If Beale Street Could Talk, του Barry Jenkin
H Beale Street, που έγινε διάσημη αρχικά μέσα από το τραγούδι “Beale Street Blues” (1916) αποτέλεσε ιερό τόπο της μπλουζ και τζαζ μουσικής, καθώς από το 1920 και για σχεδόν τρεις δεκαετίες όλα τα τοτέμ του χώρου παρέλασαν από τα μαγαζιά και τα κλαμπ ενός δρόμου που υπερέβαινε κατά πολύ τα όρια ενός απλού γεωγραφικού προσδιορισμού. Η Beale Street, πέρα από λίκνο της μουσικής αφροαμερικάνικης ψυχής, υπήρξε ορμητήριο του αγώνα κατά της πολιτικής του φυλετικού διαχωρισμού (segregation) και σύμβολο κάθε διεκδίκησης πολιτικών δικαιωμάτων, κοινωνικής και νομικής ισότητας.
Σε ένα κόσμο όπου η Ιστορία γράφεται μονίμως από τα ψέματα των νικητών και τις ψευδαισθήσεις των ηττημένων που ήθελαν απλώς να είναι νικητές, η ιστορία των κατατρεγμένων γράφτηκε για αιώνες ολόκληρους σε στίχους, ψιθύρους και γοερά μοιρολόγια. Σε θρήνους που περνούσαν από γενιά σε γενιά ως αποτρόπαιο φυλαχτό. Για να θυμηθούμε τα λόγια του Baldwin στο υπέροχο “I Am Not Your Negro” του Raoul Peck, “The story of the Negro in America is the story of America –or, more precisely, it is the story of Americans. It is not a very pretty story“. Κι αυτές οι ιστορίες που δεν ηχούν όμορφα, που δεν χρωματίζονται με παιάνες και κονφετί, τις διασώζουν αυτοσχέδιοι ραψωδοί. Τις ταξιδεύουν δρόμοι και τόποι που τις έζησαν από πρώτο χέρι και στο πετσί τους. Όπως η Beale Street.
Επιστρέφοντας στο σημείο απ’ όπου πιάσαμε το νήμα αρχικά, ο ορισμός του James για την έννοια της πατρίδας, και την παρακαταθήκη που αυτή κουβαλά και αποπνέει, δεν είχε καμία σχέση με σημαίες, διαβατήρια και ληξιαρχεία. Για τον Baldwin, που επέλεξε να εγκαταλείψει την παρισινή αυτοεξορία και τον ρόλο του τυρβάζοντος διανοούμενου για να ριχτεί στη φωτιά της μάχης, πατρίδα ήταν οι πρωινές μυρωδιές και η οχλοβοή του Χάρλεμ. Τα λικνίσματα και η έκσταση στα τζαζ καταγώγια.
Πατρίδα, όμως, ήταν και τα φοβισμένα πρόσωπα και τα τρομαγμένα μάτια, που έσταζαν αδικία, καταπίεση, απορία και παράπονο. Ο Baldwin ανέλαβε να ξεστομίσει όλα όσα είχαν συστηματικά φιμωθεί. Περισυνέλεξε όλα τα κλάματα και τους οδυρμούς, όλο τον καημό και τη μάταιη οργή. Συμπύκνωσε όλα τα ανείπωτα. Όλα όσα θα βροντοφώναζε η Beale Street αν είχε στόμα και μιλιά, για να αποτίσει φόρο τιμής στα παραμελημένα της τέκνα.
Κι αν όλα τα παραπάνω αποτελούν τον κατά Baldwin ορισμό της πατρίδας, η αποτύπωσή τους στο κινηματογραφικό σύμπαν του Barry Jenkin μοιάζει ευλογημένο προξενιό. Διότι η πατρίδα του Jenkin, όπως είχε αφήσει να διαφανεί και στο “Moonlight“, εδρεύει στη λαχτάρα και την προσμονή. Στις στιγμές που ζυγίζουν τόνους και προσπαθούν να βρουν τον τρόπο και τη δίοδο για να συμβούν.
Για να γίνουν πραγματικότητα, χωρίς να εκραγούν από το φορτίο της ανικανοποίητης επιθυμίας, χωρίς να λυγίσουν από το βάρος της υλοποιημένης προσδοκίας. Ο πυρήνας του Jenkin ακουμπά για μια ακόμη φορά στη διαστολή του χρόνου που δεν φοβάται να απλωθεί προστατευτικά. Την ίδια ακριβώς στιγμή, όμως, ψηλαφίζει τη συστολή όχι του χρόνου γενικότερου, αλλά ακριβώς του ίδιου ακριβώς χρόνου που είχε προ ολίγου ξεχειλώσει.
Εκεί που τρακάρουν η ματαίωση της απουσίας με το άδειασμα της παρουσίας. Εκεί που όλα καθυστερούν να έρθουν, αλλά λήγουν νωρίτερα απ’ όσο έπρεπε, απ’ όσο όφειλαν. Στα βλέμματα που συγκρούονται, που προελαύνουν και υποχωρούν, στα χαμόγελα που σβήνουν και θεριεύουν. Στα αγγίγματα που ταράζουν, στα χείλη και τα στόματα που χάσκουν. Στα χέρια που διασχίζουν μονάχα λίγα εκατοστά που μοιάζουν όμως με μίλια ολόκληρα. Το “If Beale Street Could Talk” δεν κλαψουρίζει ποτέ, αλλά σπαράζει σιωπηλά. Κι αναλαμβάνει ένα ιερό χρέος: να διηγηθεί μια ιστορία έρωτα και φόβου. Που δεν ξεφτίσει ποτέ, όσο βρίσκεται κάποιος εκεί γύρω για να την μνημονεύει.
Η Τις και ο Φόννυ. Η Τις και ο Φόννυ, που βλέπουν τον έρωτά τους να ματώνει πίσω από το γυαλί του επισκεπτηρίου. Ένα διάφανο γυαλί που σε αφήνει να δεις, αλλά όχι να αγγίξεις, που σε κρατά μακριά, ενώ σου επιτρέπει να ξεροσταλιάζεις από απόσταση αναπνοής. Η ταινία του Jenkin είναι ένα υφαντό από βελονιές αντίθετης φοράς. Με την ελπίδα να διασταυρώνεται με την απελπισία, με το φως να ξεπροβάλλει μέσα από τα πιο μαύρα σκοτάδια, αλλά και το αντίστροφο. Κάθε όμορφη σκέψη, κάθε υπόνοια ευτυχίας, επικαλύπτεται ασταμάτητα από μια υπενθύμιση της βαρβαρότητας ενός πανίσχυρου Κακού. Πανίσχυρου, αλλά όχι ανίκητου.
Ο Jenkin χτίζει αλλεπάλληλες, κορυφώσεις που ξεπροβάλλουν στις πιο αθέατες γωνιές, εκεί που το μάτι δεν παρατηρεί αρχικά όλες τις λεπτομέρειες. Όπως μια σκηνή αιθέριας παντομίμας, σε ένα χώρο αδειανό από αντικείμενα, αλλά γεμάτο από λύσσα για ζωή. Μια σκηνή που σχεδόν σου αναβιώνει στράτα-στρατούλα τη μαγική εκείνη στιγμή που τρακάρεις με τον έρωτα και νιώθεις πως όλα έχουν τελειώσει μονοκοπανιά, πως όλα ξεκινούν από την αρχή. Όπως μια σκηνή ανατριχιαστικής βουβής περισυλλογής μπροστά σε ένα καθρέφτη, που θαρρείς διαπερνά αιώνες στιγμάτων, καταπίεσης, οικτιρμού και φόβου. Ατελείωτου, θεσμοθετημένου και βαθιά ριζωμένου φόβου, που παραλύει κάθε σκέψη, κάθε κίνηση κι αντίδραση.
Όπως, ακόμη ακόμη, μια σκηνή βραδινής οικογενειακής σύναξης, σε ένα τυπικό σπιτικό του Χάρλεμ, όπου η ζεστασιά των χρωμάτων και η κελαρυστή διάταξη τόσο του ίδιου του χώρου όσο και των πάντων στον χώρο, σε κάνουν να νιώθεις πως θα πεταχτεί από κάποια γωνιά ο Marvin Gay και θα αρχίσει να τραγουδά το “Let’s Get It On”. Μια σκηνή τόσο απροειδοποίητα κομβική που κυοφορείται (μεταφορικά και κυριολεκτικά) η αναγγελία ενός βαρυσήμαντου νέου που αλλάζει τα πάντα απλώς και μόνο με την επικύρωση ότι τίποτα δεν πρέπει να διαταραχθεί, παρά την πίκρα, παρά τον πόνο. Όπου η σιωπή ζυγίζει μεγατόνους, μόνο και μόνο επειδή ταυτόχρονα κάθε λέξη έχει βάρος που μετριέται σε καράτια. Ο Jenkin βυθίζεται στον κόσμο του Baldwin, εκεί όπου ούτως ή άλλως έκοβε ήδη βόλτες, και μας υπενθυμίζει να τραβήξουμε προς τα εμπρός. Και προχωρώντας, να απλώσουμε χέρια και να κουβαλήσουμε μαζί μας ό,τι κρίνουμε πως αξίζει τον κόπο.
If Beale Street Could Talk, του Barry Jenkin
Είδος: Δράμα
Διάρκεια: 119'
*Aναδημοσίευση από το cinedogs.gr, κινηματογραφικό συνεργάτη του Artcore magazine
