Άλλαι Τέχναι

Ο τίτλος της ταινίας παραπέμπει σε δύο βασικά σημεία αναφοράς. Αρχικά, στο εμβληματικό ομότιτλο έργο που συνέγραψε ο Τόμας Χομπς το 1651. Οι άνθρωποι είναι φιλήδονοι και εγωιστές κατά τον Χομπς και η μόνη ελπίδα να υπάρξει κάποιου είδους κοινωνική ειρήνη και συνοχή έγκειται στην εγκαθίδρυση ενός ανώτερου μηχανισμού. Το Κράτος λοιπόν θα απολαμβάνει το αποκλειστικό προνόμιο άσκησης εξουσίας και επιβολής βίας, όποτε αυτό καταστεί απαραίτητο προκειμένου να κατευνάσει τα αυτοκαταστροφικά ανθρώπινα πάθη. Δεύτερη παραπομπή, το ομώνυμο βιβλικό τέρας. Παράλληλα, ο Λεβιάθαν είναι ο δαίμονας που εκπροσωπεί το έβδομο κατά σειρά θανάσιμο αμάρτημα, αυτό της ζηλοφθονίας. Ο άνθρωπος λοιπόν αντιμέτωπος με σημεία και τέρατα κάθε λογής εξουσίας. Πολιτικής, θρησκευτικής, δικαστικής, προσωπικής. Εγκλωβισμένος σε μία δίνη που τον βυθίζει ολοένα και πιο βαθιά στην καρδιά του κτήνους.

Ο Κόλυα είναι αναγκασμένος να αποκοπεί από τις ρίζες του. Να εκπαραθυρωθεί από τη γη που συνιστά συστατικό στοιχείο της ταυτότητάς του. Δεν αποδέχεται το ριζικό του μοιρολατρικά. Θα το παλέψει όπως μπορεί. Και θα συντριβεί με τρόπους που δεν μπορεί καν να φανταστεί. Αυτή η αίσθηση σαστίσματος και απορίας μπροστά στο ανελέητο ποδοπάτημα διαπερνά όλη τη ραχοκοκαλιά της ταινίας. Στη Δίκη του Φραντς Κάφκα, ο κεντρικός πρωταγωνιστής Γιόζεφ Κ. πασχίζει να γνωρίσει τον Νόμο. Να κατανοήσει σε τι έχει φταίξει, να βρει τον τρόπο να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Στο Λεβιάθαν, ο Κόλυα περνά τις Πύλες και τους Φύλακες και βιώνει τον Νόμο από πρώτο χέρι.Τηλεγραφικά, απάνθρωπα, σαρκοβόρα, σαρκαστικά, παρακολουθεί την επιβολή της αδικίας. Προσπαθεί να καταλάβει, να εξηγήσει, αλλά δεν μπορεί. Εφόσον λοιπόν ο ανθρώπινος Νόμος είναι ακατανόητος, ίσως ο θεϊκός Νόμος να μπορέσει να δώσει τις απαντήσεις. Στη δηκτικότερη ίσως σκηνή ολόκληρης της ταινίας, ο Κόλυα ρωτά γεμάτος θυμό και λαχτάρα τον παπά πού βρίσκεται επιτέλους αυτός ο περιβόητος φιλεύσπλαχνος θεός του; Οι απαντήσεις είναι παραβολικές, αλληγορικές και ολωσδιόλου ακατανόητες. Συν τοις άλλοις, είναι ολότελα εχθρικές. Ο Θεός συντροφεύει αυτούς που πρέπει, όχι αυτούς που δεν πρέπει. Ο άνθρωπος οφείλει να δεχτεί την αδυναμία του. Θα ήταν εξάλλου ποτέ δυνατό να ψαρέψει με ένα απλό αγκίστρι ένα κήτος που βρυχάται; Ο άνθρωπος θα πρέπει να δεχτεί το αναπόφευκτο. Στη Γη, τίποτα δεν είναι ίσο.

Η εξουσία έχει πολλά χέρια σαν την ινδική θεά Κάλι και όλα νίβουν το ίδιο πρόσωπο. Η εξουσία διαφυλάσσει τα του οίκου της με κάθε τρόπο. Η εξουσία όμως δεν είναι κάτι απόμακρο και απροσδιόριστο. Ο Νόμος, ο Θεός, τα Αξιώματα, όση βία και να παράγουν, δεν παύουν να είναι ανθρώπινα δημιουργήματα. Όπως και η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο που έχει συνοδεύσει τον κόσμο from day one. Ο Ζβιάγκιντσεφ εμπλουτίζει την ταινία του με τρόπο μαεστρικό με χίλιες δυο διαφορετικές στρώσεις. Χτίζει την ιστορία του σε μία no man’s land μωρίας, διαφθοράς, παραίτησης και αμήχανου ιστορικού παρελθόντος, χωρίς όμως να καταφεύγει σε ξεσπάσματα μίσους. Την μπολιάζει με χιούμορ που συμπληρώνει την αβάσταχτη τραγικότητά της. Διερωτάται και απαντά και μετά, απορεί εκ νέου. Ελπίζει και απελπίζεται. Συνθλίβει τον άνθρωπο και με ένα παράδοξο τρόπο, τον εξυψώνει κιόλας. 

Σκηνοθεσία: Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ

Παίζουν: Αλεξέι Σερεμπριάκοφ, Ελένα Λιαντόβα, Ρόμαν Μαντιανόφ

Διάρκεια: 140’

*Aναδημοσίευση από το cinedogs.gr, κινηματογραφικό συνεργάτη του Artcore magazine