Οι Δεσποινίδες της Αβινιόν και η τρομοκρατία του αιδοίου
Ο πίνακας εικονίζει πέντε γυμνές γυναίκες σε φυσικό μέγεθος σε έναν οίκο ανοχής στη Βαρκελώνη. Αρχικά, στα πρώτα προσχέδια του Πικάσο υπήρχαν ένας ναύτης κι ένας φοιτητής ιατρικής που κρατούσε μια νεκροκεφαλή, οι οποίοι, όμως, εξοβελίστηκαν για το τελικό σχέδιο. Οι πέντε ιερόδουλες χωρίζονται σε δύο ομάδες. Οι δύο μεσαίες ιερόδουλες είναι σχετικά νατουραλιστικές, ελκυστικές με θλιμμένο πρόσωπο. Η στάση του σώματός τους εκφράζει την απόλυτη ελευθερία και άνεση όχι μόνο σε σχέση με τον χώρο αλλά και με το ίδιο το σώμα τους. Η αριστερή φιγούρα θυμίζει αρχαϊκό ελληνικό γλυπτό, έναν Απόλλωνα σε μια Ιβηρική εκδοχή. Δεξιά, οι δύο ιερόδουλες φορούν μάσκες και διακατέχονται από μία δαιμονική διαταραχή. Η μάσκα το πιο πιθανό είναι να δηλώνει την προσπάθειά τους να κρύψουν κάποιο αφροδίσιο νόσημα ή να κοροϊδέψουν τον περαστικό πελάτη. Μήπως να κοροϊδέψουν τον ίδιο τους τον εαυτό ότι είναι ευτυχισμένες; Αυτό που εντυπωσιάζει τον θεατή είναι ότι δε δίνεται η έννοια του όγκου και του χώρου από τις μορφές ή το ίδιο το δωμάτιο αλλά από τον σκιοφωτισμό των μορφών.
Οι κριτικοί τέχνης χαρακτήριζαν το έργο ως «τερατώδες», «σφαγή» και «φρίκη». Άλλοι πάλι πως είναι ένα «παλιρροιακό κύμα γυναικείας επιθετικότητας… η ίδια η επίθεση» ή πως «κάποια στιγμή ο Πικάσο θα βρεθεί κρεμασμένος πίσω από τον μεγάλο του πίνακα». Οι φεμινιστικοί κριτικοί ισχυρίζονταν πως
«τα πολιτισμικά όρια τίθενται μέσω του γυναικείου σώματος, το οποίο με τη σειρά του αποτελεί μια αντιπροσωπευτική βάση, τόσο του υποκειμένου όσο και της επιθυμίας, που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την εξουσία και τη δημιουργικότητα, και η οποία είναι η κινητήρια δύναμη του πολιτισμού και της ιστορίας».
Προσπαθώντας να προσεγγίσουμε κοινωνιολογικά το θέμα της πορνείας, ο Πικάσο, λάτρης του ωραίου φύλου αλλά και αιώνιο θύμα του, μας δίνει αυτό το απίστευτο σε νοήματα έργο. Η ιερόδουλη από εκείνη την εποχή έως και σήμερα ανήκει σε ένα κομμάτι εργατικής τάξης με μια θέση υπακοής μπροστά στον απλό πελάτη. Έναν αιώνα πριν η ιερόδουλη ανήκε σε μια ανώτερη κοινωνική θέση, καθώς οι πελάτες της χάριζαν κοσμήματα, πλούσια δώρα και της παρείχαν και υπηρετικό προσωπικό. Θεωρούνταν μέλος της λεγόμενης μπουρζουαζίας.
Ουσιαστικά ο πίνακας δηλώνει στην πιο αγοραία και ακραία του μορφή την εμπορευματοποίηση της σεξουαλικότητας και την οικονομική ευχαρίστηση. Οικονομική ευχαρίστηση ενός πελάτη που πληρώνει για να ικανοποιήσει τις σεξουαλικές του επιθυμίες. Ως μια προέκταση αυτού και με τα σημερινά δεδομένα του σεξ, αναρωτιόμαστε τι μπορεί να σημαίνει όντας ανεξάρτητη και αυτόνομη γυναίκα να σου συμπεριφέρονται σαν πόρνη; O Πικάσο με τις αλληγορικές φιγούρες των δεσποινίδων που παραπέμπουν σε κάτι ξένο (μοιάζουν με μιγάδες) προσπαθεί να δηλώσει τον φόβο του για τις γυναίκες και την εξάλειψη της ανδρικής ηγεμονίας και το άγχος των ανδρών.
Σε αυτό το σημείο εισβάλλει και το ζήτημα της πορνείας. Συζητώντας με ιερόδουλες από διάφορες χώρες αντιληφθήκαμε ότι η οικονομικο-σεξουαλική ανταλλαγή γίνεται ρητή και σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στον γάμο η γυναίκα αδυνατεί να αναπαραγάγει, να εργαστεί κλπ. και ότι είναι η οικονομική διαπραγμάτευση, η μη ελεύθερη επιλογή και η ανταλλαγή σεξουαλικότητας με χρήματα και όχι με σεξουαλικότητα. Το επάγγελμα αυτό τις αποκλείει από τη δυνατότητα να δημιουργήσουν οικογένεια ή να απελευθερωθούν και να ζήσουν έναν αγνό έρωτα. Ο πραγματικός έρωτας δεν εμπορευματοποιείται και δεν καταναλώνεται.
