Άλλαι Τέχναι

Οι φιγούρες έμοιαζαν σπαστικές, δίχως αρμούς ή μαριονέτες, καλύτερα, που είχαν πια ολότελα ελευθερωθεί από τα σύρματά τους και τώρα επαναλαμβάνουν παράξενες γεωμετρίες. Ρυθμός και φυσικότητα και μια αστείρευτη δημιουργικότητα είναι ό,τι αποπνέουν σήμερα οι φιγούρες του Max Fleisher. Στα σκίτσα του όλα παραμένουν σε κίνηση, κάθε περιορισμός για το ανθρώπινο σώμα καταργείται. Ο Popeye, η Betty Boop, ο Koko The Clown ανοίγουν ένα παράθυρο στις δεκαετίες του 1920 και 1930 για να μας υπενθυμίσουν τους χαρακτήρες, το στυλ και το ύφος ενός σπάνιου δημιουργού. Η τεχνική του rotoscop με την οποία οι σχεδιασμένες φιγούρες αποκτούν μαγικές διαστάσεις και ξεχωριστή κινησιολογία συνιστά έμπνευση του Αυστρο–Αμερικάνου Max Fleisher. Η δική του Betty λικνίζεται ολοζώντανη στα μεσοπολεμικά φιλμ, τρέμει μες στο λουστρινένιο φουστάνι της. Οι φίλοι της ντυμένοι την βάρδια μιας εποχής που άφησε ανεξίτηλο το σημάδι της στον παγκόσμιο κινηματογράφο, αναστυλώνουν μια σαραβαλιασμένη ομορφιά μέσα από τις βρώμικες πόλεις τους. Οι φίλοι της Betty κατάγονται από την γραφίδα του Leonard Gardner και βρίσκουν την εκπληρωμένη αισθητική τους στην νέα τεχνική και την απαράμιλλη ευρηματικότητα του καλλιτέχνη που σήμερα επανέρχεται στο προσκήνιο.

Αφορμή αυτό το ξεχωριστό φιλμ με τίτλο “L’ altra par” από την Αίγυπτο που θα κερδίσει το πρώτο βραβείο στην κατηγορία μικρού μήκους. Το δημοφιλές φεστιβάλ πρώτο σε φήμη ανάμεσα σε εκείνα που επιβραβεύουν τα αποτελέσματα της ετήσιας, κινηματογραφικής παραγωγής δείχνει το δρόμο που φιλοδοξεί να πάρει ο κινηματογράφος. Επιβεβαιώνει στο πρόσωπο του εικοσάχρονου, Αιγύπτιου δημιουργού την πρόθεση των κινηματογραφικών ακαδημιών να σταθούν με το ενδιαφέρον και την προσοχή που απαιτεί η καλλιτεχνική δημιουργία αυτού του καινούριου αιώνα. Στα χνάρια του Fleisher,  επιστρατεύοντας την ξεχωριστή τεχνική το “L’ altra par” εικονογραφεί την όψη της ζωής, διαβάζει την μεγάλη εικόνα αυτού του αιώνα που ξεκινά μαζί με έναν αλλιώτικο βηματισμό να κατακτήσει χώρους ανεξερεύνητους, να περιγράψει εκείνο που παρέμενε άρρητο και μόλις που σχηματοποιείται ή διαμορφώνεται σήμερα. Μες στην μικρή φόρμα που ήδη μεταφέρει το μήνυμά της σε όλα τα πλάτη και μήκη του κόσμου ο νεαρός σκηνοθέτης υπηρετεί τον σύγχρονο άνθρωπο. Αυτήν την ιδιότροπη αγέλη που καταστρέφει, ξεπερνά, σαρώνει για να χαθεί και να επιστρέψει μέσα από τις καινούριες πραγματικότητες. Ένας μικρός πρίγκιπας κατεβασμένος από το άστρο του τριγυρνά τις μητροπόλεις του κόσμου. Γυρεύει έναν άνθρωποι μες σε εκείνο το κοπάδι που οδηγείται πειθήνια, αποφασιστικά, αστόχαστα προς την καταστροφή. Μες στην καρδιά του απρόσωπου πλήθους κατοικούν παστεριωμένες αλήθειες. Ήθη και έθιμα ενός κόσμου που συντρίβεται δίχως ίχνος λυρισμού, η πανάρχαια μοίρα της καταστροφής, όλα φωτίζονται στο ασπρόμαυρο φιλμ που ξεχωρίζει ήδη με εμφατικό τρόπο η κοινή γνώμη. Αυτή που κάθε τόσο αντικρίζει το είδωλό της πάνω στην ανθρώπινη δημιουργία γίνεται μάρτυρας μιας σκληρής, τεχνολογικής εποχής. Το αντίτιμο της τελευταίας δεν είναι άλλο από την μοναξιά, τον αποκλεισμό, τον επαναπροσδιορισμό των ορίων του κόσμου στο μέτρο της ατομικότητας. Αυτές οι πανομοιότυπες μορφές που όσο και αν διαφέρουν εντάσσονται στον ίδιο, αποτρόπαιο ρυθμό της σύγχρονης ζωής διέθεταν κάποτε ονόματα. Μα τώρα χαμογελούν μονάχα ηλεκτρονικά, ακόμη και αν κλαίνε. Διαλέγουν τον άντρα των ονείρων τους και αν δεν το μπορούν σκοτώνουν το όνειρο και ξαναδοκιμάζουν. Καταγράφουν όλα εκείνα τα σκηνικά που σε μια άλλη εποχή θα παρέμεναν απαρατήρητα. Ετούτη η εποχή διαθέτει τον δικό της χαρακτήρα και μερικά σήματα κατατεθέντα. Η τεχνολογία που κάποτε δοκίμασε να διορθώσει, να στερεώσει, να αποκαταστήσει την σχέση του ανθρώπου με το σύμπαν του τώρα στρέφεται κατά του ίδιου του ανθρώπου. Ένα σαρωτικό κύμα, μια εκδοχή της ύπαρξής μας που στερείται της αλήθειας, μια ολόκληρη εφεύρεση η εποχή μας που μας αποστερεί την συναλλαγή. Το “L’ altra par” διαθέτει με την απλότητά του το τρανταχτό επιχείρημα ενός ειδώλου, ενός πιστού αντικατοπτρισμού που δεν επιδέχεται αμφιβολίες, δεύτερες θεωρήσεις.  Οι φιγούρες στο φιλμ στρέφονται στο φως για να εκπληρώσουν τις ευχές τους, γκρεμίζουν πύργους αισθητικούς, ξεσκίζουν τις αιωνιότητες και κάθε άλλη, μεγάλη ιδέα, η μοναξιά τους δεν διαθέτει καμία δόξα. Μονάχα την πειθαρχία μιας μηχανής που αντιμάχεται το σύστημα, που σιωπά και ολοκληρώνει με μια στιγμιαία, αδύναμη έξαψη την ανθρώπινη παρουσία. Οι μορφές στο ολιγόλεπτο φιλμ που επιβεβαιώνει την συντριπτική δύναμη της  τεχνολογικής προόδου αρνούνται για πάντα την γλαφυρότητα της ζωής. Το σκίρτημα της δικής τους περιπέτειας μεταφέρεται σε έναν επίπλαστο κόσμο, βασισμένο στην ανωνυμία, την αυθαιρεσία, το ψεύδος, την παραποίηση. Ένα είδος ειδωλολατρίας απέναντι στον εαυτό μας δίνει κίνηση στις φιγούρες. Ανάμεσά τους δεν θα βρεις το είδος της σιωπηρής συνενοχής που καθιστά την ζωή πεδίο κοινοκτημοσύνης και ανταπόδοσης. Ο κόσμος περνά από την συμπάθεια στην απάθεια, η ανθρώπινη προσωπικότητα πλάθεται με φαντασιώσεις, οι πόλεις δεν μας μορφώνουν πια ενώ η ομορφιά, εκείνο το πλησίασμα στο πραγματικό ξεθωριάζει μες στην εποχή που επικαλέστηκε τόσα για να μην πει τίποτε.

O Sarah Rozik σκιτσάρει και ζωντανεύει ένα σύμπαν δίχως το δήγμα του ενδόμυχου. Όλα έχουν παραχωρήσει την θέση τους  σε έναν τεχνολογικό κόσμο, το αισθητό χάνει οριστικά το μερίδιό του μες στους κόλπους της ζωής. Είναι βέβαιο πως οι κριτικοί του κινηματογράφου θα γράψουν πολλά και θα ερμηνεύσουν τεχνικά τον βαθμό αρτιότητας ενός φιλμ που μόνο ως υπενθύμιση στην ξέφρενη πορεία μας μπορεί να λογαριαστεί. Κοιτάζω και πάλι τις φιγούρες του Max Fleisher, ανανεωμένες πια από τον Αιγύπτιο δημιουργό που έρχεται να υπομνηματίσει τους όρους της ζωής μας. Η τεχνολογία που χρηματοδοτεί την μοναξιά μας,  ο χαρτονένιος κόσμος προσφέρει τα πάντα μα δεν ζητά τίποτε. Κοιτάζω την αγέλη που γκρεμίζεται μες σε αυτά τα όρια.

Σκέφτομαι πως στα χέρια τους κρατούν ένα βιβλίο, έναν σταυρό, μερικά χρήματα. Ένα δόγμα. Φαντάζομαι τον κίνδυνο που ζωγραφίζει η ζωή όταν υποτάσσεται παθητικά στα σημεία του δικού της, κάθε φορά καιρού. Ποτέ δεν μοιάζει αρκετός.

Το “L’ altra par” θα ξεχαστεί. Η κινηματογραφική παραγωγή που συσσωρεύει το υλικό της θα σκεπάσει με σκόνη και χρόνο αυτό το μικρό, αφοπλιστικό φιλμ. Ετούτο το σημείωμα ελπίζει μονάχα πως η ζωή δεν θα καταντήσει μια χρόνια νόσος, πως η ανθρώπινη παρουσία θα εξακολουθεί να γονιμοποιεί με διαφορετικότητα και ορμή γενετήσια όλο αυτό το υλικό που της κληροδότησαν οι αιώνες. Μια επανασύνδεση της μυθολογίας με την ατομικότητα, η αποκατάσταση της φαντασίας, η επικράτηση του ορατού και του αληθινού θα σταθούν τάσεις ικανές για να επιχειρηματολογήσουν κόντρα στην επικαιρότητα. Ως τότε το “L’ altra par” μιλά για τις κοινωνίες μας που δεν αντιδρούν στην φυσική ομορφιά, κοινωνίες αφοσιωμένες σε μια δεσπόζουσα απάθεια, έτσι όπως ο John Raskin το περιέγραψε στα δοκίμιά του ήδη από το 1900, έναν αιώνα και βάλε πίσω από το φιλμ που γρατζουνά με τραγική επίγνωση τις καλά προστατευμένες μας βιογραφίες.