Άλλαι Τέχναι

Πέσαμε τυχαία ο ένας πάνω στον άλλον σε μια νυχτερινή αναζήτηση, στο φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους Δράμας. Το ντοκιμαντέρ του Angus McDonald παρουσιάζει την ιστορία εκατοντάδων ανθρώπων, θύματα κλοπής κάθε ανθρώπινου δικαιώματος με την κατηγορία πως φέρουν τον τίτλο της προσφυγιάς. Μια υπόθεση χρόνων, κινηματογραφικά δοσμένη μέσα σε μόλις 13 λεπτά επαφής με μια αφοπλιστικά ξεκάθαρη εικόνα των κρυφών «χαρισμάτων» του γένους μας. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα απ’ την αρχή.
Η ιστορία ξεκινά περίπου το 2001, τη χρονιά που άνοιξε για πρώτη φορά τις πόρτες του το κέντρο κράτησης προσφύγων, χρηματοδοτημένο από την αυστραλιανή κυβέρνηση, στο νησί Manus της Παπούα στη Νέα Γουϊνέα. Σύντομα «το κέντρο» έγινε ένα μέρος όπου κανείς μπορεί να απορρίψει ανθρώπους αντί λυμάτων, αφού το 2013 πάνω από 1000 πρόσφυγες που έφτασαν στην Αυστραλία με βάρκες, αναζητώντας άσυλο, μεταφέρθηκαν εκεί. Αμέτρητες οι διαρρεύσεις πληροφοριών σχετικά με τις συνθήκες «κράτησης», αναφερόμενες σε άκρατο ξυλοδαρμό, απεργίες πείνας, απόπειρες αλλά και πραγματωμένες αυτοκτονίες. Το μεγαλόπνοο αυτό σχέδιο είχε εξ΄ αρχής αναλάβει να φέρει εις πέρας ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (International Organisation for Migritation, IOM) εκ μέρους της κυβέρνησης της Αυστραλίας. Και με αυτό το έξυπνο λεκτικό κολπάκι, η κυβέρνηση αποποιείται κάθε ευθύνη, αφήνοντας τους πρόσφυγες στο έλεος του IOM, χωρίς πρόσβαση φυσικά στο δίκαιο της Αυστραλίας, ούτε σε νομικές συμβουλές.
Για πάνω από έξι χρόνια οι απάνθρωπες συνθήκες κράτησης στο κέντρο κατακρίνονται σε παγκόσμιο επίπεδο. Το 2017 τρεις Αυστραλοί δημοσιογράφοι, καταφέρνουν να μπουν κρυφά στο στρατόπεδο συγκέντρωσης και να περάσουν ένα βράδυ με τους σχεδόν 600 κρατουμένους, όπου μεταξύ των οποίων υπήρχαν και 92 παιδιά. Ο Αngus McDonald κάνει μια καλή συρραφή των πλάνων τους και μας τα παρουσιάζει.

Καταιγισμός δηλώσεων από τους κρατούμενους, σε μορφή επιχειρημάτων, με σκοπό να πειστεί η κοινή γνώμη πως δεν είναι εγκληματίες. Λες και η προσφυγιά μεταμορφώνει την ανθρώπινη υπόσταση σε μια άλλη. Η κοινή γνώμη, όμως, μένει εφησυχασμένη, κρυμμένη πίσω από την αθωότητα του καλά εκπαιδευμένου πολίτη που ξεγελάστηκε από την προπαγανδιστική διάθεση της εκάστοτε κυβέρνησης, αφήνοντας το θύμα να επιχειρηματολογεί υπέρ του δικαιώματος στη ζωή, στο εδώλιο του κατηγορούμενου ενός παγκόσμιου δικαστηρίου στημένου από τον θύτη. Βαρύ το κατηγορητήριο κι εγκληματίες θα είναι σίγουρα, αφού τόλμησαν να ελπίσουν σε μια πιο ανθρώπινη ζωή από αυτή που τους επιβλήθηκε να ζουν.
Μέσα από το κινηματογραφικό πρίσμα του Agnus McDonald και το εξαιρετικό μοντάζ που έγινε, παρακολουθούμε τις απαντήσεις εκατοντάδων ανθρώπων σε απλές ερωτήσεις που γίνονται από τους δημοσιογράφους. «Πόσο χρονών είσαι;» Κάποιοι απάντησαν άμεσα, κάποιοι δίστασαν, κάποιοι το σκέφτηκαν καλά πριν απαντήσουν. «Πόσα χρόνια είσαι εδώ;», ήταν η επόμενη ερώτηση όπου απαντούσαν όλοι με αμεσότητα και ξεκάθαρη βεβαιότητα. Δεν μπορώ να καταλάβω αν η διαφορά στην αντίδραση στην πρώτη ερώτηση σε σχέση με τη δεύτερη εντοπίζεται στο μηδενισμό της ύπαρξης σε συνθήκες κράτησης και βασανιστηρίων, αν ο άνθρωπος παύει να έχει ηλικία όταν παύει να του ανήκει η ίδια του η ζωή, αν δε θέλει ή πραγματικά δε θυμάται τίποτα από τη ζωή του πριν από την τωρινή κόλαση που βιώνει, γιατί αν κάτι μπορεί να ονομαστεί κόλαση, σίγουρα είναι αυτό. Δεν ξέρω αν η απάντηση στην ποσοτική μέτρηση του χρόνου μπορεί να υφίσταται για τον κλεμμένο χρόνο.
Την ίδια περίοδο που οι δημοσιογράφοι μπαίνουν στο Manus, η αυστραλιανή κυβέρνηση έχει ήδη αποφασίσει το κλείσιμο της φυλακής και τη μεταφορά των κρατουμένων (;) σε τρία διαφορετικά κέντρα. Οι περισσότεροι φυλακισμένοι αρνούνται σθεναρά τη μεταφορά από τη μία φυλακή στην άλλη. Μα γιατί; Αφού το θέμα εξ αρχής ήταν να θαφτεί αυτό το διαβολικό όνομα Manus στα πιο βαθιά κατάστιχα του ανθρώπινου είδους και ας είχαν ήδη δημιουργήσει άλλα τρία ίδια μέρη. Αυτό θα πει απελπισία! Οι εικόνες των δημοσιογράφων σταματούν πριν την αποφασισμένη μεταφορά με ελπίδες ελευθερίας. Η ιστορία όμως συνεχίζεται με πλάνα βίαιης απομάκρυνσης από τις αυστραλιανές αρχές. Και κάπως έτσι το κέντρο κράτησης σφραγίζει τις πόρτες του. Σήμερα, με μια γρήγορη αναζήτηση του θέματος στον παγκόσμιο ιστό ανακαλύπτει κανείς δύο τινά. Πρώτον την εκπληκτική έλλειψη σχετικών πληροφοριών, δεύτερον ελάχιστα άρθρα του 2020 που πραγματεύονται τη συνέχεια της ιστορίας των ίδιων και περισσοτέρων ανθρώπων, κατά την ακατανόητη και παράνομη κράτηση τους στα τρία καινούργια «κέντρα φιλοξενίας». Ας παίξουμε λίγο ακόμα με τις λέξεις.
Πρόκειται για ένα ντοκιμαντέρ εξαιρετικά προσεγμένο από τεχνικά κινηματογραφική άποψη. Προσωπικά, αισθάνομαι ευγνωμοσύνη απέναντι στον σκηνοθέτη, αλλά και στους δημοσιογράφους που κατάφεραν να μπουν στο Manus. Αδιαμφισβήτητα, αξίζει η προβολή του και η επαφή με το θέμα. Πόσος καιρός να πέρασε άραγε από την καθόλου δειλή απόφαση και διαταγή της δικής μας κυβέρνησης να χτίσει στη Χίο ένα… κέντρο φιλοξενίας; Στρατόπεδο κράτησης, συγκέντρωσης; Φυλακή; Ίδρυμα; Έχουμε μια τόσο πλούσια γλώσσα.

Manus, του Angus McDonald
Είδος: Ντοκιμαντέρ
Διάρκεια: 13'