Λόγος + Τέχνη

Πότε και πώς αποφάσισες «να πιάσεις» μικρόφωνο ως κωμικός; Υπήρξε κάποια συγκεκριμένη αφορμή; 

Παρακολουθούσα από μικρός video stand up κωμωδίας, περίπου με τον ίδιο τρόπο που κάποιος μαζεύει δίσκους μουσικής ή γραμματόσημα και πάντα μου φαινόταν η καλύτερη δουλειά στον κόσμο. Με αφορμή το διαγωνισμό Open Mic του Πολύτροπου τέχνης το 2011, αποφάσισα ότι είτε το δοκιμάζω στα 28 είτε κλαίγομαι στα 50.

Έπαιζα μουσική από το 2001 μέχρι το 2009 στους Fingers Crossed μία underground αθηναϊκή μπάντα και παράλληλα σπούδαζα και δίδασκα μαθηματικά. Οι υπόλοιποι μουσικοί της μπάντας ήταν και είναι εξαιρετικά ταλαντούχοι (ακόμα ελπιδοφόροι στα 30 τους) και στο πλάι τους εκτός από μουσική, έμαθα την αλφάβητο της δημιουργικής διαδικασίας. Αναγωγή, αφαίρεση, κεντρική ιδέα, τύχη, κούρδισμα, δυναμικές κλπ. Η διάλυση της μπάντας με λύτρωσε αφενός γιατί ήμουν άσχετος και τεμπέλης αφετέρου μου άφησε ένα κενό για δημιουργική ενασχόληση, το οποίο μπόρεσα να αξιολογήσω και να υπερκαλύψω 2 χρόνια αργότερα με το stand up. 

Πέρα όμως από τη δημιουργική ενασχόληση και την προσωπική φιλοδοξία θεωρώ ότι το βήμα να ανέβω στη σκηνή ίσως και να επηρεάστηκε από την απώλεια δύο κοντινών μου προσώπων το 2010. Αμφότεροι ικανότατοι και αφάνταστα αστείοι. Με τούτο δεν εννοώ ότι γράφω αστεία για να γελάνε εκεί πάνω, αλλά η οξυδέρκεια, η συνέπεια και η εργατικότητά τους είναι αρετές που χρειάζεται να έχεις ως stand up κωμικός. Δεν λέω ότι τις έχω, αλλά ήξερα 2 άτομα που τις κουβαλούσαν για 90 και 28 χρόνια αντίστοιχα. 

Θυμάμαι ακόμη την πρώτη σου εμφάνιση στο “Dunkel”, στην Πανόρμου. Από τότε έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι. Σε τομείς όπως η άρθρωση και η on stage κίνηση, νιώθω σαν να βλέπω άλλο άνθρωπο. Μίλησέ μας για την εξελικτική σου πορεία. 

Το κυριότερο χαρακτηριστικό μίας παράστασης, μίας παρουσίασης οποιασδήποτε μορφής τέχνης, διασκέδασης ή δημόσιου λόγου είναι η σύνδεση του performer με το κοινό. Αλλιώς οι μουσικοί θα γράφανε μόνο δίσκους, οι ηθοποιοί θα παίζανε μόνο σε video. Τη σημασία της σύνδεσης με το κοινό άργησα να την καταλάβω. Κι ακόμη δεν είναι το δυνατό μου σημείο.

Στις πρώτες παραστάσεις ήμουν πιο νωχελικός, μιλούσα πιο αργά, είχα παύσεις και μία εμφανή αμηχανία. Η αμηχανία των πρώτων παραστάσεων ήταν πρωτογενής και αληθινή και ήταν ένα στοιχείο που μπορούσα να εκμεταλλευτώ για να κερδίσω μερικά γέλια. Μετά τις πρώτες 5 φορές όμως, απέκτησα εμπειρία και η αμηχανία έπαψε να είναι αληθινή και πηγαία, συνεπώς σταμάτησε να λειτουργεί υπέρ μου. Σιγά σιγά, απέκτησα εμπιστοσύνη στο υλικό μου, στάθηκα κάπως στα πόδια μου σήκωσα το κεφάλι και άρχισα να απευθύνομαι με μεγαλύτερη ευθύτητα στο κοινό και με περισσότερη σαφήνεια στο κείμενο.

Έχω ακόμη να μάθω τη διάδραση με το κοινό, πρέπει να έχω την ευελιξία και τη διαύγεια να κάνω τη σωστή επιλογή αστείων για το κάθε κοινό, να γράφω καλύτερα αστεία, να γράψω μία καλή ιστορία και πρέπει να καταλάβω πώς στήνεται μία ολοκληρωμένη παράσταση stand up κωμωδίας.

Κάθε πότε «πρέπει» να ανανεώνει ένας κωμικός τα αστεία του; Για να γράψεις νέο κείμενο από πού αντλείς στοιχεία; Κρατάς σημειώσεις από συμβάντα της ζωής σου; Μελετάς την τρέχουσα κοινωνική επικαιρότητα;

Δεν υπάρχει κανόνας. Ο Jerry Seinfeld και πολλοί άλλοι κωμικοί πετάνε το χειρότερο 10% του υλικού τους και το αντικαθιστούν με καινούριο υλικό. Ο Louis CK ακολουθεί τη συμβουλή του George Carlin και στο τέλος της σεζόν το πετάει όλο και ξαναγράφει καινούριο. Για να γράψω νέο κείμενο συνήθως έχω μία παρατήρηση που μου φαίνεται πρωτότυπη (πχ. γιατί οι τρελοί δεν κρυώνουν;) και σκαλίζω εκεί γύρω να βρω κάτι αστείο, ενώ άλλες φορές διαλέγω απλώς ένα θέμα (πχ. περίπτερο). Όπως και να γράφεις, πρέπει συνεχώς να αναρωτιέσαι γιατί κάτι που έγραψες σου φαίνεται αστείο. Αν βρεις το γιατί είναι αστείο, το διατυπώσεις καθαρά και το μεταφράσεις σε ένα συναίσθημα, εκεί έχεις ένα άξονα, όπου μπορείς να χτίσεις ένα καλό κείμενο.

Η επικαιρότητα σπανίως με ενεργοποιεί να γράψω υλικό. Δεν θέλω να γράφω επίκαιρα αστεία και με αυτό τον τρόπο να συμμετέχω έμμεσα στην κυρίαρχη αφήγηση της κοινωνικής πραγματικότητας, ακολουθώντας τους πενθήμερους κύκλους των ειδήσεων ή την μπαρουφολογία των twitter hashtags. Κατά δεύτερο λόγο, το να γράφεις για την επικαιρότητα μειώνει το βάθος πεδίου σου. Τρέχεις να προλάβεις και δεν εμβαθύνεις. Πιθανότατα θα πεις με άλλα λόγια ότι αναπαράγεται στα πρωινά και μεσημεριανά μαγκαζίνα του ραδιοφώνου, στο twitter και στα free press. Στον μήνα πάνω, είναι υλικό που πρέπει να το πετάξεις γιατί πλέον δεν λέει σε κανένα κοινό απολύτως τίποτα.

Έχω παρατηρήσει πως στις παραστάσεις σου δεν περιλαμβάνεις πολλά αστεία που να περιστρέφονται γύρω από το σεξ. Θέλεις να αποφύγεις την εύκολη λύση; Γιατί εν τέλει μας φαίνεται τόσο αστεία υπόθεση το πήδημα;

Ίσα ίσα έχω και παραέχω. Απλώς τα αραιώνω με αστεία για σκατά. Προτιμώ να χρησιμοποιώ το σεξ και τις σχέσεις ως αναφορά ή ως εικόνα, όταν μιλάω για κάτι άλλο (πχ. για πόμολα σε πόρτες), παρά να γράψω 2 λεπτά υλικό για τον στοματικό έρωτα. Μιας και το συζητάμε, ο στοματικός έρωτας λέγεται και τσιμπούκι. Δεν έχει να κάνει με το ότι το βάζεις στο στόμα. Αλλιώς θα το λέγαμε τσιγάρο. Έχει να κάνει με το πώς κρατάς τον σφαιρικό όγκο στην άκρη της πίπας.

Το σεξ ήταν είναι και θα είναι για πάντα ένα από τα θέματα που απασχολούν συλλήβδην όλο τον κόσμο. Είναι το πιο ευρύ κοινό έδαφος που έχουν οι άνθρωποι μεταξύ τους, μαζί με την αναπνοή, το φαΐ και το χέσιμο. Και το κυριότερο, όταν δεν είσαι καυλωμένος, το σεξ φαίνεται αστείο. Από τους φαλλούς του Αριστοφάνη, τα δημοτικά γαμωτράγουδα στις Απόκριες, τις πρόστυχες μαντινάδες, τα βρώμικα αστεία στο πανηγύρι του Αη Γιάννη του Κλήδονα στην Ικαρία και τόσα άλλα, το σεξ είναι διαχρονικά αστείο. Όλους τους απασχολεί και όλοι θέλουν να ακούσουν «γι’ αυτό».

Πώς προπονείται ένας κωμικός; Εννοώ πως μου φαίνεται κάπως περίεργο να ακούει κανείς τον εαυτό του και να μονολογεί «μα πόσο αστείος είμαι». Προβάρεις τα κείμενά σου σε φίλους και γνωστούς;

Προβάρω ιδέες σε φίλους και γνωστούς για να δω τουλάχιστον αν έχουν την ίδια αναφορά ή το ίδιο συναίσθημα, ακούω ηχογραφήσεις από παραστάσεις για να ξέρω ακριβώς ποια αστεία δούλεψαν και πόσο. Μ’ αρέσει επίσης να κάνω brainstorming με συναδέλφους κωμικούς. Κυρίως με τον Δημήτρη Δούκογλου και τον Γιώργο Χατζηπαύλου, αλλά έχω κάνει και sessions με τον Θωμά Ζάμπρα, τον Διονύση Ατζαράκη, τον Αλέξανδρο Τιτκώβ, τον Απόλλων Roach. Που και που, κάνω υπότιτλους σε stand up βίντεο ξένων κωμικών. Και από εκεί, μαθαίνω αρκετά.

 Το stand up βιώνει καλπάζουσα αποδοχή τον τελευταίο καιρό. Φοβάσαι μήπως αυτό το hype αποδειχθεί μια μόδα που θα κάνει τον κύκλο της;

Λογικά ναι. Προς το παρόν έχουμε θετικό ρυθμό εισροής νέων θεατών stand up και το σημαντικότερο, έχουμε κάθε εξάμηνο νέους κωμικούς. Αν αρχίσει αυτό να φθίνει σε λίγα χρόνια, ελπίζω να μας μείνει μία κρίσιμη μάζα κοινού και κωμικών, ώστε η σκηνή και το είδος να σταθεροποιηθούν στη συνείδηση του κόσμου ως μία καλή επιλογή βραδινής διασκέδασης, εφάμιλλη του σινεμά, του θεάτρου ή του φαγητού.

Υπάρχει ένας άγραφος κανόνας πως οι κωμικοί είναι μοναχικοί και βλοσυροί άνθρωποι εκτός δουλειάς; Περιπτώσεις όπως του Πίτερ Σέλερς ή του Ρόμπιν Ουίλιαμς έχουν ενισχύσει αυτή την εντύπωση. Ισχύει ή πρόκειται για ένα ακόμη στερεότυπο;

Ίσως υπάρχει ένας τέτοιος άγραφος κανόνας. Απ’ ότι φαίνεται όμως, εφαρμόζεται σε πραγματικά ταλαντούχους κωμικούς. Δεν κινδυνεύω.

Παρόλα αυτά, να αναφέρω ότι η δουλειά ενός stand up κωμικού είναι πάρα πολύ πυκνή σε μεταβάσεις δυναμικού. Από την καθολική αποδοχή το γέλιο και το χειροκρότημα, στην παντελή απόρριψη του performer, είναι 40 δευτερόλεπτα δρόμος. Αυτή η ταχεία παλινδρόμηση από τη χαρά στη λύπη, καθώς η σχέση αγάπης και μίσους που αναπτύσσεις με το υλικό σου, φαντάζουν αρκετά ισχυρές δυνάμεις για να να απορρυθμίσουν τις ψυχικές σου ισορροπίες

Ένας stand up comedian μπορεί να βιοποριστεί στην Ελλάδα, έστω εν μέρει, από αυτή τη δραστηριότητα; Όταν συστήνεσαι σε κάποιον που σε ρωτά τι κάνεις στη ζωή, θα απαντούσες αβίαστα «είμαι κωμικός»;

Δε συστήνομαι αποκλειστικά ως κωμικός σε παρέες και φίλους, αλλά αν πω κανένα καλό αστείο συμπληρώνω κατόπιν: «Είναι η δουλειά μου, ξέρετε!».

Η μητέρα μου δούλευε ως δικηγόρος για 42 χρόνια. Είμαι 31 χρονών και έχω 14 ένσημα, όλα από την κωμωδία, στην εκλεκτή κατηγορία του ΙΚΑ «Ακροβάτες Γελωτοποιοί ή/και Κλόουν (represent)». Την έκανα πολύ περήφανη. Για την ώρα, αποκλειστικά από το stand up δεν πιστεύω ότι μπορεί να βιοποριστεί κανείς. Αλλά αν έχεις από 2 παραστάσεις την εβδομάδα, αυτό σίγουρα μπορεί να συνεισφέρει στο εισόδημά σου.

Υπάρχουν κωμικοί, παλαιότεροι ή πρόσφατοι, τους οποίους μελετάς με στόχο να «αντιγράψει» τα δυνατά τους σημεία; Ομολογώ ότι εσύ μου έδωσες το έναυσμα για να παρακολουθήσω για πρώτη φορά βιντεάκια από stand up comedians. Οι Louis CK και Eddie Izzard μου έχουν αρέσει πολύ…

Πάμπολλοι! Δεν είναι τόσο ότι κοιτάω να τους αντιγράψω, όσο να προσδιορίσω ποιά είναι τα στοιχεία που τους κάνουν να ξεχωρίζουν. Μπορεί να είναι το κείμενο (Doug Stanhope), το delivery (Todd Barry), η αφηγηματικότητά τους (Jim Jefferies), για άλλους η persona τους (Dimitri Martin), η συνέπειά και η ταχύτητά τους (Τim Vine), η ένταση του υλικού (Frankie Boyle), τα meta-jokes (Stewart Lee) και φυσικά το κυριότερο, που είναι η σύνδεση με το κοινό (Gabriel Iglesias) Ακόμη όμως και να τα προσδιορίσεις αυτά τα στοιχεία, δεν σημαίνει ότι θες απαραιτήτως να τα ενσωματώσεις στο δικό σου act. Η διαδικασία να τα αποσαφηνίσεις και να τα καταλάβεις είναι που σε κάνει καλύτερο κωμικό.

Το πρόσφατο θέμα με τον Μπιλ Κόσμπι που βγήκε στο προσκήνιο σε στεναχώρησε καθόλου; Ένιωσες πως αποκαθηλώθηκε κάποιο «ιερό τέρας» του χώρου σου; 

Ναι, βέβαια.. Έπεσα από τα σύννεφα! Πού ακούστηκε, άνθρωπος να εκμεταλλευτεί θέση ισχύος για να ικανοποιήσει σαρκικές ανάγκες. Πρωτοφανές. Είναι κρίμα πάντως που κατηγορείται ότι νάρκωνε γυναίκες και ερωτοτροπούσε. Με την επιτυχία που είχε, θα μπορούσε να ερωτοτροπεί με ξύπνιες.

Ο κόσμος της κωμωδίας καλείται να απαντήσει αν διαχωρίζουμε τον καλλιτέχνη από τον άνθρωπο. Ο κόσμος του σινεμά το αντιμετώπισε με τον Woody Allen, o της μουσικής με τον Michael Jackson. Προσωπικά μιλώντας, έπεσε λίγο στα μάτια μου ένα ιερό τέρας του stand up αλλά δε θα σβήσω και τα album του.

Έχει υπάρξει κάποιο ακραία δυσάρεστο περιστατικό εν ώρα παράστασης; Κάποιος που να προσβληθεί ή να αποδοκιμάσει έντονα;

Στην Κόρινθο, πριν από δύο μήνες είπα ένα αστείο που τελείωνε με γηπεδικό σύνθημα. Τρεις κοπέλες από το Λουτράκι άρχισαν να τραγουδάνε δυνατά «Σας γαμάει ο Λέτο» για 20 και πλέον δευτερόλεπτα. Ο ρυθμός και η συγκέντρωση πήγαν περίπατο. Αποδοκιμασία όχι τόσο, αδιαφορία, βαβούρα και βαρεμάρα έχω εισπράξει.

Βύρωνα, επειδή ο κόσμος θέλει να ξέρει, είσαι τελικά τόσο αστείος; Δηλαδή αν βγει κάποιος για καφέ μαζί σου, θα κατουρηθεί από τα γέλια;

Εσύ θα έπρεπε να το ξέρεις. Από μόνος μου σε ένα καφέ, δεν είμαι και ξεκαρδιστικός. Παρόλα αυτά, στο πλάι πολλών καλών και αστείων φίλων μου, μπορώ κι εγώ να λάμψω στιγμιαία. Τα καλύτερα αστεία μου τα λέω σε ανθρώπους που αγαπώ.

Συνέντευξη: Aureliano Buendia