Μαθήματα Ιστορίας
Πολύ συχνά το τελευταίο διάστημα ακούω παντού τη φράση «πώς θα ζήσουμε», εντός ή εκτός ευρώ. Αυτό ειλικρινά, τείνω πια να πιστέψω, πως είναι το τελευταίο πράγμα που οφείλει να μας απασχολεί: Το νόμισμα. Οι δρόμοι είναι δύσκολοι, δυσβάσταχτοι καιροί μας κυκλώνουν αλλά ίσως – τολμώ να πω – ότι αυτή η ώρα είναι εκείνη του ξεκαθαρίσματος, η ώρα που ή θα φύγουμε προς τα μπρος ή θ' αργοπεθαίνουμε, μετρώντας απώλειες σε μια μάχη που δεν έχει τέλος.
Πως έζησαν ο Πανσέληνος και η γενιά του; Η λογοτεχνία έχει δώσει απαντήσεις σε πολλά ζητούμενα του ανθρώπου και ειλικρινά σας λέω, στις σελίδες αυτού του βιβλίου βρήκα μπόλικη παρηγοριά ανάμεσα σε χιλιάδες πληροφορίες για τα Eurogroup, για την Αριστερά, για τους δανειστές, για τις κλειστές τράπεζες, για τις ουρές στα ΑΤΜ, για την προπαγάνδα των καναλιών, για τα πολιτικά παιχνίδια, για τις απόψεις του κάθε πικραμένου που εξυπηρετεί τα μικροσυμφέροντά του, για τα ΝΑΙ και τα ΟΧΙ, για, για…
Ο Πανσέληνος γράφει για το Μεγαλείο του Ανθρώπου. Αυτό μέτρησε για μένα τούτες τις ώρες. Τις ώρες που η Ιστορία επαναλαμβάνεται σαν μια άσχημη, αλλά δυστυχώς πραγματική φάρσα, τις ώρες που οι Αριθμοί στέκονται αμείλικτα πάνω απ' τους Ανθρώπους.
Απ' την εποχή της τουρκοκρατούμενης Μυτιλήνης που πέρασε τα παιδικά του χρόνια έως της φυλακής τα σίδερα στην Αθήνα της Κατοχής. Απ' τις 500 σελίδες, πέρα απ' την καταγραφή των ιστορικών γεγονότων που παρουσιάζονται με τον ιδιαίτερο τρόπο γραφής του – είχα γράψει πρόσφατα επ' ευκαιρία της παρουσίασης του Γκρας, ότι προτιμώ να διαβάζω την Ιστορία από εκείνους που την έζησαν και όχι από ψυχρούς επαγγελματίες Ιστορικούς απ' τους οποίους λείπει το βίωμα – πέρα λοιπόν απ' την καταγραφή της Ιστορίας, ο Πανσέληνος βάζει τα πράγματα σε μια τάξη με βάση τον δικό του ηθικό κώδικα και τις προσωπικές του αξίες. Δίχως περαιτέρω σχόλια παραθέτω αποσπάσματα της γραφής του:
Nα ζεις με σκυμμένο κεφάλι είναι κάτι που αν το γουστάρεις κανείς δεν μπορεί να σου το απαγορέψει. Μα να' χεις την αξίωση να προβάλεις στους άλλους σαν πρότυπο αυτήν την αντίληψη πάει πάρα πολύ. Γιατί η ελευθερία είναι προσδιοριστικός όρος της ιδιότητας του ανθρώπου - και αυτή αξιολογεί τελικά όλες τις άλλες του αρετές. Γι' αυτό και είναι αδιαίρετη.
Πριν όμως από την οικονομική εξυγίανση, στα άτομα είναι η τιμή. Και η τιμή μιας χώρας είναι η ελευθερία. Κι όταν ένα κράτος δεν μπορεί να εγγυηθεί στους πολίτες του την ελευθερία, δεν έχει λόγο να υπάρχει. Πάντα είχα την εντύπωση πως μια χώρα που χάνει την ελευθερία της για να εξυγιανθεί οικονομικά μοιάζει με μια γυναίκα που πορνεύεται για να φτιάξει προίκα. Τώρα κι εμείς χάσαμε την ηθική μας υπόσταση και μαζεύουμε κατοστάρικα...
Αυτοί που δημιουργούν την αθλιότητα δεν θέλουν και να την βλέπουν.
Απ' τις σελίδες του Πανσέληνου περνάει και ολόκληρη η λογοτεχνική αφρόκρεμα της Ελλάδας, η περίφημη γενιά του '30 αλλά και οι άνθρωποι που έδωσαν τη μεγάλη μάχη για την επικράτηση της δημοτικής γλώσσας έναντι της καθαρεύουσας, πολλά ανέκδοτα περιστατικά, πολλές τοποθετήσεις οι οποίες αφορούν σε ανθρώπους όπως ο Μυριβήλης, ο Βενέζης, ο Γληνός, ο Σβώλος, τοποθετήσεις οι οποίες πάνε την ιστορία τους ακόμα πιο πέρα τουλάχιστον για όσους εμμένουν στην ακαδημαϊκή παρουσίαση των πραγμάτων.
Ο Πανσέληνος γράφει και για την Αριστερά της εποχής αλλά και για τη δικτατορία του Μεταξά. Γράφει για τις γερμανικές θηριωδίες συσχετίζοντας εξαίσια την επέλαση των ναζί με τον στόμφο στις νότες του Βάγκνερ. Γράφει για την ελληνική αντίσταση, για τα παιδιά που πέφτουν νεκρά απ' την πείνα στους δρόμους της Αθήνας, γράφει για τους ήρωες που τελικά δεν ήξεραν και οι ίδιοι τι ήταν. Ήταν αυτό που ήταν. Έτσι απλά. Χωρίς φανφάρες και προετοιμασία. Άνθρωποι που εξελίχθηκαν και διαμόρφωσαν στάση μέσα στην εποχή τους. Άνθρωποι που έγιναν ένα με τα γεγονότα και αναγκαστικά κάποια στιγμή διάλεξαν πλευρά.
*Το βιβλίο είχε πρωτοεκδοθεί απ' τον «Κέδρο» κι εδώ και κάποια χρόνια είχε εξαντληθεί με αποτέλεσμα να το ψάχνει ο αναγνώστης σε παλαιοβιλιοπωλεία. Η νέα έκδοση απ' το «Μεταίχμιο» ήρθε να καλύψει ένα σοβαρό κενό στα ελληνικά γράμματα.
ΤΟΤΕ ΠΟΥ ΖΟΥΣΑΜΕ
του Ασημάκη Πανσέληνου
σελ. 528 – εκδ. Μεταίχμιο
