Βιβλιοθήκη

Στα απόνερα των πρόσφατων Αμερικανικών εκλογών, στις οποίες (όχι απροσδόκητα) οι ψηφοφόροι εξέλεξαν τον Ντόναλντ Τραμπ για μια δεύτερη θητεία στο Λευκό Οίκο (απορρίπτοντας τη χλιαρή και για πάρα πολλούς ανερμάτιστη πολιτικά και βαθιά υποκριτική υποψηφιότητα και ατζέντα των Δημοκρατικών), θεώρησα ενδιαφέρουσα αναγνωστική πρόταση αυτή του μυθιστορήματος του Hari Kunzru «Κρέας για τους λύκους» (εκδόσεις Δώμα). Ο βασικός λόγος είναι ότι το μυθιστόρημα τοποθετείται χρονικά ακριβώς κατά τη διάρκεια της πρώτης εκλογικής εκστρατείας και αναμέτρησης που έφερε τον Τραμπ στην εξουσία, και ουσιαστικά προσπαθεί να επεξεργαστεί το κλονισμένο υπαρξιακό και ιδεολογικό υπόστρωμα που έκανε τη νίκη του Τραμπ και του φασίζοντος πολιτικού ρεύματος που εκπροσωπεί δυνατή. Το μυθιστόρημα παρακολουθεί έναν μεσήλικα συγγραφέα από την Αμερική που κερδίζει μια υποτροφία από ένα Γερμανικό ινστιτούτο για να γράψει το επόμενο βιβλίο του που μελετά την κατασκευή της υποκειμενικότητας στη ρομαντική ποίηση. Ο συγγραφέας, ο οποίος εκείνη την περίοδο περνά μια υπαρξιακή κρίση που τον κλονίζει και δυναμιτίζει τη σχέση του με την οικογένειά του, μετακομίζει στο Βερολίνο προκειμένου να αρχίσει τη συγγραφή. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του εκεί, ωστόσο, διαπιστώνει την προσωπική του δυσκολία να ξεκινήσει τη συγγραφή ενώ ταυτόχρονα ξεκινά να παρακολουθεί μανιωδώς μια εξαιρετικά βίαιη αστυνομική σειρά που διαφημίζει προκλητικά μια κυνική και αντιδραστική ιδεολογία. Αυτός ο συνδυασμός συνθηκών τελικά θα οδηγήσει τον ήρωα σε μια πρωτοφανή κατάρρευση που θα του μεταμορφώσει την πνευματική και συναισθηματική ζωή.

Ο αγγλικός τίτλος του βιβλίου είναι “Red pill” (κόκκινο χάπι) και αποτελεί παραπομπή στη διάσημη σκηνή από την ταινία «Μάτριξ» στην οποία ο Μορφέας δίνει στον Νίο την επιλογή να πάρει ένα μπλε χάπι και να συνεχίσει τη ζωή του όπως πριν ή ένα κόκκινο χάπι για να αφυπνιστεί και να γνωρίσει την αλήθεια της ύπαρξής του. Υπό αυτή την έννοια, ο κεντρικός συμβολισμός του κόκκινου χαπιού δεν είναι παρά ένας υπαινιγμός του μυθιστορήματος προς ένα βασικό μοτίβο της ακροδεξιάς ιδεολογίας σήμερα που καλεί τους ανθρώπους να αφυπνιστούν και να αντιδράσουν απέναντι στην παγκόσμια τάξη πραγμάτων, στις παγκόσμιες δολοπλόκες και εγκληματικές ελίτ, στην παγκόσμια συνωμοσία για την μεγάλη «αντικατάσταση» των πληθυσμών κ.ο.κ. Αυτή είναι και η στόχευση του έργου. Ο Kunzru στην ουσία περιγράφει ένα τυπικό δυτικό ακαδημαϊκό/διανοούμενο που έρχεται αντιμέτωπος με τη συρρικνούμενη σημασία του πνευματικού του έργου και με την αύξουσα ορμή και διάχυση εντελώς κυνικών, βίαιων, ρατσιστικών και φασιζουσών ιδεών που υπόσχονται την αποκατάσταση της αξιοπρέπειας, της δύναμης, της ανωτερότητας και της αυτοπεποίθησης του (συνήθως λευκού) άντρα. Εκείνο που κάνει πολύ καλά το «Κρέας για τους λύκους» είναι να καταγράφει δύο τάσεις στη σύγχρονη δυτική κοινωνία: αφενός την υπαρξιακή κρίση που προκαλείται από την αίσθηση ότι οι ιδέες και τα ενδιαφέροντα του δυτικού πολιτισμού (ιδιαίτερα των «πνευματικών ανθρώπων») έχουν χάσει τη δύναμή τους να παράγουν ουσιαστικές απαντήσεις και να απευθύνονται στις πραγματικές ανάγκες της εποχής, και αφετέρου την αίσθηση αδυναμίας άρθρωσης μιας επιτυχούς και ελκυστικής απάντησης στις επικίνδυνα σαγηνευτικές ιδέες της ακροδεξιάς. Εν προκειμένω, η ίδια η φιγούρα και η πορεία του κεντρικού χαρακτήρα λειτουργεί (αν και με κάπως επιτηδευμένο τρόπο) σαν κραυγαλέος συμβολισμός της κρίσης, της παράνοιας, και της κατάρρευσης του δυτικού υποκειμένου όταν διαπιστώνει ότι δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματά του αλλά ούτε και να αμυνθεί αποτελεσματικά απέναντι στον εχθρό.

Υπό αυτό το πρίσμα, το «Κρέας για τους λύκους» αποτελεί μια πρώτης κλάσης αναγνωστική ευκαιρία να προβληματιστεί κανείς με τις δυναμικές που ωθούν άτομα και κινήσεις σαν αυτές του Ντόναλντ Τραμπ να φθάνουν σε θέσεις εξουσίας και να μεταμορφώνουν τον κόσμο όλο και περισσότερο σε κάτι δυστοπικό. Ένα τέτοιο βιβλίο αξίζει της προσοχής μας. Έστω κι αν αρκετές φορές μοιάζει να είναι αρκετά αυτοαναφορικό και περιορισμένο στο εύρος των πραγμάτων που καλύπτει∙ έστω κι αν δεν πηγαίνει ακόμα βαθύτερα ώστε να κοιτάξει με μεγαλύτερη ειλικρίνεια πώς η δυτική νοοτροπία γέννησε ουσιαστικά τα τέρατα που τώρα την απειλούν, πώς το δυτικό υποκείμενο πάσχει από κενά στα οποία οι τερατώδεις ιδεολογίες έρχονται να καλύψουν, γιατί αυτές οι ιδεολογίες έχουν καταλήξει να είναι ελκυστικές και να γεμίζουν ικανοποίηση ένα μεγάλο μέρος των ανθρώπων στις σύγχρονες κοινωνίες. Ο Kunzru θέτει ένα καίριο ερώτημα και μας καλεί να ψηλαφίσουμε τα ξέφτια των δικών μας μεγάλων αφηγήσεων που γίνονται ολοένα και πιο αμήχανες στους καιρούς που ζούμε.