Περιπλανώμενα, του Αλέκου Φασιανού
Το ωραίο και δυνατό έργο: Σημείωμα για τα «Περιπλανώμενα» – Διά χειρός Αλέκου Φασιανού
Ο Αλέκος Φασιανός δεν ζει πια εδώ. Έφυγε με τον χειμώνα, όπως αρμόζει στις ανάλαφρες ψυχές. Άφησε μερικά χνάρια πίσω του για μας. Για να βρίσκουμε λέει, τον δρόμο ως το όνειρο, όταν μας έχει κατασπαράξει η πολλή ζωή. Έφυγε δίχως παράτες και παρελάσεις. Κανείς δεν θα το πει μα στον κόρφο του είχε παστέλ και παλιά, υπόλευκα χαρτιά για τον δρόμο. Και έφυγε, όπως ο Δάφνις με ολόχρυσα τα μαλλιά και έναν λαιμοδέτη παρασυρμένο από τον άνεμο. Ένας ωραίος νέος, καμωμένος για τις ζωγραφιές, μια αντήχηση και ένας άνεμος γιορτινός που φύσηξε ανάμεσα στους δρόμους τους φυλακισμένους. Αυτό ήταν ο Αλέκος Φασιανός, κάτι περισσότερο από ένα μάρμαρο γραμμένο. Ένας ζωγράφος, ένας θάνατος, ένα γεράνι που τώρα ανθίζει περισσότερο από ποτέ. Και ο χρόνος, όπως το ‘πε ο ποιητής.
Ως αν η οδός να ήταν χρόνος και αυτός στο τέλος της οδού.
Ο Αλέκος Φασιανός υπήρξε μία από τις σημαντικότερες μορφές της τέχνης για τον παλιό, κιόλας αιώνα. Θέατρο, σκηνογραφία, Αθήνα, Παρίσι, οι μεγάλοι σταθμοί της καλλιτεχνικής του πορείας. Έργα και ημέρες μιας φαντασμαγορίας που σήμερα, τονισμένα από την απουσία, ανακτούν τα χρώματά τους και διορθώνουν εκείνη την ανεπαίσθητη, την επίμονη ρυτίδα του καιρού. Λόγια και έργα ενός σπουδαίου τεχνίτη με καρδιά παιδική που δεν δείλιασε ποτέ. Μπόλιασε τους πίνακές του με την θέρμη της σιωπής και των χρωμάτων, όπως ένας γεωργός κεντρίζει το αδύναμο, νεαρό δεντράκι. Και έπειτα περπάτησε εμπρός από τις καφετιές προσόψεις των σπιτιών, κάνοντας την ασχήμια αυτού εδώ του κόσμου να ριγά κάτω από τα πινέλα του. Σκίτσα καμωμένα με την απλότητα και το ανεπιτήδευτο ταλέντο, έργα όπως η ζωή, απλά σαν τα φύλλα στα ποιήματα του Yeats σήμερα μας πληγώνουν περισσότερο από ποτέ, σπίτια περίκλειστα από το ερημικό μεγαλείο. Μορφές περιπλανώμενες όπως δρόμοι, κορμιά, διαβάτες και βρώμικες βροχές.
Μορφές όπως τα κείμενά του που μαζεμένα στο καλαίσθητο βιβλίο των εκδόσεων Καστανιώτη σώζουν σήμερα την φωνή του ζωγράφου. Κείμενα και ποιήματα, οφειλές και μαρτυρίες ντυμένες το αθώο ένδυμα μιας αυθεντικά ευαίσθητης καρδιάς. Λέξεις και φράσεις κόντρα στην παραφορά και την λάσπη που κυκλοφορεί στις φλέβες αυτής εδώ της πόλης. «Μια βροχερή μέρα», «Εις έρωτα», «Το σινεμά», «Η ομορφιά της αλήθειας», «Το περίγραμμα», «Οι γόπες», «Αφίσες του Σινεμά», «Η ομορφιά της ταπεινότητας». Να μερικοί από τους τίτλους των σύντομων διαλέξεων του Αλέκου Φασιανού που φιλοξενούνται στην λησμονημένη έκδοση του Καστανιώτη. Τοπία του Παρισιού και των Αθηνών, η αξία του σχεδίου, το πρόσωπο της αλήθειας που οφείλει να φτιάχνει ψηφίδα την ψηφίδα ο τίμιος τεχνίτης, οφειλές σε δασκάλους όπως ο Μόραλης και ομότεχνους της γενιάς του που επαληθεύουν την μεγάλη καρδιά του Φασιανού. Κείμενα που υπερασπίζονται δίχως καμιά διάθεση κριτικής ή αποτίμησης την ατμόσφαιρα που σμίλεψαν σπουδαίοι δημιουργοί, σαν τον Ηλία Πετρόπουλο και τον Μίλτο Σαχτούρη. Το ρετσίνι της δέντρινης καρδιάς του Φασιανού πέφτει σαν ευλογία πάνω στις μαρτυρίες των Περιπλανώμενων. Τοποθετήσεις και εντυπώσεις από αυτόν εδώ τον κόσμο, ωραίες και ευλογημένες δρασκελιές του ζωγράφου πάνω από τον ύπνο αυτής εδώ της πολιτείας που ελάχιστα εννόησε από το πέρασμά του. Λέξεις που αντηχούν μες στην μεσημεριάτικη σιωπή του καινούριου αιώνα, φράσεις και αισθήματα, πόλεις που περιμένουν και πονούν, χρώματα που αιμορραγούν, μια συνείδηση ανυπακοής κόντρα σε τούτα τα χρόνια της τύρφης και της στέρφας πλάνης. Φωνές σαν του Αλέκου Φασιανού ανήκουν σε πρόσωπα οικουμενικά, μορφές που μπορούν και υπερασπίζονται δίχως κόπο το χθες και το τώρα του ελληνισμού. Ένας συνεχιστής των υλικών της πιο αρχαίας τέχνης, ένας Αμφιτρύων που μας κερνά το αρχαίο δείπνο, ένας ζωγράφος που αρνήθηκε την ομορφιά αν δεν εκπορεύεται από την ζωή την ίδια.
Η ζωγραφιά πρέπει να φτάνει σε ένα απόλυτο σημείο, εκεί που δεν μπορεί τίποτε να προστεθεί ή να αφαιρεθεί, όπως σε μια ζυγαριά που ισορροπεί βάζοντας το ακριβές αντίβαρο.
Και αλλού ο Αλέκος Φασιανός σημειώνει έχοντας γράψει μερικούς στίχους από την ομορφιά της ταπεινότητας. «Ο κίνδυνος είναι πάντα μπροστά μας, είτε ζωγραφίζουμε είτε όχι».
Το μικρό αυτό βιβλιαράκι που ήρθε για λίγο στην επιφάνεια εξαιτίας του θλιβερού γεγονότος της απώλειας του Φασιανού, διαθέτει την στόφα της αιωνιότητας. Κρατά εντός του γραμμένο το πώς και το γιατί μιας βιογραφίας αφοσιωμένης στο χρώμα και το όνειρο, σε εκείνο το είδος της μεταφυσικής που μας κληροδότησε ο De Chirico και τώρα πια γίνεται μανιέρα στα χέρια των λιγόψυχων. Σε λίγο καιρό θα ξεχαστεί και πάλι. Καινούριες εκδόσεις, κριτικές και μελέτες θα κερδίσουν τα φώτα της μοντέρνας κριτικής. Ωστόσο σε αυτό το μικρό βιβλίο θαρρώ πως ο ζωγράφος μετάγγισε τον εαυτό του και εξήγησε τα έργα και τις αρχές του καλύτερα από κάθε άλλη κριτικογραφία.
Αν κανείς θελήσει να δείξει στα παιδιά την αλήθεια του Αλέκου Φασιανού, να μην σκύψει στα έργα και τις ημέρες του. Μονάχα να αναγνωρίσει μες στο πάνθεον της Αθήνας που αλλάζει κάθε μέρα το άσχημο φουστάνι της, τα μυστικά κλειδιά. Να σταθεί σιωπηλός εμπρός στο όνειρο του σπουδαίου δημιουργού. Εμπρός «σε εκείνο το δωματιάκι με τον μπερντέ στην πόρτα και την ηλιόλουστη αυλή». Και εκεί δίχως να αφήσει σταγόνα ήλιου να πάει χαμένη, να διαβάσει τις μικρές, τρυφερές ιστορίες του Φασιανού που αθροίζονται σήμερα στην καλύτερη, υπερασπιστική γραμμή της αξιοπρέπειας αυτού του μικρού, του μέγα κόσμου.
Περιπλανώμενα, του Αλέκου Φασιανού
Εκδόσεις Καστανιώτης
σελ. 120
