Βιβλιοθήκη

Μαχσά Αμινί, Χαντίς Νατζαφί είναι τα ονόματα των γυναικών που ξύπνησαν από τον λήθαργό την ιρανική κοινωνία. Δολοφονημένες από το καθεστώς στο όνομα του θρησκευτικού σεβασμού που παύει να αποτελεί στοιχείο του ανθρώπινου πολιτισμού και μετατρέπεται σε βία και τρόμο. Η Αμινί και η Χαντίς διέκοψαν από την νάρκη την παλιά αυτοκρατορία που κάποτε μάγεψε τον κόσμο μα σήμερα σκοτώνει με τις ιδέες της πρώτα τα ίδια τα παιδιά της. Από τον θάνατο κρατιέται το παλιό πάντα προτού αφήσει τον τελευταίο του σπασμό. Στην περίπτωση του Ιράν η παρακμή δεν έχει καμία σχέση με λυρισμό, μια χώρα πεθαίνει πρώτα μέσα από τους ανθρώπους της και στην περίπτωση της Τεχεράνης και των άλλων περσικών πόλεων ο θάνατος έρχεται με καθεστωτικές σφαίρες, εμποτισμένες πρώτα και ευλογημένες από τους αυτόκλητους Σοφούς. Αιώνια η μνήμη τους και πάντα μια θέση για αυτές στην ποιητική μελαγχολία των περσικών παραμυθιών. Είναι το ελάχιστο που μπορούμε να προσευχηθούμε με τον αδιαπραγμάτευτο και αμήχανο σεβασμό μας, μίλια μακριά στην Αθήνα που χειμωνιάζει και ελάχιστα αντιλαμβάνεται πώς είναι να ζει κανείς με κακοποιημένη την ελευθερία του.

Όμως οι όμορφες Περσίδες – μοιάζει πως μιλά κανείς για τ’ άστρα -, κατοικούν αυτό εδώ το σημείωμα με ένα άλλο επιχείρημα, ολότελα διαφορετικό, σχεδόν μαγευτικό από την ζωή που τους φύλαξε ο παγωμένος χρόνος. Είναι στα κατάμαυρα μαλλιά, στα εκφραστικά μάτια, τα καμωμένα από το σπίρτο του ζωγράφου. Είναι στα χείλη που ντύθηκαν όλη την ντροπή του κόσμου και κατακόκκινα, με την πορφύρα του αυτοκράτορα βρίσκουν μια θέση στις έξοχες «Ιστορίες από τον Παράδεισο». Περσικά παραμύθια με καταβολές χαμένες στα βάθη του χρόνου, δοσμένα από την γραφή των μεγάλων δασκάλων, ενός κόσμου που γύρεψε τον Θεό του μες στην επίγεια πραγματικότητα. Και με την ανάγκη της πλάνης, έστησε μορφές για τον ήλιο, τον άνεμο, την καλοτυχία για να υφαίνουν τα πεπρωμένα του λαού. Ο τελευταίος ανταπόδωσε το χάρισμα και έτσι όπως λάμνουν οι μεγάλες αφηγήσεις της ανθρωπότητας οι ιστορίες που έρχονται στην εξαιρετικά καλαίσθητη έκδοση του Αρμού στέκουν ως μια υπενθύμιση. Για την ενότητα της ανθρώπινης αφήγησης, για την ψυχή που σε όλα τα μήκη υψώνεται στην φιλοδοξία του αγνού ρεμβασμού, πλάι στο ιδεώδες και το ιδανικό. Δεν βρίσκει κανείς άλλα συνώνυμα της ομορφιάς, του άδολου έρωτα, της εγκαρτέρησης και της αγάπης που ταπεινώνεται και πάλι ακηλίδωτη βρίσκει μια θέση μες στην ανυπέρβλητη κατάφαση της ζωής που διαπερνά σαν ρομφαία κάθε ανάχωμα της μοίρας.

«Εσκαντάρ», «Ο βασιλιάς Μπαχράμι στο μαύρο παλάτι», «Χομάι και Χουμαγιούν», «Ο βασιλιάς Μπαχράμι και η πριγκήπισσα της Κίνας», «Ο ερωτευμένος Σεΐχης» οι τίτλοι της έκδοσης σε τυχαία σειρά. Επειδή μπορεί κανείς να πιάσει από όπου το ζητάει η καρδιά του αυτές τις ψηφίδες ενός μύθου ενιαίου, προσανατολισμένου στις ανθρώπινες αδυναμίες και το δέος της υπόσχεσης. Γραμμένα από τους μεγάλους δασκάλους της Περσίας αυτά τα παραμύθια έχουν την ρίζα τους στην επίγεια ζωή μα με μια ιδέα ονείρου στο περιθώριο του κάδρου που μετατοπίζει την ουσία τους σε ένα επίπεδο μεταφυσικό, όλο πνευματικότητα. Η έκδοση του Αρμού με τις απατηλές ιστορίες τις γεμάτες ρουμπίνια και παράξενα πουλιά όλο σιωπή, με βγαλμένα μάτια και φύλλα θεραπευτικά για τους δαιμονισμένους και τις τραυματισμένες υπάρξεις, με τους ερωτευμένους βασιλιάδες και τους θαυμάσιους κήπους που ύμνησε η περσική λογοτεχνία ακόμη και μες στον σύγχρονο ρεαλισμό της συνιστά ένα διαφορετικό πόνημα. Διακοσμημένο με σχέδια σπαρακτικά υποταγμένα στον χρόνο μα με την ομορφιά τους ακέραια και σεβάσμια το βιβλίο αυτό στέκεται σπουδαίο για έναν ακόμη λόγο.

Είναι ο μεταφραστής του, ο Φερεϊντούν Φαριάντ, αυτός ο σπουδαίος, οικουμενικός δημιουργός που αναγνώρισε στο έργο του Ρίτσου το υλικό μιας πελώριας ποίησης, ικανής να χωρέσει όλες τις διαστάσεις της ποίησης του Γιάννη Ρίτσου. Θαρρείς πως κουβάλησε η θάλασσα που προχωρεί αυτόν εδώ τον κόσμο τον σημαντικό Πέρση λογοτέχνη ως την δαμασκηνιά καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς. Και έτσι όπως γίνεται στις ξεχωριστές συγκυρίες, ο Φαριάντ έσκυψε με ευλάβεια στο χειροπιαστό σχεδόν έργο του Ρίτσου που άγγιξε τον κόσμο, τις λύπες και τις ευτυχίες του, ανάσα ξεχωριστή  μες στην καρδιά της κοινωνίας που παραδέρνεται από την αλόγιστη ξιπασιά της ιστορίας. Ο Φαριάντ προλογίζει τις «Ιστορίες από τον Παράδεισο» και μας παραχωρεί μερικές σημαντικές αναφορές, κλειδιά θα έλεγε κανείς, ικανά να ξεκλειδώσουν τα πρώτα δώματα για τον μύστη που θέλει να εντρυφήσει στην περσική λογοτεχνία, κοιτίδα του φανταστικού και της ανθρωπιάς. Να ιδεί τα άσπρα, φεγγαρένια πρόσωπα, κρυμμένα σε μαύρο μετάξι, όπως το πρόσωπο της Ανεμί που άνοιξε τον δρόμο για αυτό εδώ το σημείωμα. Αναφορές σε δασκάλους, πάντα στο μέτρο της οικονομίας, υπομνήσεις στην εργογραφία τους που διαμορφώνει την ευρύτατη, αφηγηματική, περσική παράδοση. Μια ανάμνηση ολοζώντανη, ανάμνηση παραμυθιών μες σε ατμόσφαιρα μυστικιστική, αντλημένη από το μεγαλείο της ζωής με τις ακμές και τις μεγάλες δυστυχίες που είναι ο τρόπος της μοίρας να μας καλεί. «Έργο μοναδικό, που είναι σαν την Ιλιάδα και την Οδύσσεια μαζί», περιγράφει ο Φαριάντ τις «Ιστορίες από τον Παράδεισο» σε αυτήν την μοναδική έκδοση του Αρμού, έξοχη αφετηρία ατέλειωτων περιπλανήσεων. Μια υπενθύμιση για τους εμβληματικότερους μύθους της ανθρωπότητας, μια απόδειξη του τρόπου που πλαταίνουν μαζί με τις όχθες της ανθρώπινης εμπειρίας και φθάνουν να δανείζονται και να δανείζουν το χάρισμά τους, αναπλάθοντας την γεωγραφία του κόσμου, καταργώντας τα σύνορα στο όνομα του πολιτισμού που χτυπά σαν φλέβα άλλοτε πληθωρικά και πάλι ασθενικά, μα εξακολουθεί να μεταγγίζει μια ουσία ανεξάντλητη μες στο φευγαλέο αυτού εδώ του κόσμου.

Αυτό εδώ το σημείωμα μόλις που ψιθύρισε κάτι από όλα εκείνα τα σπουδαία που σημαίνει το βαθύτερο περιεχόμενο της περσικής λογοτεχνίας. Έστειλε έναν αποχαιρετισμό στον Φαριάντ, τον λογοτέχνη, τον νεοελληνιστή με το σημαντικό έργο και έσκυψε με ευλάβεια πριν από όλα στην επικαιρότητα που θέλει το σύγχρονο Ιράν παραδομένο στις φλόγες της ανθρώπινης αξιοπρέπειας που γυρεύει την θέση της μες σε αυτό εδώ το σύμπαν το παραδαρμένο από τα κύματα της ιστορίας. Τα ονόματα των συγγραφέων που κληροδότησαν τις Ιστορίες τους περνούν σαν αστραπές από τις σελίδες του προλόγου της έκδοσης του Αρμού. Μα περισσότερο από όλα θέλει να θυμάται πως καμιά φορά οι ιστορίες είναι τόσο ανάλαφρες και ονειρικές, ικανές να περνούν μέσα από τις χαραμάδες του χρόνου, να γλιστρούν και να φθάνουν σαν αυθόρμητες χειρονομίες του ονειρικού που τόσο έχει ανάγκη η εποχή μας.