Orson Welles: O θρίαμβος της αποτυχίας
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα απο την αρχή. Ο Orson Welles γεννήθηκε στην Κενόσα της πολιτείας του Ουαϊσκόνσιν και από πολύ νωρίς έδειξε τα πρώτα σημάδια μιας λαμπρής καριέρας. Σε ηλικία τριών μόλις ετών χειρίζεται τον λόγο και τη γλώσσα με τέτοια μαεστρία που στρέφει όλα τα βλέμματα πάνω του. Aργότερα ανέπτυξε ενδιαφέρον για τη ζωγραφική και την ταχυδακτυλουργία, ενώ στα δέκα του είχε ήδη ανέβει στη σκηνή και αιχμαλώτιζε τη φαντασία του κοινού με την παράσταση «Ο Ανδροκλής και το λιοντάρι». Το 1934, γνωρίζεται με τον John Houseman, που υπήρξε η κινητήρια δύναμη για να ασχοληθεί πια ολοκληρωτικά με το θέατρο και τον κινηματογράφο. Μαζί παρουσίασαν, το 1938, σε μία ραδιοφωνική παραγωγή, το έργο «Ο Πόλεμος των Κόσμων» του Herbert George Welles, που έχει στον θεματικό του πυρήνα μία εισβολή εξωγήινων στη Γη. Ο Orson Welles, με την αφηγηματική δυνότητα που τον διέκρινε, μετέτρεψε μια ιστορία επιστημονικής φαντασίας σε μια σκοτεινή δυστοπία προσαρμοσμένη στους φόβους της αμερικανικής κοινωνίας, με το όλο εγχείρημα να ξεκινά ως μια φάρσα για την ημέρα του Halloween και να καταλήγει να πείσει χιλιάδες συμπολίτες του ότι έχει όντως συμβεί εξωγήινη εισβολή.
Τρία χρόνια μετά από αυτό το περιστατικό που εκτόξευσε τη φήμη του Welles, η ταινία “Citizen Kane” γράφει το όνομά της με χρυσά γράμματα στην ιστορία του σινεμά. Οι διαστρεβλωμένες γωνίες λήψης που παραμορφώνουν τόσο τα κρυμμένα νοήματα όσο και τις φιγούρες των χαρακτήρων, οι αλλεπάλληλες διπλοτυπίες που δίνουν σχήμα σε άμορφες εικόνες ως μέρος μια ονειρικής διάστασης, είναι μονάχα μερικά απ'τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα της επιδεξιότητας του Welles ως καλλιτέχνη. Ο Orson Welles είδε την τέχνη του κινηματογράφου σαν έναν ωκεανό που απλωνόταν μπροστά του και βούτηξε με ορμή μέσα του, θέλοντας να ανακαλύψει τα όριά του, αλλά και να θέσει νέα. Πειραματίστηκε με διάφορα στυλιστικά μοτίβα και διάφορες τεχνοτροπίες που τότε έκαναν την εμφάνισή τους. Στις ταινίες του χρησιμοποίησε, μεταξύ άλλων τεχνασμάτων, τα υπερβολικά κοντινά πλάνα που ζητούσαν την προσοχή του κοινού, τη γρήγορη κίνηση της κάμερας από άκρη σε άκρη του σκηνικού, δημιουργώντας ένα θολό τοπίο που συχνά σηματοδοτούσε την αλλαγή χρονικής περίοδου, χωρίς την ανάγκη αφηγηματικών επεξηγήσεων. Ταυτόχρονα, κατάφερε να διατηρήσει στοιχεία του βωβού κινηματογράφου όπως ήταν οι τίτλοι που παρεμβάλονταν κάθε τόσο, δοσμένοι υπό τη μορφή δελτίου ειδήσεων, πάντα με τη δική του ιδιαίτερη προσφώνηση, ικανή να συναρπάσει τους θεατές προσφέροντας μια παιχνιδιάρικη διάθεση.
Σε αυτό το σημείο, ίσως να αναρωτιέστε πώς είναι δυνατόν οι ταινίες του Orson Welles να αποτυγχάνουν πανηγυρικά στο box office. Η απάντηση είναι απλή, καθώς την εποχή εκείνη, το κλασσικό Hollywood προωθούσε ένα συγκεκριμένο θεματικό μοτίβο και οποιαδήποτε παρέκκλιση απο αυτό οδηγούσε με μαθηματική ακρίβεια σε εμπορική αποτυχία. Ο Welles, χειμαρρώδης στη δουλειά όπως και στην προσωπική του ζωή, δεν δεχόταν να συμβιβαστεί με κάτι λιγότερο απο το απόλυτο. Τα έργα του παρουσιάζουν την εσωτερική μοναξιά των ηρωών που, παρά τα χρήματα και τη δοξά, παραμένουν δυστυχισμένοι. Όπως είχε δηλώσει εξάλλου και ο ίδιος: «γεννιόμαστε μόνοι, ζούμε μόνοι και πεθαίνουμε μόνοι. Μόνο μέσα απο την αγάπη και τη φιλία μπορούμε να δημιουργήσουμε την ψευδαίσθηση για τη στιγμή εκείνη που δεν θα αισθανόμαστε τη μοναξιά μας». Το Hollywood προωθούσε πάντα την επίλυση τέτοιων καταστάσεων με το λεγόμενο “happy end”, το οποίο είτε λείπει είτε παρεμβάλλεται βίαια και αταίριαστα στα έργα του, κάτι για το οποίο φρόντιζαν οι εκάστοτε εταιρίες παραγωγής. Εξαιτίας αυτής της κατάστασης, κατέφυγε στην Ευρώπη το 1948 αναζητώντας ένα μέρος για να εκφράσει τις ιδέες του. Δυστυχώς, όμως, ούτε η Ευρώπη, η οποία εκείνη την εποχή αγκάλιαζε τα νέα ρεύματα, κατάφερε να ξορκίσει τη ρετσινιά της αποτυχίας που τον συνόδευε. Μέχρι το τέλος της ζωής του υπήρξε ασυμβίβαστος και μονίμως σε καθεστώς σύγκρουσης με τα μεγάλα στούντιο, τους παραγωγούς και τους κριτικούς κινηματογράφου.
Στις 10 Οκτωβρίου 1985, o Welles πέθανε μόνος και χρεωμένος, καθώς και με το παράπονο ότι το Hollywood δεν του ανταπέδωσε όσα εκείνος απλόχερα προσέφερε. Το 1971 του απονεμήθηκε τιμητικό Όσκαρ για τη συνολική του προσφορά, ενώ το 1975 το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου τον τίμησε με το Lifetime Achievement Award.
