Μαθήματα χημείας, της Bonnie Garmus
Οργανικές, ευτυχείς ενώσες: Σημείωμα για το μυθιστόρημα «Μαθήματα χημείας» της Bonnie Garmus, σε μετάφραση Ιλάειρας Διονυσοπούλου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
Και έτσι διαβάζοντας ήταν σαν να διαλέγω για φίλη μου τώρα και πάντα, την υπέροχη Ελίζαμπερ Ζοτ.
Η Λολίτα μεγάλωσε. Δεν είναι πια εκείνο το γεμάτο ερωτισμό κορίτσι, δεν είναι πια ανυποψίαστη και έχει πάψει από καιρό να κολλάει την τσίχλα της, να αφήνει υπαινιγμούς, να αγαπάει με όλη της την καρδιά τους άνδρες που υποκύπτουν στα θέλγητρά της. Η Λολίτα δεν είναι πια μικρή και η αθωότητά της έχει πια μαραζώσει σαν σκοτωμένο λουλούδι στο τέλος του χρόνου. Στέκει με τις ώρες εμπρός στην οθόνη της, χαζεύει τα προγράμματα και όλο παχαίνει. Δεν δίνει την παραμικρή σημασία στα λεγόμενα ανθρώπων όπως ο Alfred Charles Kinsey που πολέμησαν πριν από χρόνια για τις γυναίκες όλου του κόσμου. Τώρα πια, οι σκοτωμένες της ωοθήκες συνιστούν την μόνη πραγματικότητα για την Λολίτα των βιβλίων που όμως στα αλήθεια μοιάζει με μια σαραβαλιασμένη ομορφιά.
Παραμένει προσηλωμένη στην οθόνη της. Είναι η ώρα για την αγαπημένη της εκπομπή. Μαθήματα Χημείας με την μυθική Ελίζαμπεθ Ζοτ που πήρε τον δρόμο της επιστήμης και όμως κατέληξε στα τηλεοπτικά πλατό, συστήνοντας κάθε μέρα νόστιμες συνταγές που ξεσηκώνουν μια σπουδαία αναστάτωση στις στυλιζαρισμένες, αμερικανικές κουζίνες. Η παρουσιάστρια εκτελεί τα βήματα των συνταγών της με ευλάβεια και προσήλωση. Δεν δείχνει να την συγκινούν ιδιαίτερα τα κρύα πιάτα και έτσι τα βαριά, μαγειρικά σκεύη αναλαμβάνουν να διεκπεραιώσουν τα σύνθετα και αναγκαία βήματα μιας ενασχόλησης που διασταυρώνεται με την χημεία και την συνήθεια για να δώσει μερικές, γευστικές απαντήσεις.
Η Ελίζαμπεθ δοκίμασε να τα βάλει με την εποχή της. Αγαπούσε αληθινά την επιστήμη της μα γρήγορα κατάλαβε πως θα είναι δύσκολο, αν όχι ακατόρθωτο να καταφέρει μια αξιόλογη διάκριση στον επαγγελματικό της στίβο. Κάπως έτσι υπέγραψε την δήλωση μετάνοιας και προχώρησε την ζωή της πλάι στον καταξιωμένο, νομπελίστα καθηγητή κύριο Έβανς. Ο τελευταίος την αγάπησε με όλη του την ψυχή και ας λέει για αυτόν η Bonnie Garmus πως υπήρξε ένας αθεράπευτα μνησίκακος τύπος. Επιστημονική αυθεντία μα κατά τα άλλα αδύνατο να συνυπάρχει με τον οποιονδήποτε και πόσο μάλλον με μια γυναίκα όπως η Ελίζαμπεθ. Που ξέρει καλά την θέση της μες σε αυτόν τον κόσμο και την έχει διδαχθεί τόσες φορές μες στους κόλπους της Αμερικής που γερνά μαζί με το όνειρό της για να μην γίνει ποτέ σοφότερη. Η Ελίζαμπεθ εκτελεί πειθήνια το τηλεοπτικό της πρόγραμμα, κάθε τόσο κοιτάζει κατάματα την κάμερα και δίνει μερικές οδηγίες.
Ωστόσο, πριν συνεχιστεί αυτή εδώ η ιστορία που άλλον σκοπό δεν είχε παρά να μιλήσει για τα υπέροχα «Μαθήματα χημείας» της Bonnie Garmus των εκδόσεων Μεταίχμιο, αυτό το σημείωμα οφείλει μερικές απαντήσεις. Η εκπομπή έχει το συνηθισμένο της διάλειμμα και έτσι η Λολίτα μπορεί να μας δώσει μερικές πληροφορίες για τα πρόσωπα αυτού του δράματος. Ελίζαμπεθ Ζοτ είναι το όνομα της ηρωίδας του ξεχωριστού και δροσερού μυθιστορήματος που με κύριο προτέρημά του μια αθεράπευτη ευφυΐα και αρκετό κουράγιο για να επισημάνει τα κακώς κείμενα μιας εποχής κατάμεστης με ραγδαίες επαναστάσεις, έρχεται να ταράξει ευχάριστα την εγχώρια βιβλιοπαραγωγή. Η Ελίζαμπεθ αφιέρωσε την νιότη της στην έρευνα και την επιστήμη. Την γοήτευε πάντα η χημεία, μα δεν είχε υπολογίσει σωστά. Βλέπετε στην Αμερική των Μαθημάτων Χημείας μονάχα ένας άνδρας θα μπορούσε να είναι άξιος αρκετά για να καταπιαστεί με τον περιοδικό πίνακα των χημικών στοιχείων. Τον ρόλο αναλαμβάνει ο Κέβιν Έβανς. Το φόντο συμπληρώνει ένας δύσκολος έρωτας, ένας πανέξυπνος σκύλος και η σκηνοθεσία της αμερικανικής ενδοχώρας που κρατιέται γερά από τις παλιές συνήθειες. Αρκετός συντηρητισμός και η προσπάθεια μιας γυναίκας να διεκδικήσει την ζωή που ονειρεύτηκε συνθέτουν την πλοκή του καινούριου μυθιστορήματος των εκδόσεων Μεταίχμιο. Ο Colin Thomas υπογράφει το εξώφυλλο της έκδοσης που έρχεται με τα χαρακτηριστικά ενός πολύχρωμου κολάζ για να αναδείξει αυτό το «θριαμβευτικό, φεμινιστικό παραμύθι, το πνευματώδες και το σαγηνευτικό» όπως σχολιάζει η Telegraph.
Σε μια εποχή που το γυναικείο στοιχείο παλεύει να βελτιώσει την θέση του μες στις ραγδαία αναπτυσσόμενες κοινωνίες τα «Μαθήματα χημείας» περιγράφουν το μεγάλο κύτταρο του κόσμου που διασπάται και πολλαπλασιάζεται, που καταστρέφεται και όμως αντέχει. Οι γυναίκες του 21ου αιώνα διεκδικούν την θέση τους μες στην παγκόσμια κοινωνία. Η Ελίζαμπεθ Ζοτ μοιάζει με μία από εκείνες τις παράδοξες νότες που αλλάζουν για πάντα μια μελωδία. Ο δικός της αγώνας, το πείσμα και η αξιοπρέπειά της διδάσκονται σήμερα με κάθε ευκαιρία από την γυναικεία κοινότητα και τα αναρίθμητα κινήματα που ξεσπούν με κάθε ευκαιρία σε κάθε γωνιά αυτού του κόσμου. Η Ελίζαμπεθ της Bonnie Garmus θυμίζει με κάθε ευκαιρία εκείνη την τρελή του σπιτιού, την φαντασία μας που επιμένει να υπενθυμίζει στους ανθρώπους πως εκεί έξω υπάρχει ένας άλλος δρόμος. Η Margaret Mind αρκετά παλιότερα είχε κιόλας φροντίσει να καταδείξει πως κορίτσια σαν την Ελίζαμπεθ Ζοτ θα αποτελέσουν τον κανόνα στους καινούριους αιώνες που θα έρθουν.
Η Ελίζαμπεθ Ζοτ, αλλοτινή χημικός και ερευνήτρια, ήταν μια γυναίκα με αψεγάδιαστη επιδερμίδα και με τον αδιαφιλονίκητο αέρα ενός ανθρώπου που ουδέποτε υπήρξε ούτε και θα γινόταν μέτριος.
Όσο για την συγγραφέα Bonnie Garmus είναι κειμενογράφος και έχει εργαστεί για πλήθος πελατών στις ΗΠΑ και στον υπόλοιπο κόσμο, με βασικό αντικείμενο την τεχνολογία, την ιατρική και την εκπαίδευση. Είναι κολυμβήτρια ανοιχτής θαλάσσης και κωπηλάτης. Έχει δυο κόρες. Γεννήθηκε στην Καλιφόρνια και έζησε στο Σιάτλ, ενώ τώρα ζει στο Λονδίνο με τον σύζυγό της και τον σκύλο τους, τον 99. Τα «Μαθήματα χημείας» είναι το πρώτο της μυθιστόρημα. Αναμένεται να κυκλοφορήσει τουλάχιστον σε 36 χώρες, ενώ ήδη ετοιμάζεται η μεταφορά του στη μικρή οθόνη.
Με αυτήν την σύντομη αναφορά οι εκδόσεις Μεταίχμιο τιμούν την εξαιρετική δημιουργό αυτού του μοντέρνου μυθιστορήματος που με την ιστορία του κερδίζει επάξια μια θέση μες στην ραγδαία επικαιρότητα. Και αυτό γιατί η βαριά βιομηχανία του καινούριου αιώνα προβλέπει ένα διαφορετικό μέλλον για τις γυναίκες, μια προοπτική που η Ελίζαμπεθ των «Μαθημάτων χημείας» κερδίζει μέσα από μια μοναχική πορεία της. Ο απόστρατος κόσμος, ένα φορτίο που κουβαλάμε ήδη από τον παλιό, λησμονημένο αιώνα, αφήνει την θέση του σε μια καινούρια και αδοκίμαστη εποχή. Ο παλιός, αιώνιος σχεδόν λήθαργος δίνει την θέση του στις Ελίζαμπεθ, όσες με την ίδια ευκολία που πιάνουν τα μαλλιά τους με ένα μολύβι «νούμερο δύο», δεν λησμονούν να το καρφώσουν στο υπογάστριο αυτού εδώ του κόσμου με τις αντιφάσεις, τους αργυραμοιβούς του, με τους γρήγορους πολέμους και την θεωρία που νικιέται κάθε μέρα από την βρώμικη πράξη, την ίδια την συνήθεια της ζωής.
Η παρουσιάστρια κάνει την αποφώνηση. Το μαγειρευτό της προσμένει στωικά τους φροντιστές που μετά την εκπομπή θα σπεύσουν να στυλωθούν μια ιδέα. Αν δεν ήταν κάποια συγκεκριμένη, τότε θα μπορούσε να την ακολουθεί μια ιστορία όπως εκείνη της Ελίζαμπεθ Ζοτ. Η παρουσιάστρια μιλά. «Πριν από χρόνια, όταν όλος ο κόσμος ήταν νέος», σχολιάζει και έπειτα ρίχνει μια ματιά στο σκεύος που υπομένει τους εκατόν ογδόντα βαθμούς της ηλεκτρικής της κουζίνας. «Πριν από χρόνια, θα θεωρούσα τρελό κάποιον που θα ισχυριζόταν πως εγώ θα μεταβληθώ σε μια γνήσια τηλεπερσόνα με χιλιάδες θαυμαστές». Η τύπου Ελίζαμπεθ παρουσιάστρια ελέγχει τους βαθμούς, ανακατεύει τρυφερά, δίχως τον παραμικρό εκνευρισμό την σάλτσα της. Οι κινήσεις της παραμένουν ίδιες με εκείνες ενός επιδέξιου τεχνίτη καθώς σμίγει τα υλικά της, ακολουθώντας τους κανόνες μιας επιστήμης με ένα απέραντο πεδίο εφαρμογής. Η ζωή της πάντα παρούσα, πολύχρωμη και ακίνητη πίσω από την κάμερα να προβάλλεται στους τοίχους του σπιτιού. Η Λολίτα δεν πιστεύει λέξη από όσα λένε τα βιβλία. Λογαριάζει τον κόσμο για χάρτινο, ένας κόσμος που δεν θα γίνει ποτέ σοφότερος όσα χρόνια και αν περάσουν. Ωστόσο η Λολίτα είναι που κλαίει απόψε για την ζωή της που ξοδεύτηκε. Μοναδική της παρηγοριά το μυθιστόρημα των εκδόσεων Μεταίχμιο και η παρουσιάστρια στο βάθος της οθόνης που επαληθεύουν κάτι παράδοξα σταυροδρόμια, γεμάτα από την ευτυχή συνύπαρξη της ανθρώπινης τρυφερότητας και της μακράς εγκαρτέρησης.
Στις εξακόσιες και βάλε σελίδες των «Μαθημάτων χημείας» που κυκλοφορεί στην φροντισμένη μετάφραση της Ιλάειρας Διονυσοπούλου, δεν θα βρεις κανένα καινούριο χημικό στοιχείο. Μονάχα μια υπέροχη, κάθετη τομή στα ήθη αυτού του κόσμου, ένα παράγοντα αποφασιστικής σημασίας που κατορθώνει και ιχνογραφεί τον χημισμό του κυττάρου αυτού του κόσμου. Κάθε τι παλιό λιώνει εκεί έξω, ενώ η Ελίζαμπεθ πηγαίνει σε διαφημιστικό διάλειμμα και η Λολίτα ανακαλεί μες στον περίκλειστο κόσμο της, τριαντάφυλλα, καρδιές, αγόρια και ευκαιρίες. Η Λολίτα λέει, «θα ακολουθήσω μαθήματα χημείας» μα πάει καιρός που βρίσκεται στο Μεταίχμιο μιας καινούριας εποχής. «Θα το κάνω ακριβώς όπως και η Bonnie Garmus», προσθέτει και νιώθει πως ο κόσμος κάτι θέλει να γίνει, έτσι που εγκαταλείπει επίμονα τις παλιές του γεωμετρίες για χάρη ενός κοριτσιού.
Μαθήματα χημείας, της Bonnie Garmus
Μετάφραση: Ιλάειρα Διονυσοπούλου
Εκδόσεις Μεταίχμιο
σελ. 608
