκοπό να δώσει υπόσταση στον υπότιτλο του βιβλίου του. Η ιστορία που διηγείται είναι ένα άτυπο δοκίμιο για τις λανθάνουσες διαδρομές της βίας και για τη μόνη πιθανή απόληξη αυτών των διαδρομών: την εκ νέου άσκηση βίας. Ισχυρής, αβίαστης και σθεναρής βίας.

Η Καταρίνα είναι η κεντρική ψηφίδα σε ένα σύνθετο ψηφιδωτό ισορροπιών δυνάμεων που βαδίζουν σε τεντωμένο σκοινί. Η Καταρίνα έχει βιώσει από πρώτο χέρι σε όλη της τη ζωή τη βία, έστω και σε έμμεσες ή συγκεκαλυμμένες μορφές. Ένας πατέρας που δεν γύρισε ποτέ από το στρατιωτικό μέτωπο. Μία μητέρα που δεν ήταν ποτέ τόσο δοτική. Μία βαλτωμένη και καταπιεστική συζυγική οικία, την οποία αναγκάστηκε να εγκαταλείψει. Μία μόνιμη οικονομική στενότητα, παρά τις ατελείωτες ώρες εργασίας. Ψεύτικες υποσχέσεις από ανθρώπους με ισχύ και δύναμη, που την βολιδοσκόπησαν με ευτελείς προθέσεις. Κατακλείδα και κορωνίδα όλων των παραπάνω, το βίαιο φρένο σε ένα έρωτα.

Η Καταρίνα είναι ένα κορίτσι της εποχής της, το οποίο ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα κάποιον που δεν έπρεπε να ερωτευτεί. Η Καταρίνα έχει ζήσει τον πόλεμο όχι στο πετσί της, αλλά ως κυρίαρχη και διαπεραστική αίσθηση. Όχι ως βίωμα, αλλά ως ένα αόρατο φάντασμα που στοιχειώνει και παραλύει τα πάντα. Διαμένει σε μία χώρα αναστατωμένη και ανήσυχη, όχι μόνο από τη δράση της RAF, αλλά και από ένα μόνιμο και βαθύ φόβο: το θαύμα της ορθοπόδησης δεν πρέπει να τεθεί ποτέ σε κίνδυνο με οποιονδήποτε τρόπο. Η Καταρίνα ήταν πάντοτε συνεσταλμένη και χαμηλών τόνων, δεν υπήρξε ποτέ της ηρωίδα.

Μολαταύτα, το σθένος με το οποίο αντιμετωπίζει την ανελέητη σπίλωση της τιμής της είναι κάτι παραπάνω από ηρωικό. Διεκδικεί μέχρι τέλους το δικαίωμα στον έρωτα. Σπαράζει με αξιοπρέπεια απέναντι στην αδικία. Εκκολάπτει μέσα της μία αναπόφευκτα συμπαθή εκδικητική οργή για όσα ουρανοκατέβατα και κατάπτυστα της συμβαίνουν. Η Καταρίνα θα καταστεί απόλυτα οικεία, λες και κατοικούσαμε ανέκαθεν στο μυαλό και την καρδιά της. Την ίδια στιγμή, θα παραμείνει ένα απροσπέλαστο μυστήριο ως και την τελευταία σελίδα του βιβλίου. Ο Μπελ αγαπά την ηρωίδα του αρκετά, ώστε να της φυλάξει ένα μικρό απόθεμα ιδιωτικότητας, σε πλήρη αντίθεση με όσους την περιβάλλουν στο μυθιστόρημά του. 

Σε όλη αυτή τη διαδρομή καταβαράθρωσης και εξύψωσης της Καταρίνα, ο Μπελ χειρίζεται τόσο τους αναγνώστες όσο και τους χαρακτήρες του σαν μαριονέτες. Ενίοτε αποκρύπτει πληροφορίες, ενίοτε αποκαλύπτει περισσότερες λεπτομέρειες κι απ᾽ όσες θα θέλαμε/ήθελαν να ξέρουμε/ξέρουν. Είναι οικονομημένος και μεστός, χωρίς τον παραμικρό πλατειασμό, χωρίς την παραμικρή φλύαρη απόκλιση. Μας τηλεμεταφέρει απευθείας στο ψαχνό. Στον πυρήνα μιας υπόθεσης διασυρμού, υπονόμευσης, εξευτελισμού και ατελείωτης πλάγιας βίας. Αφιονιζόμαστε με την ευτέλεια των κινήτρων. Αγκομαχούμε με την άσκηση εξουσίας. Ασθμαίνουμε μαζί με την Καταρίνα όσο σφίγγει ο κλοιός γύρω της.

Σε όλη αυτή τη διαδρομή αποπνικτικής ατμόσφαιρας, ο Μπελ δεν διστάζει να καταφύγει πολύ συχνά σε ένα χιούμορ που μοιάζει με κλαυσίγελο. Αφήνει ένα καγχασμό απέραντου σαρκασμού να απλωθεί, σαν να θέλει να περιγελάσει το Κακό, σαν να θέλει να ξορκίσει την Πίκρα. Μία ειρωνεία ισχυρή σαν οξύ που διαβρώνει και καταπίνει τα πάντα. Όλα εκείνα που είναι δυστυχώς υπερβολικά αληθινά για να είναι ψεύτικα…