Άλλαι Τέχναι

Γεννήθηκε στις 7 Ιουλίου 1887 στην περιοχή της σημερινής Λευκορωσίας, στα τότε εδάφη της τσαρικής Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Η γενέτειρά του, το Vitebsk, αποτελούσε κέντρο της εβραϊκής κοινότητας, με τον μισό περίπου πληθυσμό να είναι Εβραίοι. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο Chagall να έρθει από μικρή ηλικία σε στενή επαφή με την κουλτούρα του λαού του. Πρώτος του δάσκαλος στην ζωγραφική ήταν επίσης ένας Εβραίος καλλιτέχνης της πόλης, o Yehuda Pen, ο οποίος είχε ένα μικρό εργαστήριο ζωγραφικής. Εκεί, μεταξύ άλλων, δίδαξε και τον Chagall καθώς και τον El Lissitzky και τον Leon Gaspard, νεαρούς που εξελίχθηκαν σε επιφανείς καλλιτέχνες της ευρωπαϊκής τέχνης.

Γοητευμένος από τις εικαστικές τέχνες, αποφασίζει το 1906 να μετακομίσει στην Αγία Πετρούπολη, πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας, και να σπουδάσει στη σχολή τέχνης Zvantseva ως μαθητής του ζωγράφου Leon Bakst. Εκεί όχι μόνο μελέτησε πρακτικά τη ζωγραφική, αλλά ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με τα πρώτα ψήγματα του ευρωπαϊκού μοντερνισμού, κυρίως μέσω της χρωματικής επανάστασης που έφερε ο Μεταϊμπρεσσιονισμός. Με αυτές τις επιρροές, ο Marc Chagall, αντί να εστιάσει στη μελέτη της παραστατικής ζωγραφικής που ήταν εγγύηση για μία σχετικά άνετη ζωή στην κοινωνία της εποχής, αποφασίζει να στραφεί σε μία πιο προσωπική τέχνη. Είναι ουσιαστικά η αρχή της εικαστικής του σταδιοδρομίας, με ονειρικές και φαντασιακές εικόνες που φέρουν τόσο τον υποσυνείδητο όσο και τον συναισθηματικό κόσμο του καλλιτέχνη, αντί να προβάλλουν τον κόσμο που μας περιβάλλει. Σημαντική όμως ήταν και η συμβολή του εκεί δασκάλου του Bakst: αν και παραστατικός καλλιτέχνης, δούλευε σε θέατρα ως παραγωγός σκηνικών, μία τέχνη που περιέχει εγγενώς το ονειρικό στοιχείο που ο Chagall ήθελε να εντάξει στο έργο του. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε πολλά έργα του, εκτός από τις επιρροές της παιδικής του ηλικίας, φαίνονται και στοιχεία που υπονοούν τη θεατρικότητα που επιθυμούσε να αναδείξει. Σε μία από τις συχνές επισκέψεις που έκανε στο Vitebsk ενώ φοιτούσε, γνώρισε την Bella Rosenfeld, που έμελλε να γίνει η πρώτη του σύζυγος και η μούσα του σε πολλά έργα.

Λόγω της βαθύτατης αγάπης του για τη μοντέρνα τέχνη, ο Chagall θα καταφέρει το 1910 να βρεθεί στο Παρίσι με τη χρηματική υποστήριξη του φιλότεχνου Maxim Binaver. Αναμφίβολα, το Παρίσι αποτελούσε τότε την πρωτεύουσα των τεχνών, φιλοξενώντας τους σημαντικότερους καλλιτέχνες και κινήματα της εποχής — ένας χώρος γόνιμος για τον νεαρό Marc Chagall. Σύντομα, θα συνάψει φιλίες με γνωστούς καλλιτέχνες και διανοητές, όπως τον Guillaume Apollinaire και τον Fernand Leger, εισχωρώντας στην avant-garde σκηνή της γαλλικής πρωτεύουσας. Εκεί, δημιουργεί τα πρώτα έργα καθαρά μοντέρνας τεχνοτροπίας. 

Η Γαλλία θα γίνει η νέα πατρίδα του Chagall, καθώς μέχρι και το 1985 ζει και δημιουργεί εκεί, διακόπτοντας ωστόσο τη διαμονή του την περίοδο 1914-1922, καθώς επιστρέφει στη Λευκορωσία, και την περίοδο 1941-1948, όταν διαφεύγει στην Αμερική για να γλιτώσει από τους Ναζί. Τελικά, είναι η Γαλλία, το κέντρο του μοντερνισμού, που θα κερδίσει την αγάπη του μεγάλου καλλιτέχνη, και η κοινωνία της εποχής θα αγκαλιάσει το έργο του με θαυμασμό.

Το έργο του είναι τρομερά πλούσιο τόσο σε ποσότητα όσο και ποιότητα, καθώς δημιουργούσε ακατάπαυστα ακόμη και στα γεράματά του, εικονοποιώντας την ακμάζουσα φαντασία του και συνθέτοντας τις γνωστές ονειρικές συνθέσεις του. Οι φιγούρες που ζωγραφίζει συχνά έχουν ακροβατικές πόζες και έντονες θεατρικές εκφράσεις, εκρήξεις συναισθημάτων που δένουν με τη χρωματική ένταση που επίσης χαρακτηρίζει τα έργα του. Ζώα, άνθρωποι και σκηνικά συνθέτουν ένα ονειρικό τσίρκο, μοτίβο που κυριαρχεί στο εικαστικό έργο του Chagall και γοητεύει με την αθωότητά του, παρά τις σκληρές συνθήκες που βίωσε ο ίδιος λόγω της εβραϊκής καταγωγής του. 

Η καταγωγή του αποτελεί ακόμη μία σταθερά του έργου του, καθώς θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς Εβραίους καλλιτέχνες που έχουν υπάρξει. Αυτό είναι ιδιαίτερα φανερό στα πρώιμα έργα του, όπου συχνά απεικονίζεται η πατρίδα του το Vitebsk. Οι ενδυμασίες, οι μουσικοί που συχνά απεικονίζονται αλλά και η συχνά μυστικιστική ατμόσφαιρα που αποπνέουν κάποια έργα του, συνάδουν με την παράδοση των Εβραίων Ασκενάζι, που κατοικούσαν στην Ανατολική Ευρώπη. Παρότι ο ίδιος δεν ήταν φανατικά θρησκευόμενος και καθώς μεγάλωνε σταμάτησε πρακτικά να είναι ενεργός πιστός, η κουλτούρα των Εβραίων πάντα αποτελούσε βασικό άξονα της δουλειάς του και την προσωπική του σύνδεση με τις ρίζες που έχασε όταν έφυγε από την πόλη του.

Η ονειροπόληση που διακρίνει το έργο του υπογραμμίζει και την κύρια διαφορά του με τον Σουρεαλισμό, παρότι γίνεται συχνά μια βιαστική σύνδεσή του με τον ονειρικό χαρακτήρα του Dali ή του Max Ernst. Τα όνειρα του Chagall όμως δεν πηγάζουν από το υποσυνείδητο αλλά από τα συνειδητά συναισθήματα του καλλιτέχνη, λογική που τον φέρνει κοντά στον Εξπρεσιονισμό. Σε κάθε περίπτωση, είναι ένας ζωγράφος που δεν μπαίνει σε καλούπια, καθώς το έργο του παρεκκλίνει από όλα τα μοντέρνα κινήματα, διαγράφοντας μια παράλληλη μοναχική πορεία. Μέχρι τον θάνατό του το 1985, ο Chagall δεν ήταν απλώς ένας αγαπημένος ζωγράφος, αλλά και πατρική φιγούρα της μοντέρνας τέχνης, ο σοφός και έμπειρος δημιουργός, στο πρόσωπό του οποίου έβλεπε κανείς όλες τις αρετές της ζωγραφικής του 20ού αιώνα.