Βιβλιοθήκη

Ο Caryl Férey επιστρέφει, μέσα από τις εκδόσεις Άγρα, στα ελληνικά με ένα καινούργιο νέο-νουάρ μυθιστόρημα, απ’ αυτά στα οποία μας έχει συνηθίσει τα οποία χαρτογραφούν τους τόπους που κατοικούν οι άνθρωποι με τα ιστορικά και κοινωνικοπολιτικά τραύματά τους. Το μυθιστόρημά του είναι το “Lëd-Πάγος” και αυτή τη φορά μας μεταφέρει στην απόλυτη παγωμένη «έρημο» της Σιβηρίας και τη βιομηχανική, μεταλλουργική πόλη του Νορίλσκ. Ο συγγραφέας επιλέγει άλλη μια φορά μια πολλαπλών φωνών αφήγηση που ξετυλίγει το κουβάρι μιας σειράς φόνων σε αυτή τη λευκή φυλακή-κόλαση μιας ιδιαίτερα μολυσμένης και απομακρυσμένης από τον «πολιτισμό» πόλης στη σύγχρονη καπιταλιστική/ολιγαρχική Ρωσία. Με όχημα τους φόνους αρχικά ενός ιθαγενή της Σιβηρίας και μιας νεαρής ακτιβίστριας, και δια μέσου μιας σειράς πολύ διαφορετικών προσώπων/κατοίκων του Νορίλσκ (αστυνομικοί και δημόσιοι υπάλληλοι, εργαζόμενοι μεταλλουργίας, ένας βετεράνος πολέμου, μια κομμώτρια, μια σχεδιάστρια…), ο Férey  επαναδιατυπώνει με άλλους όρους και τόνους μια γνωστή αφήγηση που διατρέχει σα νοηματικό νήμα ολόκληρο το corpus του έργου του: είναι η ιστορία ενός επιθετικού καπιταλισμού σε αγαστή σχέση με τις δυνάμεις της συντήρησης και της ακροδεξιάς που ρουφάνε τη ζωή από ένα τόπο, η ιστορία της καταπίεσης, της βίας και ενός συνεχούς τραύματος το οποίο διαιωνίζεται και σχεδόν μηδενίζει τις προοπτικές και τα όνειρα εκείνων που κατοικούν έναν τόπο.

Ο Férey στο καινούργιο του μυθιστόρημα καταφέρνει (όπως το κάνει και αλλού) να γυρίσει το φακό του στην ανθρώπινη κοινότητα και ιδιαίτερα σε εκείνα τα μέλη αυτής της κοινότητας που είναι τα πιο ευάλωτα ή αυτά των οποίων οι εμπειρίες και οι ζωές τα έχουν οδηγήσει σε μια πιο περιθωριακή παρουσία, όχι υπό την έννοια της παραβατικότητας αλλά από την έννοια της αδυναμίας να συνταχθούν με αυτό που μπορεί να θεωρείται «ορθόδοξο» ή «κανονικό» ή «συνηθισμένο» και ενταγμένο στην ομαλή εξέλιξη και πορεία της ζωής. Και πάλι προσπαθεί να δώσει το λόγο σε εκείνα τα μέλη τα οποία υποφέρουν από ένα κάποιο τραύμα, είτε λόγω της ιστορίας που τα έχει βαρύνει με άσχημες ή τρομακτικές εμπειρίες, είτε λόγω της δικής τους διαφορετικότητας που εξ ορισμού τους στερεί μια ορατότητα. Και πάλι φωτίζει τις εμπειρίες ατόμων που έχουν υποστεί τις συνέπειες των πολιτικών και κοινωνικών και οικονομικών δυνάμεων που σταθερά υποβαθμίζουν μια οποιαδήποτε έννοια κοινωνικής ευημερίας στο βωμό του συμφέροντος, που συμβάλλουν διαρκώς στη διαιώνιση της συντήρησης και της εξουσιαστικής λογικής μέσω των ακραίων θέσεών τους, που διαρκώς επιζητούν κέρδη μέσα από την εκμετάλλευση, την καταπίεση και τη διαφθορά αλλά και την εξάντληση της φύσης. Και σε αυτό το μυθιστόρημα, το ενδιαφέρον του συγγραφέα είναι ξεκάθαρα ο άνθρωπος και τα πάθη του και οι τραυματισμένες ζωές, πάντοτε όμως όχι αφηρημένα αλλά στα πλαίσια της πολιτικής και οικονομικής ιστορίας ενός τόπου, στα πλαίσια των δομών ενός συστήματος που συνθλίβει της ευτυχία. Και αν σε άλλα μυθιστορήματα, η έμφαση δινόταν περισσότερο για παράδειγμα στην πολιτική απόχρωση της ιστορίας και στις αυταρχικές δομές της εξουσίας, εδώ ο Férey , χωρίς να χάνει αυτό το ενδιαφέρον του, εξωθεί την ιστορία του περισσότερο σε μια κριτική του καπιταλιστικού και ολιγαρχικού μοντέλου που παράγει και συντηρεί (ακόμα και με τον αυταρχισμό του και τη διαφθορά του) οικολογικές καταστροφές και σύνθλιψη των πιο παραδοσιακών, μη καπιταλιστικών και μη δυτικών τρόπων ζωής και σύνδεσης με τη φύση (όπως είναι η παράδοση των ιθαγενών φυλών της Σιβηρίας).

Εάν κάτι κάνει ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και ελκυστικά τα μυθιστορήματα του Férey, για μένα αυτό είναι ο συνδυασμός μιας συναρπαστικής, αστυνομικού τύπου ιστορίας με μια κοινωνικοπολιτική ευαισθησία σαφώς διατυπωμένη και ιστορικά τεκμηριωμένη. Ο συγγραφέας δε γράφει αστυνομικά μυθιστορήματα κλειστού τύπου ή procedurals των οποίων η ουσία οργανώνεται μόνο γύρω από τη διαδικασία της επίλυσης του αινίγματος. Και επίσης δε γράφει νουάρ όπως ίσως τα έχουμε υπόψη μας από το αμερικανικό τοπίο… Και δεν γράφει δράση με τον τρόπο που μπορεί να υπονοείται όταν έχουμε να κάνουμε με ευανάγνωστα και καταιγιστικά ως προς την πλοκή τους βιβλία. Σίγουρα η γραφή του Férey παίρνει στοιχεία απ’ όλα αυτά τα είδη και τις συμβάσεις τους, σίγουρα έχουμε το αίνιγμα του εγκλήματος, ή τη δράση, ή την εστίαση στην κοινωνική παρακμή πέρα από το -απλώς συμπτωματικό- έγκλημα… Την ίδια ώρα όμως που τα κάνει όλα αυτά, ο Férey πάντα αφήνει μια σφραγίδα έντονης πολιτικοποίησης: πάντοτε πίσω από τις αφηγηματικές επιλογές του ενυπάρχει και κινεί την ιστορία η σαφής πολιτική του θέση, η οποία σταθερά στοχεύει στην καταγγελία των πολιτικών εγκλημάτων που προκύπτουν από το συνδυασμό πολιτικής και οικονομικής εξουσίας (στο παρόν αλλά και στο παρελθόν που στοιχειώνει το παρόν). Κι αυτό χωρίς ποτέ να χάνει τη γείωσή του με τις προσωπικές ματιές και εμπειρίες διαφορετικών ατόμων, ζωντανά αποδομένες μέσω των διαφορετικών φωνών και οπτικών που αναπτύσσονται στα διάφορα κεφάλαια. Το ίδιο κατορθώνει ο συγγραφέας και στον «Πάγο».  Και αν, ακόμη, τα μυθιστορήματα του Γάλλου έχουν γίνει γνωστά και από την ιδιαίτερη προσοχή που δίνεται στη χαρτογράφηση ενός κοινωνικοπολιτικού σύμπαντος με βασικό χαρακτηριστικό τη σκληρότητα και τη βία, κάτι τέτοιο αντανακλάται και σε αυτό το έργο του. Μόνο που αυτή τη φορά η αποτύπωση της βίας, ιδίως ως προς την έκταση και τη γλαφυρότητά της, γίνεται πολύ πιο μετρημένα και χωρίς υπερβολές (που σε άλλα μυθιστορήματά του Férey  φαίνονται να φτάσουν στα όρια της βίας για τη βία). Και αυτό μόνο σε θετικό μεταφράζεται, καθώς ο συγγραφέας ξεφεύγει από την ευκολία του σοκ και υιοθετεί μια άποψη που υπογραμμίζει το πολύ απλό γεγονός ότι η βία μπορεί να λάβει αρκετές μορφές και μπορεί να ταράξει τους αναγνώστες ακόμα κι όταν δεν αποτυπώνεται ως ωμή.

Εν κατακλείδι, το μυθιστόρημα “Lëd-Πάγος” είναι ένα μυθιστόρημα που θεματολογικά και υφολογικά ανήκει χωρίς δεύτερη σκέψη στον κανόνα που έχει φτιάξει ο Γάλλος συγγραφέας, ένα κανόνα έργων δράσης, αστυνομικής υφής και κοινωνικοπολιτικού προβληματισμού. Και αυτή τη φορά, ο Caryl Férey επιτυγχάνει με ένα συναρπαστικό τρόπο να αναδείξει τη σκοτεινή ιστορία και τα τραύματα των ανθρώπων, με το φακό του να εστιάζει και να συστήνει στο κοινό έναν απόμακρο τόπο μιας απόμακρης χώρας, που ωστόσο έχει τόσα πολλά να πει για το σύστημα της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας που όλοι μας κατοικούμε.