Λογοτεχνία και μουσική: Μέρος Α
Δεν είναι λίγα τα λογοτεχνικά έργα που αντλούν θέματα ή και ήρωες από τη μουσική (η βιβλιογραφία του Stephen King, για παράδειγμα, είναι γεμάτη με αναφορές σε στίχους τραγουδιών και σε καλλιτέχνες), αλλά τα τραγούδια που βασίστηκαν λίγο ή πολύ στη λογοτεχνία είναι πολύ περισσότερα. Θα δούμε λοιπόν μερικά κομμάτια –πολλά μάλιστα από τα οποία είναι πιθανόν να μην γνωρίζετε ότι σχετίζονται με τη λογοτεχνία– και τα βιβλία από τα οποία δανείστηκαν τα θέματά τους.
1984, του George Orwell
Γραμμένο το 1948, το «1984» του George Orwell έχει τα πρωτεία στην επίδραση της λογοτεχνίας στη μουσική. Η ιστορία εξελίσσεται σε ένα δυστοπικό μέλλον, όπου ένα ολοκληρωτικό καθεστώς –με εμφανείς ομοιότητες με το σταλινικό μοντέλο– έχει τον απόλυτο έλεγχο στις ζωές των ανθρώπων. Έννοιες που αναγράφονται στο βιβλίο, όπως «Αστυνομία Σκέψης» και «Μεγάλος Αδερφός», έγιναν συνώνυμες του αυταρχικού κρατικού ελέγχου και χρησιμοποιούνται ευρέως στην καθημερινότητα. Το βιβλίο δεν έχει πάψει να θεωρείται διαχρονικά επίκαιρο, κι αυτός είναι ένας από τους λόγους που πληθώρα μουσικών συνθέσεων έχουν βασιστεί πάνω του.
Τα “We Are The Dead“, “1984” και “Big Brother” του David Bowie από τον δίσκο του “Diamond Dogs” (1974) είναι όλα εμπνευσμένα από το βιβλίο του Orwell. Το “Testify” των Rage Against The Machine, αν και δεν βασίζεται θεματικά στο «1984», περιέχει ωστόσο μία από τις σημαντικότερες φράσεις του βιβλίου:
Who controls the past now controls the future, Who controls the present now controls the past, Who controls the past now controls the future, Who controls the present now?
Άλλα τραγούδια που τα θέματά τους είναι δανεισμένα από το βιβλίο του Orwell είναι τα “Doublespeak” των Thrice, “The Future Is Now” των Offspring, “The Resistence” και “United States of Eurasia” των Muse, “Sex Crime” των Eurythmics, και “Talk Shows On Mute” των Incubus, βασισμένο τόσο στο «1984» όσο και στο βιβλίο του Philip Dick «Ηλεκτρικό Πρόβατο».
Θαυμαστός Καινούριος Κόσμος, του Aldous Huxley
Ο «Θαυμαστός Καινούριος Κόσμος» του Aldous Huxley γράφτηκε το 1932 και δίκαια θεωρείται το σημαντικότερο φουτουριστικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας. Η αντι-ουτοπία του Huxley είναι μια μελλοντική, ισχυρή τεχνολογικά και αυστηρά ιεραρχική κοινωνία, που έχει απομακρυνθεί από τη φύση και βασίζεται αποκλειστικά στη γενετική, την πλύση εγκεφάλου και τη φαρμακοβιομηχανία. Όλοι αισθάνονται ασφαλείς ζώντας μια μαζική ψευδαίσθηση ευτυχίας, με τίμημα όμως την ίδια την ελευθερία — σας θυμίζει κάτι;
Το “Brave New World” των Iron Maiden από τον ομώνυμο δίσκο του 2000 καθώς και το “I Have Seen The Future” των Bravery είναι επηρεασμένα από το βιβλίο του Huxley. Τα “Hug Me” των Meg and Dia, “Soma” των The Strokes και “Love Is As Good As Soma” των Tiamat, έχουν ως κεντρικό θέμα τους το ναρκωτικό soma, το οποίο είναι η μοναδική επιτρεπόμενη διασκέδαση του «Θαυμαστού Καινούριου Κόσμου», αυστηρά ελεγχόμενο από την εξουσία. Συγκεκριμένα, το τραγούδι των Tiamat έχει αυτούσιο στο ρεφραίν του τους στίχους που τραγουδάει μία από τις πρωταγωνίστριες της ιστορίας:
Hug me till you drug me honey, Kiss me till I'm in a coma, Hug me, honey, snuggly bunny, Love is as good as soma.
Στην ελληνική σκηνή, αντίστοιχη επιρροή εντοπίζουμε στο κομμάτι «Χρυσή Νεολαία» της hardcore/punk μπάντας Ναυτία, το οποίο έχει ως εισαγωγή ένα απόσπασμα του βιβλίου.
Fahrenheit 451, του Ray Bradbury
Το "Fahrenheit 451" των Utopia έχει πάρει το όνομά του από την ομώνυμη νουβέλα του Ray Bradbury, η οποία (μαζί με το «1984» και τον «Θαυμαστό Καινούριο Κόσμο») συμπληρώνει την τριάδα των σπουδαιότερων κοινωνικοπολιτικών βιβλίων επιστημονικής φαντασίας. Το μέλλον του Bradbury είναι κι αυτό δυστοπικό: τα βιβλία όχι μόνο δεν επιτρέπονται αλλά καταστρέφονται κιόλας από ένα ειδικό σώμα που αναλαμβάνει την καύση τους — ο τίτλος του μυθιστορήματος είναι η θερμοκρασία στην οποία καίγονται τα βιβλία. Όπως και ο Huxley, ο Bradbury κρούει τον κώδωνα του κινδύνου κι επισημαίνει την ανάγκη επαναπροσδιορισμού της σχέσης του ανθρώπου με τη φύση.
O Άρχοντας των Δαχτυλιδιών, του J.R.R. Tolkien
Ένα λογοτεχνικό έπος όπως «O Άρχοντας των Δαχτυλιδιών» του J.R.R. Tolkien, τόσο πλούσιο σε τοπία, ονόματα, χαρακτήρες και μάχες, δεν θα μπορούσε να μην επηρεάσει τη μουσική. Γραμμένο κατά διαστήματα από το 1937 ως το 1949, « O Άρχοντας των Δαχτυλιδιών» έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην τελική διαμόρφωση του ύφους και των μοτίβων της σύγχρονης λογοτεχνίας του φανταστικού, ενώ έχει εμπνεύσει και τη δημιουργία έργων τέχνης, παιχνιδιών, ταινιών και μουσικών συνθέσεων.
Οι στίχοι του “The Battle Of Evermore” των Led Zeppelin μιλούν για τη μάχη στον κάμπο του Πέλενορ, που περιγράφεται στην «Επιστροφή του Βασιλιά», με το μαντολίνο να εκπέμπει κάτι το επικό και επιβλητικό, ενώ στο “Ramble On” αναφέρονται λέξεις όπως «Μόρντορ» και «Γκόλουμ»:
Twas in the darkest depths of Mordor, I met a girl so fair, But Gollum, and the evil one crept up, And slipped away with her.
Το “Rivendell” των Rush μιλάει για το “Σχιστό Λαγκάδι”, το βασίλειο των Ξωτικών, ενώ το “Into The West” της Annie Lennox ακούγεται στους τίτλους τέλος του τρίτου μέρους της κινηματογραφικής μεταφοράς του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών».
Το Σιλμαρίλλιον, του J.R.R. Tolkien
Ο Al Stewart εμπνεύστηκε το τραγούδι του "Timeless Skies" από ένα άλλο σπουδαίο βιβλίο του Tolkien, «Το Σιλμαρίλλιον», που αποτελεί το έργο ζωής του συγγραφέα και εκδόθηκε μετά τον θάνατό του, το 1977. Αν και πρόκειται ουσιαστικά για ένα ημιτελές έργο, αφού ο Tolkien το αναθεωρούσε συνέχεια, θεωρείται ωστόσο από πολλούς ως το αριστούργημά του. Στο βιβλίο περιγράφεται η δημιουργία της Έα, και η Πρώτη Εποχή της Μέσης-γης.
Εγώ, το Ρομπότ, του Isaac Asimov
Το "Hey (Rise Of The Robots)" των The Stranglers και το "Robot" των Hawkwind είναι βασισμένα στο μυθιστόρημα του Isaac Asimov «Εγώ, το Ρομπότ». Ο Asimov, που μαζί με τον Arthur Clarke υπήρξε από τους σοβαρότερους συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας, θεωρείται ο «πατέρας» της ρομποτικής στη λογοτεχνία και, για πολλούς, προφήτης μιας μελλοντικής πραγματικότητας. Το βιβλίο του Asimov έχει ως κεντρικό άξονα τη σχέση του ανθρώπου με τη ρομποτική και τις επιπτώσεις της στη ζωή του, θετικές κι αρνητικές. Επίσης, το "The Mule" των Deep Purple έχει πάρει τον τίτλο του από τον ομώνυμο χαρακτήρα της σειράς βιβλίων του Asimov «Θεμέλιο».
Το Κοράκι, του Stephen King
Από το βιβλίο του Stephen King «Το Κοράκι» ("The Stand"/1978) έχουν δανειστεί το θέμα τους τα "The Stand" των Alarm και "Among The Living" των Anthrax. Ένα ατύχημα σ' ένα εργαστήριο είναι η αφορμή για την εξάπλωση ενός θανατηφόρου ιού, που ξεκληρίζει το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας. Οι λίγοι επιζήσαντες χωρίζονται σε δύο ομάδες και παλεύουν τόσο για την προσωπική επιβίωση όσο και για την επικράτηση της ομάδας τους στα ερείπια του πολιτισμού. Ωραίοι και ποικίλοι προβληματισμοί, σερβιρισμένοι με μια γερή δόση υπερφυσικού, με τον μοναδικό τρόπο του King.
Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα, του Mikhaíl Bulgakov
Ένα από τα γνωστότερα και ωραιότερα τραγούδια των Rolling Stones, το "Sympathy For The Devil", είναι επηρεασμένο από το αριστούργημα του Mikhaíl Bulgakov «Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα». Ο διάβολος κάνει την εμφάνισή του στη Μόσχα παρέα με δυο δαίμονες: μια γυμνή κοπέλα και μια γάτα που μιλάει, καπνίζει πούρα και κρατάει αυτόματο όπλο. Τα πάντα αναστατώνονται στο πέρασμά του και οι μόνοι που αντιστέκονται είναι ο Μαιτρ κι η αγαπημένη του Μαργαρίτα. Ο διάβολος του Bulgakov είναι περισσότερο γκαφατζής και λιγότερο κακός, καταφέρνοντας έτσι να κερδίσει κάπως τη... συμπάθειά μας. «Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα», το οποίο ολοκληρώθηκε το 1938, αποτελεί μια έμμεση κριτική στις δίκες της Μόσχας και τη λογοκρισία του σοβιετικού καθεστώτος, με χιούμορ και ζωηρή φαντασία.
Φρανκεστάιν ή ο Σύγχρονος Προμηθέας, της Mary Shelley
Ο «Φρανκεστάιν ή ο Σύγχρονος Προμηθέας» της Mary Shelley γράφτηκε το 1816 κι έμεινε στην Ιστορία ως το αρχέτυπο της λογοτεχνίας επιστημονικής φαντασίας και τρόμου. Μέσα από την τραγική ιστορία του Βίκτωρα Φρανκεστάιν, η Shelley μας μιλάει για την αιώνια εμμονή του ανθρώπου να αποκτήσει θεϊκές δυνάμεις και για τα ηθικά ζητήματα που προκύπτουν. Στις μέρες μας, ανάλογος προβληματισμός προκύπτει από τη συζήτηση για την κλωνοποίηση ανθρώπων. Το "Frankestein" των Iced Earth είναι βασισμένο στην ομώνυμη νουβέλα.
Behind The Wall Of Sleep, του H. P. Lovecraft
Το "Behind The Wall Of Sleep" των Black Sabbath πήρε το όνομα και το θέμα του από το ομώνυμο διήγημα του μαιτρ της λογοτεχνίας τρόμου και φαντασίας H. P. Lovecraft, το οποίο γράφτηκε κι εκδόθηκε το 1919. Ένας γιατρός ψυχιατρείου διηγείται την ιστορία ενός εγκληματία που κάθε βράδυ βλέπει βίαια οράματα. Η ιστορία του Lovecraft μπορεί να θεωρηθεί ότι εξερευνά τα μυστήρια γύρω από τον ύπνο και –όπως φανερώνει ο τίτλος– το τι μπορεί να υπάρχει πέρα από αυτόν.
