Βιβλιοθήκη

Κάπως έτσι, ανατρέχοντας στις επισημάνσεις του Πέτρου Μάρκαρη αλλά και στα συντελεσμένα γεγονότα που πια διαθέτουμε την απαιτούμενη, εθνική ψυχραιμία για να τα αξιολογήσουμε, η ελληνική κρίση μετατρέπεται σε αντικείμενο θεώρησης του Ολλανδού ιστορικού. Σε κάποιο άλλο σημείο, το ελληνικό πρόβλημα παραμένει στο προσκήνιο, με τον Κώστα και την Έφη, ένα ζευγάρι από την Κυψέλη να δοκιμάζουν να ερμηνεύσουν την άνθηση και την εκκωφαντική πτώση του βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων. Μες στο ευμετάβλητο περιβάλλον η μικρή Ελλάς κινδύνευσε από την διεθνή, οικονομική απομόνωση. Οι κλυδωνισμοί στο εσωτερικό, οι παλινωδίες των κυβερνώντων, οι αποφάσεις που πάρθηκαν με βαριά καρδιά μα έθεσαν τις βάσεις για την έξοδο της χώρας από την επιτροπεία  καταγράφονται σε αυτό το σπουδαίο, ιστορικό λεύκωμα των τελευταίων δύο δεκαετιών που φέρνουν στα ράφια των βιβλιοπωλείων οι εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση της Ινούς Βαν Ντάικ – Μπαλτά.

Αυτό το σημείωμα τελειώνει με μια φανταστική σκηνή. Ο Geert Mak φθάνει σε ένα απομακρυσμένο, ελληνικό χωριό κάπου στην ενδοχώρα. Η πλατεία του είναι γεμάτη, τα παιδιά μεγαλώνουν, παίζουν και γερνούν. Τριγύρω οι μεγαλύτεροι προσθέτουν χρόνια και όλο τα βρίσκουν λειψά. Καθένας έχει έναν δικό του στην ξενιτιά, όπως παλιά, αφού σε τούτα τα μέρη κανείς δεν έχει την παραμικρή ευκαιρία. Ο Ολλανδός καθηγητής ντυμένος με την χαρακτηριστική, τουριστική περιβολή του κάθεται στα τραπεζάκια κάτω από τον υπεραιωνόβιο πλάτανο. Χειροκροτεί και αμέσως το γκαρσόν φθάνει κοντά του. Φορά κατάλευκη ποδιά και δεν είναι πάνω από είκοσι χρονών. Με τα λιγοστά ελληνικά που γνωρίζει ο καθηγητής παραγγέλνει τον ελληνικό του καφέ, στοιχείο της γραφικότητας που κυκλώνει την υπέροχη και αιώνια, ελληνική επαρχία. Από πάνω, πιασμένοι από τα πιο γερά κλαδιά του δέντρου, ανάβουν θαμπά οι πολύχρωμοι λαμπτήρες. Ο άνεμος τις φυσά και εκείνες σαλεύουν, όλο σκουριά και χρόνο πάνω στο υλικό τους. Μια παρέα λίγο πιο πίσω, συζητά έντονα. «Οι αγανακτισμένοι στάθηκαν πιο Έλληνες από όλους. Οργανώθηκαν με το τίποτε και αν δεν ήταν ο παράγων χρόνος που όλα τα καταλύει και αν δεν ήταν εκείνη η εσωτερική μας αντίθεση απέναντι σε κάθε τι συλλογικό, θα είχαν επιβληθεί στους κόλπους της κοινωνίας. Τρίχες λέει κάποιος άλλος, και παραγγέλνει ένα ούζο αφήνοντας το γενναίο φιλοδώρημα που καταξιώνει τον μέσο Έλληνα στα μάτια της παρέας του. Τρίχες, ένα μάτσο αλήτες ήταν που μυρίστηκαν ασυδοσία και έτρεξαν να κεραστούν, μάλιστα, αυτό».

Ύστερα όλοι σώπασαν, καθώς από το βάθος του μοναδικού δρόμου που διασχίζει τον οικισμό ακούστηκε η φωνή του καραγκιοζοπαίχτη. Και λίγο πιο πίσω η μεγαφωνική εγκατάσταση ενός αυτοκινήτου. Στις πόρτες του έχει καταπράσινους ήλιους μα στο παρμπρίζ σιγοσβήνει ένας πυρσός. Ο ντελάλης που για την ιστορία αυτή αναμένεται να κερδίσει κάποιο όφελος εξόχως δυσανάλογο με όσα προσφέρει η παρουσία του, είναι ένα γρανάζι της κομματικής πανίδας επιφορτισμένο με την υποχρέωση να ανακοινώσει την αυριανή, πολιτική ομιλία. «Όσο για την Ευρώπη», υποστήριξε εκείνος με τις τρίχες, «αυτή είναι μια κουτσή δεσποσύνη, κάπως άσχημη μα με λεφτά και έτσι μας κρατά όλους δεμένους στους όρκους της». Όλοι γέλασαν και τα ποτήρια τσουγγρίσανε και το μεσημέρι ανακοίνωσε την άφιξή του, σπάζοντας το θερμόμετρο στο πλατάνι. Ο Geert δεν περίμενε ούτε στιγμή τον καφέ του. Σηκώθηκε από την θέση του, χαιρέτησε τους θαμώνες, εκείνοι ανταπόδωσαν. Έπειτα διάβασε κάτι από το βιβλίο. «Είναι δυνατόν να πεθαίνεις από τον φόβο και ταυτόχρονα να βαριέσαι;» Κανείς δεν κατάλαβε και ο Geert δάνεισε την ιστορία του στο γκαρσόνι, δίνοντας μια υπόσχεση. Πως θα ξανάρθει όταν η αλήθεια θα έχει γίνει απολύτως παραδεκτή.

Οι «Μεγάλες προσδοκίες, Το όνειρο της Ευρώπης 1999 – 2021», θυμίζουν σε αυτό το σημείωμα μια ωραία, κινηματογραφική παραγωγή, ομότιτλη, πλαισιωμένη από τον πληγωμένο έρωτα. Η ταινία τελειώνει με το ζευγάρι χωρισμένο, οι επιλογές τους κάποτε βαραίνουν αποφασιστικά και η διαφυγή συνιστά μια χαμένη πιθανότητα. Ο Geert Mak βάζει στην σωστή σειρά όλα εκείνα τα γεγονότα που προλείαναν το έδαφος για την φοβερή δεκαετία που ξανοίγεται για την ανθρωπότητα στην αυγή της τρίτης χιλιετίας. Οι εκδόσεις Μεταίχμιο με το πλεονέκτημα της απόστασης που αποκαλύπτει πάντα την αληθή όψη των πραγμάτων, δίνουν τον λόγο σε έναν έγκριτο ιστορικό για να αφηγηθεί την μοίρα αυτού του κόσμου μες στο κουρνιαχτό και τον ετοιμόρροπο σφυγμό του. Ο Baudelaire κάποτε έγραψε πως «κάπου αποκοιμιούνται τα πλήθη της ιστορίας, παλιάς και νέας». Θα συμφωνήσω μαζί του αφού στις «Μεγάλες Προσδοκίες, 1999-2021» στέκει αποκοιμισμένη η μοίρα του αποσβολωμένου ανθρώπου. Μια ολοζώντανη ζωοφόρος καταπιάνεται με όλα εκείνα που μας σημαδεύουν. Ο Geert Mak μας προσφέρει ένα βιβλίο γεμάτο απαντήσεις για το πώς και το γιατί της πρόσφατης βιογραφίας μας. Η ιστορία του, η δική μας ιστορία είναι που μας αφοπλίζει πια. Μια ιστορία δίχως εγκαρτέρηση και δίχως ανθρωπιά που επαληθεύει την εξαλλοσύνη αυτού εδώ του κόσμου. Ενός κόσμου που στην ιστορική μελέτη του Geert Mak ντύνεται τον εαυτό του και αποκαλύπτει εντυπώσεις, με την ψυχραιμία της απόστασης.

Ο Geert άφησε το βιβλίο και χάθηκε προς την θάλασσα. Εκείνος με τις τρίχες σχολίασε. «Τι είναι το καινούριο που δεν ξέρουμε» και αφήνει παράμερα το βιβλίο, επιβεβαιώνοντας πως αργά ή γρήγορα αυτή η πρόσφατη ιστορία των «Μεγάλων Προσδοκιών» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο θα επιστρέψει αγριότερη από ποτέ να κάνει εκκωφαντική και τραγική την πικρή δόξα ολόκληρης της ανθρωπότητας.