Άλλαι Τέχναι

Ο Nolan, αντλώντας πολύ συχνά τα θέματά του από τον χώρο της επιστήμης και υπηρετώντας άριστα το genre της επιστημονικής φαντασίας, αυτήν την φορά προσεγγίζει ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα. Στο επίκεντρο της ιστορίας του βρίσκεται ο J. Robert Oppenheimer, ο επικεφαλής στην κατασκευή της ατομικής βόμβας και η παρουσίαση της πορείας του, από την φοιτητική του ζωή έως και τα χρόνια έπειτα από την ρίψη της βόμβας. Λαμπρός νεαρός επιστήμονας, θεωρητικός φυσικός, συναναστράφηκε με τους πιο επιτυχημένους επιστήμονες του 20ου αιώνα: Einstein, Bohr, Heisenberg. Οι φιλοδοξίες, η ματαιοδοξία και η ανάγκη του για αναγνώριση, τον οδήγησαν στην ανάληψη της ευθύνης όλων των δοκιμών για τη δημιουργία της ατομικής βόμβας. Σε συνθήκες πολέμου με την ναζιστική Γερμανία και την διπλή απειλή κομμουνισμού – Ρωσίας, ο  Oppenheimer καλείται να υπηρετήσει την Αμερική, ανακαλύπτοντας ένα όπλο ισχυρότερο από κάθε προηγούμενο, με στόχο την εξύψωση του ηθικού των Ηνωμένων Πολιτειών και την υπέροχη τους στην παγκόσμια ιεραρχία των εθνών. Κατορθώνει να συσπειρώσει μια πολυπληθή ομάδα επιστημόνων και να αναλάβει επικεφαλής της έρευνας, των πειραμάτων και τελικά της δημιουργίας της ατομικής βόμβας. Μιας ανακάλυψης που οδήγησε στη μαζική δολοφονία εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, με συνέπειες ορατές μέχρι σήμερα και μάλλον για πολλά χρόνια ακόμη, λόγω της ιδιαίτερα βλαπτικής επίδρασης της ακτινοβολίας στο γενετικό υλικό.

Μέσα από την ταινία ανακύπτουν πολλά ερωτηματικά, σχετικά με την ευθύνη του επιστήμονα και τον ρόλο των πολιτικών στην ρίψη της βόμβας, καθώς η τελική απόφαση ήταν δική τους και των κριτηρίων επιλογής των πόλεων-στόχων. Η πολυτάραχη ζωή του Oppenheimer, σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο, διαποτίζεται σε ολόκληρη την αφήγηση από την δίψα για καταξίωση και την κατάκτηση μιας νέας ανακάλυψης. Το φλερτ με τον κομμουνισμό, η θυελλώδης ερωτική ζωή, οι απιστίες του επιστήμονα και η ανήθικη στάση απέναντι στην οικογένεια και στη σύντροφό του, τον έθεσαν στο στόχαστρο και έτσι, αποπειράθηκαν να τον μετατρέψουν σε αποδιοπομπαίο τράγο, να του αποδόσουν τη συνολική ευθύνη για το μακελειό της ατομικής βόμβας και όχι την ευθύνη που του αναλογούσε, δηλαδή του συντονισμού των εργασιών για τη δημιουργία του όπλου.

Ο Nolan  παρουσιάζει ένα περισσότερο ανθρώπινο πορτραίτο του Oppenheimer: τα ανθρώπινα πάθη, την εσωτερική πάλη, τον προβληματισμό του σχετικά με την έκβαση του μεγαλύτερου εγχειρήματος της ζωής του, την απογοήτευσή του για την πατρίδα που στράφηκε εναντίον του. Ο Cilian Murphy στον ρόλο του Oppenheimer, αποδεικνύει για άλλη μια φορά το υποκριτικό του ταλέντο με την υιοθέτηση ενός προσώπου περισυλλογής, φόβου, απογοήτευσης, κούρασης και ντροπής. Η αύρα του Tomas Shelby διατηρείται και μετά τους Peaky Blinders: γοητευτικά σκοτεινή και μυστηριώδης και σε αυτόν τον ρόλο με το ανέκφραστο πρόσωπο και τις τρομακτικά μεγάλες φιλοδοξίες. Αν και οι χαρακτηρες που ενσαρκώνει ο Murphy στην πλειονότητα τους διαθέτουν κοινά γνωρίσματα, κάθε του ρόλος αποτελεί μια ξεχωριστή εμπειρία για τον θεατή, και φέρει την υπογραφή ενός δραματικού ηθοποιού που διαθέτει χαρακτήρα, προσωπικότητα και δυναμισμό.

Η μουσική στην ταινία είναι ένας ζωντανός οργανισμός, διεκδικεί την θέση που της αρμόζει, εξελισσόμενη παράλληλα με την πλοκή. Κάθε παύση έχει νόημα και ενισχύει την θεατρικότητα του έργου. Η πραγματική επιδεξιότητα στη χρήση της μουσικής και γενικότερα του ήχου στο σινεμά διαφαίνεται μέσα από καποιες τακτικές, όπως οι εναλλαγές σιωπής – μουσικής, η σίγαση των πραγματικών θορύβων – και της μουσικής σε ορισμένες στιγμες – με στόχο την κορύφωση της έντασης. Η αγωνία της δοκιμαστικής έκρηξης στο Λος Άλαμος, τα ανατριχιαστικά οράματα των θυμάτων της πυρηνικής καταστροφής συνοδεύονται από την παρουσία – ή και την απουσία – ηχητικών εφέ επιτρέποντας να εισακουστεί η εκκωφαντική αλήθεια: ο κόσμος δεν θα είναι ποτέ πια ο ίδιος, η ανθρωπότητα προσυπογράφει την αυτοκαταστροφή της. Η σύνθεση του Ludwig Göransson είναι ονειρική, και σε συνδυασμό με τις υπέροχες εικόνες του Nolan δημιουργούν έναν μαγευτικό στροβιλισμό αλήθειας και φαντασίας.

Ο Robert Downey Jr, εγκαταλείπει τα στεγανά των ρόλων που τον έκαναν διάσημο, δηλαδή των κυνικών ανδρών, που η ευφυΐα τους κρύβεται πίσω από ένα προσωπείο σαρκασμού. Διατηρείται, βέβαια, ο κυνισμός, αλλά αποκτά ψυχρή και εγκληματική μορφη, μέσα από τον χαρακτήρα του Lewis Strauss. Η Emily Blunt, υποδύεται – αποδεικνύοντας την υποκριτική της δεινοτητα – την σύζυγο του Oppenheimer Katherine, μια γυναίκα δυναμική που αποτέλεσε στήριγμα για τον επιστήμονα σε καθε κρίσιμη στιγμή της ζωης του, ακόμη και αν αυτό σήμαινε ότι η ίδια κατέρρεε ολοένα και περισσότερο από την συμπεριφορά, τις πράξεις, τις παραλείψεις, την απιστία του. Ένας χαρακτήρας με γερή κράση, με την στόφα γνήσιου ανθρώπου, έχοντας αποτινάξει κάθε ίχνος υποκρισίας και γλοιώδους πολιτικής διπλωματίας, αρνείται (σε αντίθεση με τον Oppenheimer) ακόμη και να δώσει το χέρι της σε αυτούς που εγκατέλειψαν τον άνδρα της. όταν χρειάστηκε την στήριξή τους, συμμετέχοντας στην υπονόμευση του.

Η εναλλαγή ασπρόμαυρου – έγχρωμου σε όλη τη διάρκεια της ταινίας είναι μια ουσιαστική προσθήκη στο σκηνοθετικό έργο του Nolan. Ο Nolan αξιοποιεί το ασπρόμαυρο έτσι ώστε να υπογραμμίσει την σκοτεινή αύρα που συνόδευε τις συναντήσεις και τις συγκρούσεις του Oppenheimer με τον Strauss και συγχρόνως να διαχωρίσει με κάποιο τρόπο , ίσως και να τονίσει, τις περιόδους μηχανορραφίας εναντίον του επιστήμονα. Ακόμη, πρόκειται για γεγονότα που πραγματοποιήθηκαν στο παρελθόν και διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην καθοδική πορεία του γοήτρου του Oppenheimer, από κορυφαίο μυαλό της Αμερικής σε έναν ανάξιο αντρα.

Ο Nolan επικεντρώνεται στον χαρακτήρα του Oppenheimer και δεν προβάλλει σκηνές που να αφορούν το αποτρόπαιο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Όσες εικόνες αφορούν το πυρηνικό μακελειό σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι, παρουσιάζονται ως προβληματισμοί του Oppenheimer, σε μια διαφορετική προβολή του μέλλοντος, ο οποίος φαντάζεται τους δικούς του συμπατριώτες να υφίστανται εγκαύματα και τις άλλες τραγικές συνέπειες της ραδιενέργειας για την υγεία. Υφαίνεται το προσωπικό δράμα του πατερα της ατομικής βόμβας – ο Nolan τον χρησιμοποιεί σαν έναν σύγχρονο τραγικό ήρωα, που την υπέρμετρη φιλοδοξία και αλαζονεία του ακολουθεί ένα ντόμινο ολέθριων απότοκων: τη δημιουργία ενός όπλου ικανού να καταστρέψει τον κόσμο, τη δολοφονία ολόκληρων γενεών αθώων ανθρώπων και ένα καθεστώς φόβου στο οποίο βυθίστηκε η ανθρωπότητα, ώσπου στο τελος της ζωης του αποκαθίσταται κάπως η φήμη του. Διακρίνεται μια διάθεση να ελαφρύνει ο σκηνοθέτης το φορτίο του επιστήμονα, να τονίσει την ανθρώπινή του υπόσταση – συνεπώς να δικαιολογήσει το ανθρώπινο πάθος για επιτυχία, να τον ορίσει συνεργό αλλά όχι αποκλειστικό υπεύθυνο σε ένα από τα πιο ειδεχθή εγκλήματα πολέμου. Εγείρονται για ακόμη μια φορά ερωτήματα για τον ρόλο του επιστήμονα αλλά και τα περισσότερο προσωπικά ερωτήματα του Oppenheimer, σχετικά με την αξία και το αποτέλεσμα της προσφοράς ενος τέτοιου όπλου σε ένα έθνος ανέτοιμο, που αρχικά τον έχρισε ήρωα και μετά του έστρεψε την πλάτη, όταν ήρθε αντιμέτωπο με την παγκόσμια κοινωνική κατακραυγή στην αυγή του Ψυχρού Πολέμου.

Ο Nolan καταγγέλει τη βίαιη φύση των ανθρώπων καθώς διηγείται την ιστορία αυτών που ενεπλάκησαν στη ρίψη της ατομικής βόμβας και στα μετέπειτα γεγονότα. Πρόκειται και για μια έμμεση προσπάθεια να αποδώσει ευθύνες στους πραγματικούς υπευθυνους, η οποίοι χωρίς καμια γνώση, σοβαρή συζήτηση ή ευαισθησία, λαμβανουν τόσο καθοριστικες αποφάσεις, κρύβονται, μένουν ατιμώρητοι και ποτέ δεν έρχονται αντιμέτωποι – σε αυτήν την ζωή τουλάχιστον – με τις συνέπειες των ολέθριων πράξεών τους.