Κρίση ταυτότητας -Η νέα περιπέτεια του Pepe Carvalho, του Carlos Zanon
Scratch*: Σημείωμα για το μυθιστόρημα «Κρίση ταυτότητας Η νέα περιπέτεια του Pepe Carvalho» του Carlos Zanon που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο
Οι εικόνες παραμένουν νωπές. Η σκηνοθεσία πληθωρική, επιβλητική, μια επίμονη ενόχληση στον κόρφο της Ισπανίας. Το πλήθος, με κατοικίδια, σημαίες, λουλούδια, εραστές, χιλιάδες οπαδούς του χρυσοφόρου Λίο που όταν σκοράρει η γη ταρακουνιέται και όλοι έχουν να λένε για την απίθανη ποδιά, το χαμηλό κέντρο βάρους. Ακριβώς αυτό χαρακτηριζει σήμερα την Βαρκελώνη και την περιοχή της Καταλωνίας. Το κέντρο έχει μετατοπιστεί, το πλήθος διαθέτει παλμό, ρυθμό, ένταση, σημαίες στα πιο φωτεινά χρώματα, η Βαρκελώνη θέλει πίσω τα παιδικά της χρόνια, πιστεύει στα ρομάντσα που διαψεύδουν οι Βρυξέλες. Για την ακρίβεια, κανείς δεν θα μπορούσε να το πει καλύτερα από τον θρυλικό Pepe Carvalho, τον σπασμένο ντετέκτιβ του Montalban που κάτω από τον δεξιοτεχνικό, ρεαλιστικό φακό του Carlos Zanon και άρρωστος πια, γυρεύει το παλιό κέντρο του κορμιού του. Η Μαδρίτη θυμίζει λυρική φλόγα που πάει να σβήσει και η ματιά του Pepe διαπεραστική, διεισδυτική, επίμονη, μια ακτινογραφία της ίδιας της Ισπανίας. Στο παιχνίδι που παίζει με τις λέξεις ο διάσημος, μυθιστορηματικός ντετέκτιβ δανείζεται τους ευφυείς τρόπους της αφήγησης. Αυτούς που υιοθετεί ο εξαιρετικός Carlos Zenon. Συγγραφέας, δικηγόρος, αρθρογράφος και λογοτεχνικός κριτικός, δηλώνει στο σύντομο βιογραφικό της έκδοσης του Μεταίχμιου σε μετάφραση εμπύρεττη, φυσική σαν προφορική παρόρμηση, προσαρμοσμένη κατάλληλα από την Βασιλική Κνητού.
Ανοίγω τα παράθυρα. Μυρίζει σαν φωλιά, σαν αγροτική αντιπροσωπεία επαρχιακής κυβέρνησης. Ανάβω φωτιά. Ετοιμάζω ένα μεγάλο ποτήρι Ardbeg με λίγο πάγο και αν ήμουν ο τύπος για τον οποίο έγραφε ο συγγραφέας θα κάπνιζα και ένα Condal εξαετίας, αλλά εγώ είμαι πιο πολύ του ξανθού αμερικάνικου, των Winston μέχρι που η Τσάρο μου είπε ότι είναι τσιγάρα για πουτανιάρηδες, και ύστερα Nobel, Camel και τώρα πια ούτε και εγώ δεν ξέρω τι καπνίζω, ετούτο τον καιρό του χάους και της σχετικότητας.
Ο Pepe Carvalho παραμένει στο περιθώριο των γεγονότων. Παλεύει να επιβιώσει, δέχεται απρόσκλητες επιθέσεις, το ουκρανικό ξύλο δοκιμάζει τις αντοχές του. Σαν την Ισπανία του Zenon και εκείνος δεν μπορεί παρά να παρασέρνεται από το ρεύμα του καιρού, μόνο και μόνο για να υποπέσει και πάλι στα συνηθισμένα παραπτώματα. Πιοτό, ζωή δίχως τάξη, να χώνει, λέει την μύτη του στις πιο παράδοξες υποθέσεις. Και όλα ετούτα με τον κίνδυνο στην ζωή του πια πιο υπαρκτό από ποτέ, καθώς ο ήρωας του Zenon επιστρέφει στην δύση της καριέρας του, με όλα τα σημάδια της τριβής επάνω του. Πρόκειται για το χρησιμοποιημένο υλικό με την επωνυμία Pepe Carvalho που λαμβάνει απειλητικά μηνύματα, που εξιστορεί βλέμματα της ισπανικής ιστορίας, μόνο και μόνο για να παρουσιάσει άρηκτα και αιώνια συνδεδεμένα όσα συνθέτουν την ψυχή ενός τόπου. Με τις σημειώσεις που τόσο εξαιρετικά υπηρετεί η φροντισμένη επιμέλειά του, το μυθιστόρημα των εκδόσεων Μεταίχμιο «Κρίση ταυτότητας» σε μετάφραση Βασιλικής Κνητού κερδίζει στα σημεία. Τόσο για την επικαιρότητα που καθρεφτίζει την στιγμή που η Ισπανία του παραδίνεται από κίνημα σε κίνημα, από ρεύμα σε ρεύμα, σταθμός στον μεγάλο ποταμό της ιστορίας που κυλά, όλο κυλά. Ο Pepe Carvalho δεν νοιάζεται ιδιαίτερα. Εκείνος έχει τις δικές του προσωπικές υποθέσεις, η ζωή του συνιστά ένα αληθινό φιλμ noir, έτοιμο να πέσει ανά πάσα στιγμή στην άλλη πλευρά του κινδύνου. Με την ψυχή του Goya στις λέξεις του, αφήνει αυτούς τους παράξενους τύπους τριγύρω του καθώς ο ίδιος γυρεύει λίγη αφορμή για να συνεχίσει. Η μορφή του στο εξώφυλλο της καλαίσθητης έκδοσης που συνιστά πια κανόνα για το Μεταίχμιο, μοιάζει να εξιστορεί το αλλόκοτο οδοιπορικό του στην Μαδρίτη, την Βαρκελώνη, στα φιλμ και τους χαρακτήρες. «Ο κόσμος κάτι θέλει να γίνει και ας είναι τραγωδία», μεταφράζει η Βασιλική Κνήτη και είναι γεμάτες αλήθειες η σκιά αυτού του τύπου που σε κατακόκκινο φόντο στηρίζει την λύπη του στους αγκώνες. Γεύεται την καθημερινή ζωή της Ισπανίας και την ίδια στιγμή κατορθώνει να αναδείξει ολοζώντανη την ιστορία του, δίχως να μειώσει στο ελάχιστο αυτήν την ατμόσφαιρα φθοράς που διατρέχει σαν φλέβα τον ίδιο, φθάνοντας ως την πλατεία της 3ης του Μαγιού. Ουλές και σημάδια είναι το λεξιλόγιο του Carlos Zanon, η πηγή από όπου δανείζεται ο Pepe Carvalho την μοναδική ατμόσφαιρα ενός διαφορετικού φιλμ. Η «Κρίση ταυτότητας» συνιστά μια προσωπική θεώρηση, ίσως ο συγγραφέας να είναι κατ΄ ουσίαν αυτός ο τελειωμένος ήρωας που ζει τις ταραχές της εποχής και της βιογραφίας του δίχως την ελάχιστη συμμετρία. Ίσως για αυτό να κατορθώνει να γοητεύσει τόσο το αναγνωστικό κοινό που μαθαίνει να συλλαβίζει την λαϊκή του σοφία από την αρχή.
Ζώα φανταστικά ενός παράλληλου, σκοτεινού κόσμου, ενδείξεις trafficking, φριχτά σκοτωμένα κορίτσια, γρήγορες συνευρέσεις, η Ευρώπη, ζωγραφιές της φθοράς που συνοδεύει τον καινούριο αιώνα. Οι μορφές του Zanon γράφουν την αλήθεια πάνω στους τοίχους του βιβλίου. Δείχνουν την φτήνια του κόσμου με το δάχτυλό τους.
Θα το πω. Θέλω να το πω, γιατί αν πρέπει να το βουλώνεις και πεθαμένη, ε, τότε δεν αξίζει τον κόπο να κάτσεις να σκοτωθείς.
Έρχονται εδώ γιατί τους ερεθίζει να μας ταπεινώνουν.
Θέλουν να δουν τι είμαστε ικανές να κάνουμε για πέντε ευρώ.
Για μια ελάχιστη δόση πρέζας.
Μας έχουν γονατιστές.
Μας τραβάνε απ΄τα μαλλιά.
Μας βρίζουν.
Μας χτυπάνε.
Μας βιάζουν.
Μας φέρονται όπως δεν θα φέρονταν ούτε στα σκυλιά τους.
Έτσι νιώθουν ισχυροί.
Σπουδαίοι.
Καλύτεροι.
Δεν είναι το σεξ το θέμα, παρά το να μας ταπεινώσουν, να μας υποτάξουν, να μας θυμίσουν πως είμαστε πουτάνες. Αυτό τους ερεθίζει.
Της Κοστάντσα της ζητούσαν να μην βγάζει τα πατομπούκαλα που φορούσε μόνο και μόνο για να την ξεφτιλίζουν. Την έλεγαν άσχημη, χοντρή, γουρούνα Πορτογαλίδα.
Ο Pepe Carvalho δεν μασάει τα λόγια του. Οι πεθαμένες φιλενάδες του ουρλιάζουν κάτω από τα χώματα, στέκουν σαν απολύτως δικαιολογημένες απώλειες αυτού εδώ του ολοκαίνουριου κόσμου. Είναι φτηνό το κοριτσίστικο αίμα και ο Carlos Zanon φωτογραφίζει με τα μάτια του Carvalho μια άρρωστη Βαρκελώνη, πάντα μετέωρη, με περαστικούς διαβάτες, χαμένη νιότη και συμφέροντα και μεσίτες φορτωμένους κακές προθέσεις. Ζωγραφίζει τους εμπόρους των ναρκωτικών, τους καταληψίες, τους τουρίστες που καλοψημένοι και ευκατάστατοι κοιτάζουν με θαυμασμό, διψασμένοι όσο ποτέ, τον μεγάλο Gaudi να ξεψυχά κάτω από τις λαμαρίνες του τραμ που συντρίβει βαθμιαία ολόκληρη την πόλη.
Όσο για την υπόθεση αυτού εδώ του φιλμ που οι εκδόσεις Μεταίχμιο φέρνουν στα ράφια των βιβλιοπωλείων, αυτό εδώ το σημείωμα δεν πρόκειται να προσθέσει απολύτως τίποτε. Οι λάτρεις των αστυνομικών μυθιστορημάτων, οι φίλοι του Pepe Carvalho είναι βέβαιο πως θα εκτιμήσουν πολύ την σιωπή. Άλλωστε έχουν ολόκληρη την ιστορία στις σελίδες του Zanon, άλλωστε έχουν την ποίησή του συγγραφά για να αντέξουν, έτσι όπως στέκει σε απόσταση από την καταστροφή του καιρού του, οπλισμένος με ποιητικές αναπαραστάσεις.
«Σαν ένα καυγά για δυο φωνές και ένα σπασμένο πιάτο και όλα σε ντο μινόρε». Ο θρυλικός ήρωας του Manuel Vazquez Montalban ζωντανεύει, κάπως γερασμένος και κουρασμένος από την ισπανική πορνογραφία. Πρόκειται για έναν ολότελα παράδοξο τύπο που καίει βιβλία στο τζάκι του και μισεί την σύγχρονη μουσική. Είναι βέβαιο πως ο Pepe Carvalho ανήκει στην ελίτ των χαρακτήρων που μπορούν και υφαίνουν νήμα το νήμα την φοβερή τραγωδία που κερδίζει έδαφος εκεί έξω. Οι πόλεις που μας εκδικούνται πεθαίνουν στα χέρια μας, μα ο Pepe δεν νοιάζεται καθόλου. Στέκει ανάμεσα στην Μαδρίτη και την Βαρκελώνη, ένα σημείο αναφοράς, την ώρα που όλα πεθαίνουν. Και ίσως για αυτό η «Κρίση ταυτότητας», των εκδόσεων Μεταίχμιο στην απολαυστική μετάφραση της Βασιλικής Κτηνά συνιστά κάτι περισσότερο από μια αστυνομική συνέχεια. Ο Carlos Zanon διαθέτει την ματιά του οξυδερκούς παρατηρητή. Αυτή η τελευταία σε συνδυασμό με το συγγραφικό ταλέντο του βραβευμένου Καταλανού, κατορθώνουν να αναδείξουν μια ιστορία σημαδεμένη από το σκάρτο εφεύρημα του αιώνα που πάλιωσε κιόλας. Την ιστορία ενός άρρωστου, λανθάνοντος αλεξανδρινού αιώνα. Μες στους κόλπους της και δίχως θόρυβο, η κτηνώδης ζωή επιβάλλεται στην μηχανική που και ο ίδιος ο Pepe Carvalho τόσο πιστά υπηρετεί στην «Κρίση ταυτότητας».
*Είδος διαμαρτυρίας κατά την οποία μια ομάδα ακτιβιστών επισκέπτεται κάποιο διάσημο πρόσωπο στην εργασία, το σπίτι ή σε κάποιον χώρο με δημόσιο πάντα αντίκτυπο. Κάτι αντίστοιχο κατορθώνει και ο Pepe Carvalho όταν ο Carlos Zanon τον βάζει να επισκέπτεται τα πιο σκοτεινά σημεία της μετέωρης Ισπανίας του καινούριου αιώνα.
Κρίση ταυτότητας, Η νέα περιπέτεια του Pepe Carvalho, του Carlos Zanon
Μετάφραση: Βασιλική Κνήτου
Εκδόσεις Μεταίχμιο
σελ. 464
