Λόγος + Τέχνη

Στο βιβλίο σας διηγείστε την ιστορία ενός Βυζαντινού μοναχού –αντιγραφέα, που από την Πόλη βρέθηκε μοιραία στη Φλωρεντία, αναπλάθοντας παράλληλα σημαντικές πτυχές της ιστορίας, όπως την ανακάλυψη της τυπογραφίας και τα γεγονότα που διατρέχουν την αναγεννησιακή αυτή περίοδο στη «Φλωρεντία των Μεδίκων». Τι είδους ερωτήματα επιθυμείτε να προβάλετε στον αναγνώστη που θα διαβάσει το βιβλίο;
Το κύριο ζήτημα είναι η σχέση με τα βιβλία, η εμβάθυνση στη γνώση. Η εποχή μας, η κοινωνία που ζούμε βασίζεται και αρκείται στη γρήγορη πληροφορία. Πιστεύω ότι η τάση αυτή μας αφαιρεί τεράστιες δυνατότητες και ευκαιρίες.
Ήθελα να προβάλλω το πώς η πτώση του Βυζαντίου οδήγησε τη Δύση σε άνοδο, το πώς η καταστροφή έφερε την αναγέννηση. Οι Βυζαντινοί λόγιοι, οι επιστήμονες, οι άνθρωποι με το ελαιώδες χρώμα δέρματος όπως τους αποκαλούν στις περισσότερες πηγές, αναλαμβάνουν την έδρα πανεπιστημίων και μορφώνουν τους Λατίνους. Η Φλωρεντία έχει ως πρότυπο την αρχαία Αθήνα κι ο Αριστοτέλης, ο Πλάτωνας όλοι οι αρχαίοι φιλόσοφοι έχουν τη θέση που τους αξίζει. Οι Έλληνες λάμπουν εκτός της γης τους για άλλη μια φορά.
Είναι πολλά τα ερωτήματα, τα προβλήματα που προβάλλονται στο Μεγάλο Σοφό κι εάν ο αναγνώστης το επιθυμήσει θα δει ότι δεν διαφέρουν από αυτά της σημερινής εποχής. 

Πόσο δύσκολο είναι να σκιαγραφήσετε συγγραφικά τη ζωή και τις σκέψεις ενός μοναχού; Ήρθατε σε επαφή με ανθρώπους που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στον Θεό, έτσι ώστε να κατανοήσετε καλύτερα την ιδιοσυγκρασία τους;
Οι μοναχοί στους οποίους αναφέρομαι και στους οποίους θα ήθελα πολύ να μιλήσω ζουν εντελώς απομονωμένοι. 
Υπάρχει όμως βιβλιογραφία, εργασίες, διδακτορικά για τον βίο και τη δράση των αντιγραφέων μοναχών εκείνης της περιόδου. Λεπτομέρειες για τον τρόπο σκέψης, τις βιβλιοθήκες, τα εργαλεία της δουλειάς τους, τα μελάνια, τις πένες, τις τιμωρίες για τα λάθη κατά την αντιγραφή. Ακόμη και για τις ασθένειες λόγω της δουλειάς τους. Η σταδιακή απώλεια όρασης, η καμπούρα λόγω στάσης, όλα είναι καταγεγραμμένα. Ακόμη και η ερμηνεία του ονείρου του ή η συνταγή μαγειρικής στο δείπνο που ετοιμάζει ο Θεόδωρος είναι αυθεντική βυζαντινή συνταγή. 

Στο μυθιστόρημα προβάλλεται μία μορφή δυνατής πίστης στον Θεό και στην επουράνια ζωή. Ο Θεόδωρος παρόλο που εγκαταλείπει τη μοναστική ζωή, ζει πάντα υπό το βλέμμα του Κυρίου. Υποδηλώνονται τα δικά σας πιστεύω μέσα από τις περιγραφές αυτές;
Στην πίστη ναι, στην επουράνια ζωή δεν θα το έλεγα. Τον Θεόδωρο, τον Λαυρέντιο, την αναγέννηση, ενδιαφέρει μόνο το τώρα, για αυτό ζουν. Ίσως και να αισθάνονταν ότι αυτή η χρυσή περίοδος δεν θα κρατούσε για πάντα.
Ο Θεόδωρος είναι ένας ήρωας που αμφισβητεί τα πάντα συνεχώς κι η κριτική σκέψη του, η τόλμη του προέρχεται από τη σχέση του με τη γνώση. Αποζητά να βρίσκεται δίπλα στους μεγάλους σοφούς της εποχής, να τους ακούει να μιλούν, να αναλύουν, να αμφισβητούν. Κι όλα αυτά που αποκτά από τη γνώση, τα εφαρμόζει στην προσωπική του ζωή και την αλλάζει ριζικά. Έμεινε σταθερός στην πίστη του, στο όραμά του. Ήταν η πίστη του στα βιβλία που τον έκανε να προχωρήσει τόσο πολύ και να ανατρέψει όλα τα δεδομένα της ζωής του.
Kομμάτια του ψυχισμού του συγγραφέα αποτυπώνται στο χαρτί, οι σκέψεις των ηρώων του συνειδητά ή ασυνείδητα είναι δικές του. 

Ακολουθείτε ένα πολυφωνικό είδος αφήγησης, που παράλληλα αποτελεί και ένα είδος εξομολόγησης των ηρώων στον αναγνώστη. Θέλετε να μας πείτε λίγα λόγια για την επιλογή σας αυτή;
Η πολυφωνικότητα συνδέεται με τη θεραπευτική εξέλιξη. Οι δυνατότητες της αφήγησης αυξάνονται ραγδαία μέσω τις πολυφωνικότητας. Όσες περισσότερες φωνές αναδυθούν και ακουστούν, τόσα συναισθήματα θα δημιουργηθούν. Κάθε φωνή είναι και ένα διαφορετικό συναίσθημα.
Οι ήρωες μιλούν για να ακούσουν τις σκέψεις τους κι όσο ρέει ο λόγος τους τόσο πιο κοντά βρίσκονται στο να συνειδητοποιήσουν τη δική τους αλήθεια. Ο αναγνώστης βιώνει τις αφηγήσεις τους και μέσα από αυτές κάνει προβολές, ταυτίσεις, μεταβιβάσεις. Η συγγραφή είναι μια τέχνη. Κύριο έργο της τέχνης είναι η δημιουργία συναισθημάτων, είτε θετικών είτε αρνητικών, δεν έχει σημασία. Σημασία έχει ότι η τέχνη ξυπνά τον ψυχισμό. 

Στο βιβλίο αναφέρεστε σε ακραίες ερμηνείες της θρησκείας, όπως αποτελεί η στάση του Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα, που είναι ένα ιστορικό πρόσωπο που στιγμάτισε τον ρου της αναγεννησιακής περιόδου στη Φλωρεντία. Θέλατε να περάσετε κάποιο μήνυμα με τη σκιαγράφηση αυτού του χαρακτήρα;
Οι ιδέες του Αριστοτέλη, του Πλάτωνα υπάρχουν μέσα στις γραφές. Ο Σαβοναρόλα αυτό το πολέμησε στους λόγους που εκφωνούσε με όλη του τη δύναμη. Ο φόβος, ο φανατισμός, η θεϊκή τιμωρία, η φωτιά της κόλασης ήταν τα όπλα του. Οι στρατιώτες του; Χρησιμοποίησε μικρά παιδιά, για να μαζέψουν τις «ματαιοδοξίες» του λαού τις Φλωρεντίας. Δεν σας είναι γνώριμη η τακτική αυτή; Στην piazza delle vanita, κάηκαν βιβλία, όπως ακριβώς έγινε τον Μάιο του 1933 στο Βερολίνο, όπως έγινε τη Νύχτα των Κρυστάλλων και το 1970 στη Χιλή. Το 1758 επίσης, όταν η λίστα των απαγορευμένων βιβλίων του πάπα Βενέδικτου οδηγήθηκε στην πυρά. Στη διαμάχη του Δομήνικου με τους Καθαρούς έκαψαν τα βιβλία και θυμόμαστε και αρκετές άλλες ημερομηνίες στην πορεία της ανθρώπινης ιστορίας που συνέβη το ίδιο. Η ιστορία επαναλαμβάνεται ρυθμικά όπως οι δείκτες του ρολογιού. Ο δικός μου στόχος ήταν να μιλήσω για τη γνώση και το πόσο πολύ τη φοβούνται οι ηγέτες είτε αυτοί είναι πολιτικοί είτε θρησκευτικοί. 

Ποια είναι η γνώμη σας για τους ανθρώπους του σήμερα που στο όνομα της θρησκείας τους διαπράττουν τερατώδη εγκλήματα;
Οι άνθρωποι σε όλη την ιστορική τους διαδρομή έχουν διαπράξει αποτρόπαια εγκλήματα στο όνομα της πίστης. Είναι ο πλέον εύκολος και σίγουρος δρόμος. Ο φανατισμός όμως έχει τη ρίζα του στην αμάθεια, στην ημιμάθεια. Η έλλειψη μόρφωσης, γνώσης οδηγεί στην απουσία κριτικής σκέψης. 

Θεωρείτε τελικά πως ο Θεόδωρος είναι ένας δειλός άνθρωπος, όπως αναφέρει συχνά, στην εξιστόρησή του;
Ο Θεόδωρος μόνο δειλός δεν είναι. Είναι ένας επαναστάτης που συνεχώς σκύβει μέσα στη ψυχή και στο μυαλό του και αναρωτιέται ποιός γίνεται, που πηγαίνει, μειώνει τον εαυτό του, αντιπαθεί τον έπαινο, την προβολή, τους τίτλους. Όταν τον αποκαλούν μεγάλο σοφό θυμώνει, πιστεύει ότι δεν το αξίζει.
Η συνεχόμενη αυτοκριτική είναι γνώρισμα δυνατών, σκεπτόμενων ανθρώπων, που συνεχώς αμφιβάλλουν για το αν πράττουν το σωστό. Ο Θεόδωρος δεν κρίνει τις πράξεις κανενός παρά μόνο τις δικές του. Τα βήματα που έκανε στην πορεία της ζωής του ήταν άλματα που μόνο ένας βαθιά σκεπτόμενος άνθρωπος μπορεί να τολμήσει. Όλα του τα όπλα, οι ανασφάλειες έπεσαν όταν ερωτεύτηκε. 

Οι λέξεις κυλούν αβίαστα, όταν γράφετε;
Υπάρχουν ώρες που κυλούν αβίαστα. Υπάρχουν μέρες που μαλώνουμε, κι αυτές θυμώνουν και μου κρύβονται. 

Είστε διδάκτορας στην Ιατρική Σχολή. Η ενασχόληση με τη συγγραφή πώς προέκυψε και ποια ήταν η βασική δυσκολία που αντιμετωπίσατε στο ξεκίνημα της πορείας σας;
Η δυσκολία που είχα και έχω είναι ο χρόνος. Μ’ αυτόν παλεύω. Αγαπώ την ιατρική και ερωτεύτηκα την συγγραφή. Προσπαθώ να τα ταιριάξω, να μην αδικήσω καμιά. 

Θέλετε να μας πείτε ορισμένα λόγια για τα επόμενα συγγραφικά σας βήματα;
Γράφω για ό,τι μου δημιουργεί έντονα συναισθήματα. Έχω ήδη ξεκινήσει την επόμενη ιστορία. Η προσφυγιά, είτε λόγω επιβίωσης είτε λόγω επιλογής, η στέρηση της γης που γεννήθηκε κάποιος, των αγαπημένων του, η απώλεια μιας γνώριμης ζωής με συγκλονίζουν.

Συνέντευξη: Ελένη Μαρκ