Οι γυναίκες στην παραλία: Η ανθρωπότητα ξεβράστηκε στην ακρογιαλιά
Στην προκειμένη περίπτωση, ο λόγος που πρέπει να το διαβάσεις δεν είναι η καλογραμμένη πλοκή του βιβλίου ούτε οι έντονες προσωπικότητες των χαρακτήρων του ούτε οι διαφορετικές ιστορίες που εμπλέκονται μαεστρικά μεταξύ τους σε μία, ούτε η υπόθεσή του που κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον σου από την πρώτη ως την τελευταία σελίδα του, ούτε οι ρεαλιστικοί διάλογοι και οι θεατρικά εξιστορημένες εικόνες που ξεδιπλώνονται μπρόστα σου σαν ταινία… Αλλά η αλήθεια που αποκαλύπτει η συγγραφέας, αφηγούμενη ιστορίες «παράνομης μετανάστευσης». Σύμφωνα με την Tove Alsterdal -Σουηδή δημοσιογράφος, σεναριογράφος και θεατρικός συγγραφέας-, οι άνθρωποι αυτοί και τα παιδάκια που όλο ανατριχίλα βλέπουμε να πεθαίνουν από ασφυξία μέσα σε κοντέινερ φορτηγών και να ξεβράζονται σε παραλίες της Μεσογείου, πέφτουν, ως επί το πλείστον, αν καταφέρουν να επιβιώσουν, θύματα εκμετάλλευσης οργανωμένων δικτύων εμπορίου ανθρώπων, το οποίο, όπως η ίδια υποστηρίζει, είναι πολιτικά υποκινούμενο και το οποίο έχει λάβει μόρφη σύγχρονης δουλείας.
Και στο σημείο αυτό, αδυνατώ να χωνέψω το αδιανόητο που κρύβει η παραπάνω αράδα λέξεων που μόλις σκόρπισα…
Παρόλο που το μυθιστόρημα – ντεμπούτο της πρωτοκυκλοφόρησε το 2009 και στηρίζεται σε ιστορίες «παράνομων» μεταναστών των υποσαχάριων χωρών, σημειοδοτεί παράλληλα και τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων που στην προσπάθειά τους να σωθούν από τις εμπόλεμες συρράξεις της Μέσης Ανατολής περνούν από την Ελλάδα, που τυγχάνει να είναι κομβικό γεωγραφικό σημείο μεταξύ Ευρώπης-Ασίας-Αφρικής.
Το μυθιστόρημα «Οι γυναίκες στην παραλία» θίγει την φρίκη που βιώνουν οι ψυχές-αυτές που αποκαλούμε «λαθρομετανάστες»- που προσπαθούν να ξεφύγουν από τις «τριτοκοσμικές» πατρίδες τους για να νιώσουν μέχρι το μεδούλι, αυτό που αποκαλείται όλο χάρη «δυτικός ευρωπαϊκός πολιτισμός» και άλλοτε χάνονται κατά εκατοντάδες στον υδάτινο τάφο της Μεσογείου άλλοτε πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης –οι ίδιοι και τα παιδιά τους- των εγκληματικών δικτύων εκμετάλλευσης «λαθρομεταναστών» που ανθεί στην Ευρώπη του 21ου αι. Οι γυναίκες στην παραλία απογυμνώνουν μέσα από τις ιστορίες τους το φαινόμενο της παράνομης μετανάστευσης που έχει πλέον λάβει μορφή «σύγχρονης δουλείας» και έχει απλωθεί ως άλλος ιστός, με ορισμένους Ευρωπαίους πολιτικούς να έχουν τον ρόλο της αράχνης που παγιδεύει στα δίχτυα της και κατατρώει τα όνειρα χιλιάδων ανθρώπων που ρισκάρουν να έρθουν στην γηραιά ήπειρο για ένα καλύτερο αύριο…
“Μιλάμε για κανονική δουλεία, η οποία συνεχώς αυξάνεται, ως απόρροια της παγκοσμοιοποίησης. Πρόκειται για φουκαράδες που πεθαίνουν μέσα σε κοντέινερ όταν τους περνάνε λαθραία από χώρα σε χώρα, άλλους που πνίγονται ή πεθαίνουν από ασφυξία ενώ προσπαθούν να διασχίσουν τη Μεσόγειο από την Αφρική στην Ευρώπη και ξεβράζονται στις παραλίες τουριστικών θερέτρων”
Σε μία παραλία της Ταρίφα, παραδοσιακό τουριστικό θέρετρο της Ανδαλουσίας και κλασικό διεθνή προορισμό των σέρφερς, ξεβράζεται το πτώμα ενός έγχρωμου άντρα και οι ζωές τριών -ξένων μεταξύ τους- γυναικών διασταυρώνονται στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία. Οι ιστορίες τους αποτελούν τα «σημεία» που διαχωρίζουν τη βασική δομή του βιβλίου σε συνδυασμό με ένα είδος ημερολογιακής γραφής στην βάση των οποίων δομούνται τα κεφάλαια. Τοιούτω τρόπω ξετυλίγεται το νήμα του μυθιστορήματος.
Η Τερέσε, η Μέρι και η Αλίνα: 3 γυναίκες, 3 διαφορετικές κουλτούρες, 3 διαφορετικοί χαρακτήρες, 3 διαφορετικοί τρόποι ζωής από 3 διαφορετικά μέρη του κόσμου που μοιράζονται ακούσια έναν κοινό παρανομαστή: εμπλέκονται σε ιστορίες μεταναστών που εισέρχονται «λαθραία» στην Ευρώπη και αναστατώνουν τις «αναπτυγμένες» κοινωνίες της γηραιάς ηπείρου και τους Ευρωπαίους πολιτικούς που προσπαθούν να βρούν λύση επί ματαίω… Ή μήπως όχι;
Στο τέλος, όλες εν αγνοία τους χαρίζουν «κομμάτια» της ζωής τους η μία στην άλλη.
Η Τερέσε, εικοσάχρονη τουρίστρια σουηδικής καταγωγής και η μοναδική, ειρωνικά ίσως δοσμένη, αναφορά του βιβλίου στη γενέτειρα της συγγραφέα, αφού πρόκειται για μία κοπέλα που νιώθει ένα τίποτα! Ένα τίποτα που κανένας δεν μπορεί να «το» αγαπήσει, όντας ένα τίποτα. Το κορίτσι που κρύβεται πίσω από τις πλάτες του μπαμπά του και πέφτει ερωτικό θύμα ενός τυχοδιώκτη που εκμεταλλεύεται προς όφελός του τη δεινή θέση των εκάστοτε μεταναστών. Παράλληλα, βρίσκεται αντιμέτωπη με τη σκληρή πραγματικότητα, πατώντας κυριολεκτικά στο πτώμα ενός έγχρωμου άντρα που έχει ξεβραστεί στην ακτή.
Η Μέρι, μία γυναίκα που επιθυμεί τη φυγή της από μία «Αφρική εγκλωβισμένη στο παρελθόν». Η γυναίκα αυτή, προσπαθεί να βρει μια αχτίδα ελπίδας και ζωής στην ευρωπαϊκή στεριά, όπου και ξεβράστηκε ζωντανή, αφού την πέταξαν στη θάλασσα μαζί με τους υπόλοιπους «συνεπιβάτες» της στο ταξίδι του τρόμου, οι ίδιοι «άνθρωποι» που τους έταξαν τη «λαθραία» μεταφορά τους από την Αφρική στην Ευρωπή. Οι ίδιοι αυτοί «άνθρωποι» την βίασαν στην έρημο, της έκλεψαν τα χαρτιά και ό,τι πολύτιμο είχε, την «έσπρωχναν στα κακοτράχαλα μονοπάτια», «τη χτυπούσαν στη πλάτη με ένα ματσούκι […] μέχρι να ανεβούν όλοι στη βάρκα, καθισμένοι με τα γόνατα κολλημένα στο σαγόνι, τόσο κολλητά, που ήταν αδύνατο να κουνηθούν».
Η Αλίνα, που όπως μας αποκάλυψε η συγγραφέας σε συνέντευξή της, είναι ίσως το πρόσωπο με το οποίο ταυτίζεται εντονότερα. Η Άλι, παιδί μετανάστριας, που ως τα 6 της μεγάλωσε στην Πράγα, σε ένα «μαρξιστικό-λενινιστικό καθεστώς», αυτοδημιούργητη σκηνογράφος στη Νέα Υόρκη με ισχυρή προσωπικότητα και τραυματικό ιστορικό, μαθαίνει ότι είναι έγκυος, ενώ ο άνδρας της, ο Πάτρικ, «υπέρμαχος της αληθινής δημοσιογραφίας», εξαφανίζεται στο Παρίσι, οπού και ετοιμάζει ένα ρεπορτάζ με θέμα το τράφικινγκ, την λαθρομετανάστευση και τη σύγχρονη δουλεία. Αποφασίζει να τον ακολουθήσει στην Ευρώπη με οδηγό ένα σχεδιάγραμμα βασισμένο σε σκόρπιες σημειώσεις και ένα cd με θολές φωτογραφίες που της έστειλε ο ίδιος. Αναπλάθοντας γεγονότα με τη φαντασία της και προσπαθώντας να ενώσει τα κομμάτια ενός διαλυμένου παζλ για να τον βρει, έρχεται αντιμέτωπη με εκείνο το κύκλωμα των δουλεμπόρων, το οποίο προσπαθεί να ξεσκεπάσει ο Πάτρικ από την καλοστημένη βιτρίνα πετυχημένης εταιρείας συμβούλων, πίσω από την οποία είναι οργανωμένο.
Τα νήματα της ιστορίας κινούν και άλλα πρόσωπα, κυρίως γυναίκες: δυναμικές, αποφασιστικές, ανεξάρτητες, εξουσιαστικές. Μία ιστορία εκπλήξεων που φανερώνει τις «υποσυνείδητες» ρατσιστικές προκαταλήψεις που επικρατούν στον 21ο αι., που περιγράφει λεπτομέρειες των στρατηγικών που ακολουθούν τα κυκλώματα δουλεμπορίας, που εξιστορεί σκηνές των άθλιων και απάνθρωπων συνθηκών που βιώνουν οι μετανάστες, που περιγράφει τις φρούδες ελπίδες που έχουν οι άνθρωποι αυτοί που ρισκάρουν τη ζωή τους, εν γνώση τους, για να γλυτώσουν από τη Σκύλα και να βρεθούν στη Χάρυβδη. Στην ιστορία αυτή φανερώνονται οι σκοτεινές όψεις του ευρωπαϊκού ονείρου, η αναίσθητη και γλοιώδης εικόνα των πολιτειακών αρχών και το εμπόριο ανθρώπων που βασίζεται στον φόβο, όπου οι μετανάστες κρατούνται αιχμάλωτοι και δουλεύουν για τα «υπερμεγεθή χρέη» του ακριβού «παράνομου» ταξιδιού τους μέσα από τα σύνορα. Μαθαίνουμε ότι κατά τον 21ο αι. υπάρχουν πάνω από 8 εκατ. μετανάστες χωρίς χαρτιά στη Δυτική Ευρώπη, οι οποίοι ζουν σε καθεστώς σκλαβιάς.
«Οι μετανάστες γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης ως φτηνό ή και δωρεάν εργατικό δυναμικό [...] Στο παρελθόν ο σκλάβος ήταν μία επένδυση την οποία κάποιος διατηρούσε επί πολλές γενιές. Σήμερα ο σκλάβος έχει μετατραπεί σε προϊόν στιγμιαίας χρήσης, το οποίο πετάμε μόλις τελειώσει η δουλειά μας»
*Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, περισσότεροι από 300.000 άνθρωποι επιχείρησαν να διασχίσουν τη Μεσόγειο εκ των οποίων 2.500 είναι νεκροί ή αγνοούνται.
Tove Alsterdal «Οι γυναίκες στην παραλία»
Μετάφραση: Λύο Καλοβυρνάς.
Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2015,
σελ. 430
