Άλλαι Τέχναι

Το μουσείο, τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει θεαματικά τις τακτικές προσέγγισης του κοινού και ανταπεξερχόμενο στην ανάγκη για ανανέωση, υιοθετεί συνεχώς τολμηρές λύσεις και προβαίνει σε προκλητικές καμπάνιες για την προώθηση των εκθέσεών του. Κατακριτέο; Ως εδώ, νομίζω πως όχι. Μπροστά στον ανταγωνισμό, ο κάθε οργανισμός είναι ελεύθερος να διαχειριστεί την περίοδο κρίσης όσο πιο αποτελεσματικά γίνεται προς όφελός του. Παράλληλα όμως είναι και υπόλογος σε συμβούλια και κρατικούς αρμόδιους, υπεύθυνους για την πρόοδο ή την αποτυχία που παρουσιάζει αλλά και για τις τακτικές τις οποίες εφαρμόζει.

Για να περάσουμε λοιπόν στο προκείμενο, το αρμόδιο προσωπικό ανέθεσε σε ένα γραφείο τη δημιουργία ενός βίντεο- το οποίο προβάλεται και στο youtube, για την έκθεση που θα φιλοξενείται αυτόν το χειμώνα στο μουσείο με τίτλο «O ντε Σαντ επιτίθεται στον ήλιο». Οι δύο καλλιτέχνες – δεν θα μπορούσα να τονίσω αρκετά τη λέξη καλλιτέχνες- δημιούργησαν ένα βιντεάκι το οποίο διαρκεί κάτι λιγότερο από ένα λεπτό.

Όποιος φαντάστηκε ένα βιντεάκι γυρισμένο σε ηλιόλουστα λιβάδια με χαμογελαστές παρθένες και παπαδοπαίδια να τρέχουν ανέμελα και να κόβουν ηλίανθους προφανώς και δεν έκανε τη σύνδεση του επιθέτου του εν λόγω κυρίου με την λέξη σαδισμός. Για να δούμε λοιπόν πως προέκυψε αυτή η μικρή λεξούλα.

Ο Μαρκήσιος ντε Σαντ ήταν γάλλος συγγραφέας και φιλόσοφος που έζησε στα τέλη του 18ου αι. Μέχρι εδώ όλα καλά. Το όνομά του έμελλε «να γραφτεί» στην ιστορία με γυμνά κορμιά, διότι (γκούχου γκούχου) ήταν άνθρωπος λίγο πιο συνειδητοποιημένος για το πώς ήθελε να διαχειριστεί τις γενετήσιες ορμές του. Τουτέστιν, συνουσιαζόταν και με άντρες και με γύναικες, και το χέρι του σήκωνε και του άρεσε να προκαλεί και να του προκαλούν φόβο εις το όνομα της διέγερσης.

Α, δικαίωμά του. Το τι κάνει ο καθένας στο κρεβάτι του – ή εν προκειμένω στους πύργους του- δεν μας αφορά. Μόνο που εκείνα τα χρόνια τους αφορούσε και επιπλέον κατεγράφησαν πολλά περιστατικά παρενόχλησης –κοινώς κάποιοι άνθρωποι δεν ήθελαν βρε αδερφέ-που οδήγησαν με τη σειρά τους σε πολύχρονες φυλακίσεις και κατ’ οίκον περιορισμούς του μαρκήσιου, με αποκορύφωμα τις δύο θανατικές ποινές που εκκρεμούσαν εις βάρος του.

Η έκθεση όμως δεν έχει σαν αντικείμενο τις ερωτικές ιδιοτροπίες και τον σαδισμό κανενός. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ο ντε Σαντ ήταν συγγραφέας και φιλόσοφος. Το έργο που άφησε πίσω του, αν και αρχικά απορρίφθηκε και καταδιώχθηκε από τους συγχρόνους του, μετέπειτα επαναπροδιορίστηκε και εκτιμήθηκε. Βέβαια, ακόμα και σήμερα, συνεχίζει να διχάζει τους αναγνώστες αλλά πλέον έχει καθιερωθεί.

Το μουσείο λοιπόν, για να επανέλθουμε στο θέμα μας, αυτήν την ιδιότητα του ντε Σαντ θέλει να εκθέσει. Τον φιλόσοφο και συγγραφέα που μέσα από τα κοινώς αποδεκτά, προκλητικά γραπτά του, βάζει κάτω από το μικροσκόπιο τον έρωτα οποιασδήποτε μορφής. Η σκέψη των υπευθύνων ήταν να συνδέσουν τις προκλητικές εικόνες που περιγράφει ο μαρκήσιος με προκλητικές εικόνες που έχουν ζωγραφίσει διάσημοι ζωγράφοι και που μάλιστα έχουν μείνει στην ιστορία ως κλασικοί. Για παράδειγμα, έργα των Goya, Delacroix, Cezanne, Rodin, Picasso, Moreauκαι πολλών άλλων, που απεικονίζουν γυμνές γυναικείες μορφές άλλοτε σε έξαρση και άλλοτε παραδομένες στην ερωτική εξόντωση. 

Και διερωτώμαι η ταπεινή…γιατί προκάλεσε τέτοια αναστάτωση το βίντεο που διαφήμιζε την έκθεση; Γιατί η κινούμενη εικόνα να είναι πιο προκλητική από μία στατική άποψη του ίδιου θέματος αλλά και πιο προκλητική;

Ακόμα και στον 21ο αιώνα που ο κόσμος είναι εξοικοιωμένος με την εικόνα του γυμνού, ένα βίντεο που δείχνει πολλά γυμνά, αντρικά και γυναικεία κορμιά προσλαμβάνεται από κάποιους ως προκλητικό, φτηνό και πορνογραφικό. Ένα βίντεο που ανατέθηκε εξαρχής σε δύο καλλιτέχνες και όχι σε μία διαφημιστική εταιρεία, το οποίο θα μπορούσε αφ’εαυτού να θεωρηθεί καλλιτεχνικό δημιούργημα,παρεξηγήθηκε σε τέτοιο βαθμό που κάποιοι κατηγόρησαν το μουσείο ότι προβαίνει σε ακραία μέσα για να προκαλέσει και να κερδίσει την προσοχή του κοινού.

Το θέμα είναι όμως, πως όποια και να είναι η άποψη των άλλων, το βιντεάκι πήρε τέτοια δημοσιότητα που μέσα σε 20 μέρες έχει μισό εκατομμύριο προβολές μόνο στο youtube. Όλες οι εφημερίδες έγραψαν για την «πορνογραφική διαφήμιση» τασσόμενοι είτε υπέρ είτε κατά της. Όλοι οι κριτικοί έτρεξαν να προλάβουν και να δουν την έκθεση από κοντά, ώστε να σχηματίσουν μια πιο ολοκληρωμένη άποψη και πλήθος απλά περίεργων ανθρώπων στήθηκαν στις ουρές για να δουν τις λοιπές εκπλήξεις που μπορεί να κρύβει η συγκεκριμένη έκθεση.

Συνεπώς το μοναδικό ασφαλές συμπέρασμα που μπορεί να βγει από όλην αυτήν την ιστορία είναι πως αν ο ντε Σαντ κατάφερε να σοκάρει το κοινό του 18ου αιώνα, τότε μέσα από τα γραπτά του μπόρεσε «να κληροδοτήσει» αυτό το σοκ και στην ψηφιακή εποχή και να προκαλέσει για ακόμα μία φορά. Και μάλιστα, αυτήν τη φορά η πρόκληση ήταν ακόμα μεγαλύτερη, αφού δεν απευθυνόταν σε άξεστους αιμοδιψείς χωρικούς στα πρόθυρα μιας κοινωνικής επανάστασης αλλά σε ένα μορφωμένο και φιλότεχνο κοινό εν μέσω οικονομικής αδηφαγίας. Συνεπώς, όπως αναφέρεται και στον βασικό τίτλο της έκθεσης, σχεδόν 200 χρόνια μετά, ο ντε Σαντ είναι ακόμα σε θέση να επιτεθεί στον ήλιο.

Για λόγους ηθικής αυτοικανοποίησης δεν θα προσθέσω το βιντεάκι παρά μόνο το λινκ και οφείλω να προειδοποιήσω πως θα ήταν φρόνιμο να μην το παρακολουθήσουν παιδιά κάτω των 18 χρονών.