Οι ανθρώπινες φιγούρες του Άντονι Γκόρμλεϊ
Είναι από εκείνες τις λίγες φορές που η σύγχρονη γλυπτική καταφέρνει να γεννήσει συναισθήματα στον θεατή, παρόμοια με εκείνα που γεννούσε κάποτε η θέαση της κλασικής γλυπτικής με τις εξοντωτικά εξιδανικευμένες αναπαραστάσεις του ανθρώπινου σώματος. Από τις λίγες φορές που ο θεατής δεν κοιτά με περιέργεια και έκδηλη απορία ένα γλυπτό έργο, αλλά ταυτίζεται μαζί του.
Πώς κατορθώνει κάτι τέτοιο ένας σύγχρονος γλύπτης;
Ο Άντονι Γκόρμλεϊ (Antony Gormley, γεν. 1950) είναι μεν σύγχρονος, αλλά ταυτόχρονα και «κλασικός». Κλασικός στο μέτρο που τον απασχολεί η μάζα, η απτότητα και ο όγκος του γλυπτού στον χώρο. Στην πατρίδα του, την Μεγάλη Βρετανία, χαίρει πληθώρας διακρίσεων: επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, κάτοχος του τίτλου του Βασιλικού Ακαδημαϊκού (από το 2003), επίτροπος του Βρετανικού Μουσείου (από το 2007). Ήδη το 1994 κατόρθωσε αυτό που ονειρεύεται όσο τίποτα άλλο κάθε νέος βρετανός καλλιτέχνης. Τιμήθηκε με το βραβείο Turner, κάτι που συνεπάγεται άμεση και συνεχή, στις περισσότερες περιπτώσεις, αναγνώριση και υποστήριξη του έργου του εκάστοτε τιμώμενου.
Το μέσο είναι το μήνυμα υποστηρίζει ο Γκόρμλεϊ. Το δικό του μέσο είναι το ανθρώπινο σώμα. Χρησιμοποιώντας το στην πιο απλουστευμένη και μινιμαλιστική του μορφή, περνά το μήνυμα της συλλογικής υποκειμενικότητας.
Ο Γκόρμλεϊ χρησιμοποιεί συχνά το ίδιο του το σώμα, καθώς η πλειοψηφία των έργων του βασίζεται σε γύψινα εκμαγεία των μελών του σώματός του, καθιστώντας το τελικό αποτέλεσμα μια μεταφορική προέκταση του εσωτερικού του χώρου. Αυτή ακριβώς την εσωτερική αίσθηση είναι που αναζητά να υλοποιήσει και να «παγώσει».
Στο έργο Χωράφι (Field, 1991) 35.000 ανθρωπόμορφες φιγούρες από τερακότα ξεχύνονται στον χώρο, θυμίζοντας τους ανθρώπους που κατακλύζουν τις σύγχρονες μεγαλουπόλεις, μόνοι μέσα στην πολυκοσμία, φθαρτοί, γήινοι, από χώμα, όπως άλλωστε και οι πήλινες φιγούρες του Γκόρμλεϊ.
Στο Κοντά (Close, 1992) η προσωπική υψηλή εμπειρία μετουσιώνεται σε συλλογική και αντικειμενική έννοια. Η τρωτότητα και η σχέση με τη μητέρα γη γίνεται καταφανής. Το σώμα χρησιμοποιείται ως το πανανθρώπινο μέσο βίωσης εμπειριών. Ένα από τα πιο γνωστά γλυπτά του Γκόρμλεϊ, το Άγγελος του Βορρά (Angel of the north, 1998), βρίσκεται εγκατεστημένο σε ένα πάρκο στη βόρεια Αγγλία. Το τεράστιο σώμα (ύψος 20 μέτρα) αποκτά φτερά οδηγώντας σε συνειρμούς από τους μεσαιωνικούς αγγέλους μέχρι την σύγχρονη αεροναυπηγική. Στην εγκατάσταση Ένα άλλο μέρος (Another place, 1997) στο Cuxhaven στις βόρειες ακτές της Γερμανίας, 100 σιδερένιες φιγούρες απλώνονται σε απόσταση 3 χιλιομέτρων από την ακτή μέχρι μέσα στη θάλασσα συνθέτωντας μια ανεπανάληπτη, μεταφυσική και ατμοσφαιρική εικόνα. Η ανθρώπινη φιγούρα στέκεται μόνη απέναντι στη φύση και στον απέραντο πλανητικό χώρο και χρόνο.
Το έργο του Γκόρμλεϊ έχει έντονο θεωρητικό υπόβαθρο από πίσω του. Παρόλαυτά κατορθώνει να αγγίξει εσωτερικές χορδές σε κάθε θεατή, όπως η σχέση με τη μοναξιά, η συλλογικότητα, το άγνωστο, η φύση. Εδώ ακριβώς έγκειται η ιδιαίτερη αξία του. Εδώ κρύβεται το στοιχείο που κάνει τα έργα του τόσο ρομαντικά και συναισθηματικά μέσα στη φαινομενική τους ψυχρότητα και αφαιρετικότητα. Παρά τις αντιδράσεις και κριτικές που δέχτηκε για οπισθοδρόμηση στη γλυπτική και για μονομανία με την ανδρική φιγούρα, το έργο του έγινε καθολικά αποδεκτό. Στο σημείο αυτό εντοπίζεται η χρυσή τομή της σύγχρονης γλυπτικής και της επικοινωνίας της με το θεατή. Η δημιουργία ενός έργου τέχνης αποτελεί πρωτίστως την προσωπική έκφραση του καλλιτέχνη. Για να μη χαρακτηριστεί όμως εξεζητημένο, αλλά αντίθετα απόλυτα επιτυχημένο, το έργο πρέπει να κατορθώσει να «μιλήσει» και στο ευρύτερο κοινό και όχι μόνο στους ειδήμονες της τέχνης. Ο Γκόρμλεϊ το επιτελεί με συνέπεια. Άραγε η σύζευξη αισθητικής και νοήματος θα μπορούσε να είναι συνεχώς τόσο επιτυχής;
Info
Site για περαιτέρω γνωριμία με το έργο του Antony Gormley: http://www.antonygormley.com/
Σε όσους αρέσει το πατροπαράδοτο διάβασμα:
Antony Gormley, από την πολύ ωραία σειρά Contemporary artists των εκδόσεων PHAIDON, 2000.
Photo Sources
- Άγγελος του Βορρά (Angel of the north, 1998)
- Ένα άλλο μέρος (Another place, 1997)
- Χωράφι (Field, 1991)
- Κοντά (Close, 1992)
- http://www.antonygormley.com
