Άλλαι Τέχναι

Εγωκεντρική και ταραγμένη ψυχή, ο Βικτόρ αποδοκιμάζει και απορρίπτει τον μπουρζουαζισμό (ως αντίδραση στην εξέλιξη της σχέσης τους) της συζύγου του, καθώς ο ίδιος απολαμβάνει τη φήμη που του εξασφαλίζει η δουλειά του. Η γυναίκα που ήταν τόσο ελεύθερη και ανεξάρτητη, δίχως αναστολές, όταν την πρωτογνώρισε, τελικά τον οδηγεί στην πλήξη, τόσο που ο ίδιος να επιζητεί την προσοχή άλλων (ακόμα και πολύ νεώτερων) γυναικών ή να επιθυμεί ακόμα και να δει την τελευταία στην αγκαλιά κάποιου άλλου. Ο τρόπος που ο Βικτόρ επιλέγει να κάνει τη Σάρα να υποφέρει, είναι λες και σκόπιμα επιδιώκει να την πεισμώσει…

Αστεία, πανέμορφη, συγκινητική και τρομερά καλογραμμένη (το σενάριό της είναι η μεγάλη της δύναμη), η πρώτη σκηνοθετική απόπειρα του Nicolas Bedos (γιου του κωμικού Guy Bedos), αποτέλεσε μια – αιφνιδιαστικά – ευχάριστη έκπληξη στα πλαίσια του 18ου Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου. Με σαφείς τάσεις για ένα ευφυές, αφομοιωτικό, (κατά διαστήματα) φρενήρες – όσο και προκλητικό – χιούμορ, ο δημιουργός αποφεύγει την παγίδα του να παρασυρθεί από το τελευταίο (ίσως χάρη και στην συνδρομή της συν-σεναριογράφου και συμπρωταγωνίστριάς του, Doria Tillier – πρώην μοντέλου και πρώην παρουσιάστριας του «Δελτίου Καιρού» στο Canal Plus – με την οποία αποτελούν ζευγάρι και στη ζωή). Η ταινία του παραμένει απ’ την αρχή ως το τέλος στους σωστούς τόνους, διαθέτοντας απίστευτη ζωντάνια. Μια ζωντάνια που ξεπηδά μέσα από την υποδειγματική υπαινικτικότητα της διαβρωτικής της δραματουργίας. Και συγχρόνως, μια ιστορία άκρως «μελωδική». Κάθε φράση, κάθε πρόταση, κάθε ατάκα, μοιάζει τόσο προσεκτικά επιλεγμένη.

Οι επιθυμίες και τα συναισθήματα διεγείρονται μέσα από την μουσικότητα των λέξεων σε τούτο το πανέξυπνο και ευαίσθητο σενάριο. Οι αντιπαραθέσεις των χαρακτήρων ηχούν σαν ευχάριστο κουδούνισμα στα αυτιά σου και σε κάνουν να εκτιμάς ακόμη περισσότερο την γλυκόπικρη επίγευσή τους. Όλα τα «κεφάλαια» του έργου σε βυθίζουν, κατά κάποιον τρόπο, σε έναν ευεργετικό – όσο και στιβαρό – ρομαντισμό, απ’ τον οποίο δεν απουσιάζει η νοσταλγία και ο λυρισμός. Μια ωραία περιπέτεια 45 ετών, που δεν επιβαρύνεται στιγμή με αχρείαστους μελοδραματισμούς ή νευρωτικούς συναισθηματισμούς. Και τα πάντα βαίνουν… καλύτερα, με το πέρασμα του χρόνου. Τα χρόνια κυλούν στο πρόσωπο των δύο πρωταγωνιστών (απίστευτη η δουλειά που έχει γίνει με το μακιγιάζ τους) και η ένταση του «παιχνιδιού» τους αντηχεί πιο δυνατά!

«Ο Κύριος και η Κυρία Αντελμάν» βυθίζονται σε ένα δράμα ερωτικό και υπαρξιακό, πλημμυρισμένο από ανεπιτήδευτη ειλικρίνεια. Δίχως να ξεχειλίζει από ακρότητες, το σενάριο παραμένει ευθυγραμμισμένο με την – πολύ συγκεκριμένη – αλήθεια του. Και παρά το ότι ο θεατής στέκει χτυπημένος από την τραγωδία που πλήττει το ζευγάρι, οι δημιουργοί τον οδηγούν στο να μη το σκέφτεται και τόσο, καθώς ο τελευταίος – έκπληκτος – γίνεται μάρτυρας της (ευχάριστης) ανάκαμψης που επιχειρείται προς το τέλος τούτης της πολύ όμορφης Οδύσσειας δύο ιδιαίτερων ψυχών.

Εκείνη (η Σάρα), μούσα του για σχεδόν 40 χρόνια, εξομολογείται μέσα από αλλεπάλληλα φλας μπακ την – δίχως παραχωρήσεις και συμβιβασμούς – ταραχώδη και παθιασμένη ιστορία του ζευγαριού. Μακριά απ’ το γνωστό, τετριμμένο σχήμα ενός κινηματογραφικού χρονικού, η κάμερα του Bedos βουτά στην (ανελέητη) κοινωνιολογική θεώρηση μιας σχέσης, με αισθητική αφθονία και λυρικότητα, δίχως να εγκαταλείπει την φορμαλιστική «αυθάδεια» με την οποία την περιβάλλει. Κι η ιστορία του (όπως κι ολόκληρη η ταινία του) διαθέτει ψυχή. Με αφήγηση χωρισμένη σε 14 κεφάλαια με υποβλητικούς τίτλους, παρακολουθεί την πορεία μιας μακράς διαδρομής που διακόπτεται – και διανθίζεται – από μια σειρά αλλαγών στις τάσεις της εποχής και στον τρόπο ζωής, αλλά και από μια σειρά μετατοπίσεων στο πολιτικό σκηνικό και στη διακυβέρνηση της χώρας. Το φιλμ είναι ένα αληθινό σημειολογικό ανθολόγιο, με πληθώρα αναφορών σε λογοτεχνικά και κινηματογραφικά έργα.

Ο σχολιασμός του πάνω στην ψυχανάλυση και τους Εβραίους είναι το homage (ή η πλευρά του που αναγνωρίζει ο ίδιος ο σκηνοθέτης) στον Woody Allen. Με μια βαθιά, ένθερμη ροπή στην κοινωνική παρατήρηση, το φιλμ αντιμετωπίζει με την ίδια αίσθηση (εσωτερικού) ρυθμού την λογοτεχνική φιλοδοξία (και ματαιοδοξία), τον αστισμό και την φθορά του ζευγαριού. Λειτουργεί και ως ράπισμα στον οικογενειακό καθωσπρεπισμό, σμιλεύοντας αποδομητικά γονεϊκά πορτραίτα μεγάλης καθαρότητας (π.χ. η σεκάνς στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι με τον ρατσιστή και σνομπ πατριάρχη – τον υποδύεται ο απολαυστικός Pierre Arditi – και το κοντράστ με την ζεστή, μποέμ, εβραϊκή οικογένεια της ηρωίδας), μη διστάζοντας να στρέψει ακόμα και το πολιτικά μη-ορθό στην κατεύθυνση της έλλειψης διάθεσης για πένθος απέναντι στην απώλεια ενός …«βλαμμένου» παιδιού. Το έναυσμα και ο τόνος των (ενίοτε προκλητικών, μα και τόσο καλοβαλμένων) αντιφάσεων δίνεται από την εναρκτήρια – κιόλας – σεκάνς, εκεί όπου ο – τέως (αλλά μοιάζει… αιώνιος) – υπουργός πολιτισμού της Γαλλίας Jack Lang εκφωνεί τον επικήδειο του ήρωα.

Ο ταυτόχρονος κυνισμός και ρομαντισμός του δημιουργού προσφέρει χαμόγελο, αλλά και τροφή για σκέψη. Η καταβύθιση του πρώτου μέρους στην ατμόσφαιρα της δεκαετίας του ’70 είναι αριστοτεχνική. Το πέρασμα που επιχειρεί ανάμεσα στις εποχές, αναδεικνύει την εξέλιξη της κοινωνίας μας μέχρι σήμερα. Το κωμικό στοιχείο διανθίζει τα σκαμπανεβάσματα της σχέσης των δύο πρωταγωνιστών, ωστόσο η λεπτή συγκίνηση που αποδεσμεύεται σε κάθε στροφή είναι ευδιάκριτη. Και το υπόβαθρο παραμένει πάντα ιδιαιτέρως οδυνηρό και ανατρεπτικό. Η κρίση της ηλικίας, το υπαρξιακό κενό, η ζήλια και το φάντασμα της απιστίας, η θέση της γυναίκας στην οικογένεια και στην κοινωνία, παρελαύνουν μέσα απ’ τα στάδια της ζωής ενός ζεύγους και χαιρετίζονται με τη δέουσα δηκτικότητα!

Η χημεία των δύο πρωταγωνιστών είναι εξαίσια και συμπυκνώνει όλες τις συναισθηματικές διακυμάνσεις που περνούν στη διάρκεια αυτή της τόσο όμορφης και εμπνευσμένης ιστορίας. Η ανατομία μιας σχέσης, μέσα από την πάροδο του χρόνου και της… αγάπης. Μέσα από τις ελπίδες, τις απογοητεύσεις και τις διαψεύσεις. Μέσα από την δημιουργία και την κατάκτηση της υστεροφημίας. Τι απομένει (στη συνείδηση του κόσμου) από ένα διάσημο πρόσωπο; Τι θυμάται – στ’ αλήθεια – το κοινό απ’ αυτό; Πως αντέχει ένα ζευγάρι τόσες δεκαετίες μαζί; Ποια ήταν – στην πραγματικότητα – αυτή η αινιγματική γυναίκα που έζησε στην «σκιά» του συζύγου της; Αγάπη και φιλοδοξία, μυστικά και προδοσίες, τροφοδοτούν την Οδύσσεια μιας ασυνήθιστης σχέσης, που διασχίζει μικρές και μεγάλες στιγμές του προηγούμενου αιώνα.

Ένα ζευγάρι που μάλλον δεν θα ‘πρεπε να ζήσει ποτέ μαζί. Ο ήρωας δεν εντυπωσιάζεται από την πρώτη του επαφή με την ηρωίδα, ωστόσο διακρίνει την… «λάμψη» της πάνω του («Δεν απορρίπτω τον κεραυνοβόλο έρωτα, απλά δεν ελπίζω σε τέτοια πολυτέλεια», έλεγε ο Romain Gary). Χωρίς φαντασία, ο έρωτας δεν έχει καμία τύχη. Κι ο Bedos αποδεικνύει την ζωτική σημασία της τελευταίας, αλλά και τις συνέπειες όταν εκείνη στερεύει. Ιχνηλατώντας την άβυσσο της πραγματικής ζωής, φλερτάροντας σταθερά και με την κωμωδία και με το δράμα, ισορροπώντας ανάμεσα στην απογοήτευση και την αισιοδοξία με κυνισμό και καυστικότητα, κινούμενος συχνά-πυκνά στην κόψη του ξυραφιού, δεν εγκαταλείπει στιγμή το θέμα του – η αποτελεσματικότητα και το νεύρο της mise en scène και η εξαιρετική ερμηνεία της Doria Tillier, καθιστούν το φιλμ ένα μικρό διαμάντι (που καιρό είχε να παραδώσει – στα χνάρια μιας τρανής παράδοσης του είδους – το γαλλικό σινεμά).

Ενσαρκώνοντας τον νευρωτικό, ανώριμο και εγωκεντρικό Βικτόρ Αντελμάν, ο Bedos παραδίδει σκηνές στις οποίες συνδυάζει την σκληρότητα και το χιούμορ με απίστευτη αποτελεσματικότητα. Αντιμέτωπος με μια ανιαρή, σχεδόν εκφυλιστική παρουσία των αντρών στην ζωή του (ένας υπερόπτης, αντιδραστικός πατέρας και ένας καθυστερημένος γιός), μοιάζει να διαθέτει σεβασμό μόνο για τις γυναίκες. Μονάχα εκείνες βρίσκουν εύνοια στα μάτια του (κι ας τις χρησιμοποιεί ως «όχημα» της συγγραφικής του έμπνευσης , με απρόβλεπτες συνέπειες). Η σκηνή της πρώτης φοράς που κάνει έρωτα το ζευγάρι, καθώς και εκείνες των επισκέψεων του ήρωα στον ψυχίατρο (έξοχος στον ρόλο του τελευταίου ο Denis Podalydès) είναι απολαυστικές.

Η συμπρωταγωνίστριά του Doria Tillier (στον πρώτο της ρόλο κι αυτή), γεμίζει την Οθόνη με ένα «δολοφονικό» χαμόγελο και μια αφοπλιστική φυσικότητα. Συγγράφοντας με την αληθινή «μούσα» (και σύντροφό) του το σενάριο, ο Bedos παραδίδει το (κινηματογραφικά) θεαματικό χρονικό μιας εκρηκτικής σχέσης, με ένα μείγμα τρυφερού και – ισότιμα – σκληρού βλέμματος. «Ο Κύριος και η Κυρία Αντελμάν» είναι μια ολόδροση, ολόφρεσκη, αιχμηρή και φιλόδοξη δραματική κομεντί που εξυμνεί το ρόλο και την (εμβληματική) συμβολή μιας γυναίκας στη ζωή ενός άντρα!

Mr and Mme Adelman, του Nicolas Bedos
Είδος: Δράμα, Ρομάντζο
Διάρκειας: 120'

*Aναδημοσίευση από το cinedogs.gr, κινηματογραφικό συνεργάτη του Artcore magazine