Βιβλιοθήκη

Οι αφηγήσεις γίνονται από τις γυναίκες του εκάστοτε διηγήματος σε πρώτο πρόσωπο, θίγοντας άλλοτε έμμεσα, άλλοτε ηχηρά, πάντοτε όμως με απολαυστικά καυστικό τρόπο, την ανισότητα των φύλων όπως τη συναντάμε στον ευρύτερο βαλκανικό χώρο.

Η Bužarovska δεν «ανακαλύπτει τον τροχό» όσον αφορά το περιεχόμενο των αφηγήσεών της, ούτε μας λέει κάτι αδιανόητο ή κάτι που δεν γνωρίζαμε ήδη σχετικά με την πατριαρχική κοινωνία. Δεν μπορούμε, όμως, παρά να παραδεχτούμε ότι και τα έντεκα διηγήματα της συλλογής της είναι απίστευτα καθηλωτικά, ακριβώς λόγω αυτής της απλότητας, της αληθοφάνειας και του ανεπιτήδευτου χαρακτήρα που τα διακατέχει. Πρόκειται για μία συλλογή που διαβάζεται ειλικρινά μονορούφι, χωρίς να κουράζει τον αναγνώστη και απαλλαγμένη από οποιαδήποτε ψευτο-διδακτική διάθεση. Το βιβλίο είναι καλογραμμένο, λακωνικό αλλά χωρίς καμία προχειρότητα, και μας καλεί να αναλογιστούμε και να προβληματιστούμε για τις κοινωνίες στις οποίες ζούμε.

Σύμφωνα με την ίδια τη συγγραφέα, σε μία πατριαρχική κοινωνία πρέπει η κριτική να ασκηθεί και στα δύο φύλα: τόσο στους άνδρες που συνειδητά υποβιβάζουν το γυναικείο φύλο αλλά και στις γυναίκες που με τη σειρά τους υποβαθμίζουν τις ομόφυλές τους ή δέχονται αγόγγυστα τους προκαθορισμένους τους ρόλους ως πολίτες β’ κατηγορίας. Και αυτό ακριβώς συμβαίνει: κανείς δεν παραμένει «αλώβητος» από τις αιχμές της Bužarovska: οι άντρες ως «δημιουργοί» αλλά και οι γυναίκες ως «φύλακες» της πατριαρχίας βρίσκονται στο προσκήνιο των διηγημάτων· οι πράξεις τους και οι σκέψεις τους μπαίνουν στο μικροσκόπιο ενώπιον του αναγνώστη και τους ασκείται τόσο ευθεία όσο και πλάγια κριτική, πολλές φορές με κωμικοτραγικό τρόπο.

Στόχος της Bužarovska είναι αφενός να παρουσιάσει με σατιρικό τρόπο την πραγματικότητα αυτή, αφετέρου να υπογραμμίσει τον εγκλωβισμό των δύο φύλων στα «κουτάκια», στους προκατασκευασμένους ρόλους που καλούνται να παίξουν στην κοινωνία. Η καυστική και ανατρεπτική της διάθεση είναι διάχυτη και στα έντεκα διηγήματα. Ταυτόχρονα, οι ιστορίες της αποπνέουν μία έντονη μελαγχολία, πικρία αλλά και μοναξιά, αφού καμία από τις έντεκα ηρωίδες δεν αισθάνεται ικανοποιημένη από τον γάμο της, τον σύζυγό της, την οικογένειά της, ενώ συνήθως είναι απογοητευμένες ακόμη και από τον ίδιο τους τον εαυτό.

Οι άντρες που φιγουράρουν στα διηγήματα της Bužarovska υποβαθμίζουν συνειδητά ή ασυνείδητα τις συζύγους τους, τις χειραγωγούν, τους λένε συστηματικά ψέματα, τις απατούν, υπερδιογκώνουν το «εγώ» και τα δικά τους ταλέντα, «ξεφουσκώνοντας», παράλληλα, τις συντρόφους τους, τις προσωπικότητες, τα ενδιαφέροντα, τα ταλέντα τους. Σε αυτές παραμένει μονάχα η ταμπέλα της «συζύγου», της «μητέρας», της «γυναίκας», σε αντίθεση με τους συζύγους τους, τους γιατρούς, τους ποιητές, τους καλλιτέχνες, τους εργαζόμενους.

Για παράδειγμα, στο διηγήμα «Ο άντρας μου ο ποιητής», που μάλιστα είναι και το πρώτο της συλλογής, γνωρίζουμε μία γυναίκα καταδικασμένη να ανέχεται την προσποιητή και εύθραυστη ανωτερότητα του συζύγου της, ο οποίος θεωρεί τον εαυτό του ταλαντούχο ποιητή, ενώ είναι, μάλλον, μέτριος στην καλύτερη των περιπτώσεων. Στη «Σούπα», ένας θάνατος στέκεται αφορμή να συνειδητοποιήσει η ηρωίδα την ανουσιότητα της καθημερινότητάς της χωρίς τον σύζυγό της, ενώ στον «Μοιχό» μία σύζυγος ανακαλύπτει πως ο άντρας της έχει ερωμένη.

Οι ηρωίδες, με τη σειρά τους, είναι εγκλωβισμένες στη δειλία τους ή επαναστατούν με όποιον τρόπο μπορούν: η Bužarovska, αν και συμμερίζεται τον πόνο τους, επιθυμεί να ασκήσει κριτική στη συχνά δουλοπρεπή συμπεριφορά τους, θέλει να αλλάξει και να ανατρέψει τα δεδομένα. Για παράδειγμα, στην «Όγδοη του Μάρτη», η ηρωίδα απατά τον άντρα της, μόνο και μόνο γιατί τον θεωρεί βαρετό, ενώ στο «Νέκταρ» ο καταξιωμένος γυναικολόγος-σύζυγος γελοιοποιείται στα μάτια της γυναίκας του και υποβαθμίζεται στο μυαλό της, λόγω της υπερτίμησης του ταλέντου του στη ζωγραφική.

Ταυτόχρονα, εκτός από τα ζητήματα της πατριαρχίας και του σεξισμού που θίγονται φανερά στο έργο της Bužarovska, παρατηρούμε και άλλες θεματικές, όπως για παράδειγμα, το ζήτημα του ρατσισμού, το οποίο δεν θα μπορούσε να λείπει από τη συλλογή αυτή. Στα «Γονίδια», για παράδειγμα, ο σύζυγος της ηρωίδας, ο Γκέντσο, έχει μία παράλογη εμμονή με τα γονίδια και τις γενετικές προδιαθέσεις, διατυπώνοντας συχνά-πυκνά επικίνδυνες και στερεοτυπικές «θεωρίες» διαποτισμένες με ρατσιστικά σχόλια για τις γυναίκες και τους άντρες γειτονικών λαών.

Συνοψίζοντας, η συλλογή διηγημάτων της Bužarovska θα σας καθηλώσει, αλλά και θα σας προβληματίσει. Παρά τη σατιρική διάθεσή της και το άφθονο κωμικοτραγικό στοιχείο, δεν πρόκειται για «ελαφρύ» ανάγνωσμα, είναι όμως ένα «απαραίτητο» ανάγνωσμα και η συγγραφική φωνή της Rumena Bužarovska είναι μία φωνή που αξίζει και πρέπει να ακουστεί δυνατότερα: ας είναι «Ο άντρας μου» η αφορμή για μία περαιτέρω γνωριμία μας με τις συγγραφικές φωνές των γειτονικών μας χωρών που, ίσως, να μένουν απαρατήρητες στο λογοτεχνικό μας ραντάρ.