In a Cinemanner of Speaking

…αλλά με αιματοβαμμένη έρευνα φτάσαμε σε κάποια συμπεράσματα για το ποιες ήταν μάλλον, οι πρώτες ταινίες που προβλήθηκαν στην Αθήνα, αλλά και ποιες ήταν οι πρώτες κινηματογραφικές αίθουσες εκείνης της εποχής.

Η ιστορία ξεκινάει με το παράδοξο προνόμιο της Αθήνας να βρίσκεται στις λίγες πρωτεύουσες της Ευρώπης που είχαν κινηματογράφο και έτσι με διαφορά (μόλις…) δύο ετών ξεκίνησαν να προβάλλονται ταινίες, ύστερα από τις πρώτες προβολές στην Γαλλία το 1895. Αν και δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία, για να μπορέσουμε να είμαστε βέβαιοι για το ποια ήταν η πρώτη ταινία που προβλήθηκε το 1897 στην Αθήνα, σίγουρα γνωρίζουμε την τοποθεσία του πρώτου κινηματογράφου των Αθηνών. Βρισκόταν κοντά στο σημείο που βρίσκεται σήμερα το κτίριο της Παλιάς Βουλής και πιθανολογείται ότι η πρώτη ταινία που είδαν οι θεατές ήταν ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ μικρού μήκους με τίτλο “Πόλεμος στην Ελλάδα“, η οποία είχε γυριστεί το 1897 στο στυλ των ταινιών του Ζώρζ Μελιέ. Κάπου εδώ θα μπορούσα και να ρίξω σάλτσες για λιποθυμίες στις αίθουσες, καθώς και κρίσεις επιληψίας, αλλά φαντάζομαι πως τα υποψιάζεστε και εσείς.

Τα προβλήματα της εποχής για το στήσιμο μιας τέτοιας κινηματογραφικής «επιχείρησης» ήταν πολλά, με τις ενοικιάσεις ταινιών να αγγίζουν απίστευτα ποσά για την εποχή, τη διάρκεια των έργων να είναι ολιγόλεπτη και την ολοένα αυξανόμενη εμπορική επιτυχία των παραστάσεων Βαριετέ. Οι κινηματογραφιστές της εποχής αναγκάστηκαν να προχωρήσουν σε οργανωτικές κινήσεις, γεγονός που επηρέασε την εξέλιξη της πορείας του κινηματογράφου στην Ελλάδα, την εποχή που ο αμερικανικός κινηματογράφος ήταν άγνωστος στην Ευρώπη.

Το 1903, ο Κλεάνθης Ζάνος έφερε στην Ελλάδα ένα καινούριο μηχάνημα προβολής με το οποίο μας πρόσφερε μια ολιγόλεπτη ταινία που αναπαριστούσε το ταξίδι ενός καραβιού, κάτι που σημείωσε μεγάλη εμπορική επιτυχία. Έκτοτε, τα πράγματα εξελίχθηκαν περισσότερο τόσο στην Αθήνα όσο και στην επαρχία, με τους αδερφούς Ψυχούλη να προβάλλουν ταινίες σε διάφορες επαρχιακές πόλεις, οδηγώντας στη δημιουργία και χρήση του ελληνικού μηχανήματος «Μούτοστοπ» που κανείς ακόμα και τώρα δεν ξέρει την λειτουργία του και ποια η διαφορά του από τα άλλα μηχανήματα του εξωτερικού.

Σιγα-σιγά τα πράγματα οργανώθηκαν περισσότερο. Άνοιξαν γραφεία εκμετάλλευσης ταινιών, άνοιξαν πολλές κινηματογραφικές αίθουσες, όπως το Πανελλήνιον, το Ρουαγιάλ και το Κόσμος (όλα στο κέντρο της Αθήνας) και κάπου εκεί πραγματοποιήθηκε και το πρώτο φεστιβάλ θεαμάτων από το Αθηναϊκό Θέατρο, οθωμανικής τέχνης, με μπαλέτο, μουσική και κινηματογράφο.

Διάφορες ταινίες γυρίζονταν στην Ελλάδα με εξωφρενικά θέματα όπως “Η εορτή του Βασιλέως Γεωργίου Α'”, αλλά καμία από εκείνες δεν ήταν γυρισμένη από Έλληνες (εκτός από μια ανεπίσημη ιδιωτική κινηματογράφηση των Ολυμπιακών αγώνων). Αυτή πραγματοποιήθηκε το 1914, όταν έγιναν τα γυρίσματα της πρώτης ελληνικής ταινίας μεγάλου μήκους σε ένα υπόγειο ατελιέ στην Χαλκοκονδύλη, από μια εταιρία που είχε ιδρύσει ο Κώστας Μπακατόρης με πρωταγωνίστρια την Ολυμπία Δαμάσκου, που ήταν μια κινηματογραφική μεταφορά της Γκόλφως.

Δυστυχώς δεν υπάρχει φωτογραφικό υλικό για τίποτε από όλα αυτά, εκτός από κάποιες διάσπαρτες φωτογραφίες σε διάφορα blog από τις μεταγενέστερες αίθουσες και τα προγράμματά τους. Αυτό βέβαια δυσκολεύει την ολοκλήρωση της εικόνας, αλλά σε ποιον δεν αρέσει το «σκονισμένο» φιλμ στις ταινίες;