Πες στον Στίβεν πως δεν τον ξέχασε κανείς
Σημείωμα για το σπουδαίο έργο του Paul Auster και τρία ποιήματα του Stephen Crane (Στίβεν Κρέιν).
Θα τον θυμούνται για το «Κόκκινο Παράσημο» και για τη «Μάγκι» και ακόμη για τις ιστορίες του που γέμιζαν τις αμερικάνικες φυλλάδες και ξεσήκωναν τους εκδότες που έβλεπαν στο πρόσωπό του ένα σπάνιο ταλέντο και έναν ικανό ψυχογράφο της αμερικανικής κοινωνίας. Θα τον θυμούνται για τις ανταποκρίσεις του και για το θάρρος που τον έφερε ως την Ελλάδα και την Κούβα, σε τόπους που γραφόταν με αίμα η ιστορία. Ποτέ δεν δίστασε ο Στίβεν και μάλιστα δεν ήταν λίγες οι φορές που η κλονισμένη του υγεία δεν έκαμψε το ηθικό του. Δεν κατέβαλε στο ελάχιστο τη θέλησή του να βρεθεί μες στη δίνη του πολέμου που σαρώνει τα ανθρώπινα και καταδιώκει το μεγάλο μέλλον της ανθρωπότητας.
Ίσως να μην θυμούνται τα ποιήματά του, στίχους γραμμένους πάνω στην πέτρα του κόσμου. Ίσως αυτό ακριβώς να τρόμαξε τον Paul Auster που έβλεπε την εποχή μας να λησμονά αυτόν τον μεγάλο δημιουργό, τον εισηγητή του νατουραλισμού. Ίσως αυτό να αρκούσε για να γεννηθεί το σπουδαίο βιβλίο των εκδόσεων Μεταίχμιο που φέρει την υπογραφή ενός κορυφαίου, Αμερικάνου συγγραφέα.
Ο Στίβεν Μάτερσον γράφει για τη βιογραφία του Paul Auster, του εμπνευστή της εξαιρετικής βιογραφίας του Κρέιν που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση Ιωάννας Ηλιάδη.
Ο Οστέρ ισχυρίζεται πως το πρωταρχικό κίνητρο που τον κινητοποίησε για τη συγγραφή της βιογραφίας υπήρξε ο φόβος πως ένας συγγραφέας του μεγέθους του Κρέιν θα μπορούσε να χαθεί μες στη λησμονιά. Δεν θα υπήρχε ποτέ ξανά για τους άλλους, τις αναρίθμητες τάξεις των αναγνωστών που θα ξεχνούσαν για πάντα το έργο και τις ημέρες του δημιουργού. Ο φόβος πως τα γραπτά του θα επιβίωναν μόνο για την κριτική και τους ειδικούς αλλά όχι, για παράδειγμα, για τη γενιά της κόρης του, έθεσε σε κίνηση τις δυνάμεις που γέννησαν την ξεχωριστή έκδοση. Ωστόσο το εν λόγω κίνητρο φαντάζει λίγο. Το πιθανότερο είναι πως η ενασχόληση του Οστέρ με το έργο του Στίβεν Κρέιν στάθηκε ένα είδος εντοπιότητας ανάμεσα σε εκείνον και τον δημιουργό της Μάγκι. Η Νέα Υόρκη του 1890 διατηρεί μια απόλυτη συνάφεια με την τριλογία του Οστέρ. Η μητροπολιτική εξέλιξη των μεγάλων πόλεων όπως η Νέα Υόρκη ίσως να πλαισιώνει τη θέληση του Οστέρ να καταθέσει στο κοινό ένα ογκώδες και απαιτητικό έργο όπως αυτές οι οκτακόσιες σελίδες της σπουδαίας αυτής έκδοσης. Ο Κρέιν και ο Οστέρ θέλησαν να δείξουν το περιθώριο που καταλαμβάνει πια ο σύγχρονος άνθρωπος μες στις μεγαλουπόλεις του καινούριου αιώνα. Ο φόβος του Οστέρ φαντάζει ίσως αδικαιολόγητος μια και δύο γενιές κριτικών κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον τους γύρω από τα μυθιστορήματα και τις ιστορίες του Κρέιν». Ο Μάτερσον προσθέτει. «Κάθε βιογράφος θα πρέπει να απευθύνει στον αναγνώστη ένα σαφές ερώτημα. Εκείνο των βαθύτερων πεποιθήσεων ενός συγγραφέα που δικαιώνουν σήμερα την παρουσία του, όσο και των έργων που έχουν τη δύναμη να επιβιώσουν στο μέλλον
Και λίγο αργότερα επισημαίνει. «Στην περίπτωση του Στίβεν Κρέιν η «Μάγκι», το «Κόκκινο παράσημο του θάρρους», «Το τέρας», το «Μπλε Ξενοδοχείο» και ακόμη μερικές από τις ιστορίες του αρκούν για να μην ξεχαστεί ποτέ».
Συλλογιέμαι τη στυγερή γαστέρα των μοντέρνων πόλεων. Πώς κατασπαράζουν τις γενιές και πώς συνθλίβουν κάθε τι. Φαντάζομαι τον Paul Auster να σεργιανά στους δρόμους του Τζέρσι. Κάποιον ψάχνει, ίσως εκείνη την ατμόσφαιρα των φοβερών ιστοριών του Κρέιν. Ίσως τους άνδρες που παλεύουν να επιβιώσουν μες στο χιονιά έξω από τις αίθουσες ελεημοσύνης της Νέας Υόρκης.
Και έπειτα σκέφτομαι κάποιον νεαρό μες στο σκοτεινό του δωμάτιο, σε αυτές τις κάθετες πόλεις που γεννιούνται κάθε μέρα, να διαβάζει τις ιστορίες του Κρέιν που ήπιε όλο το δηλητήριο της Νέας Υόρκης για να μπορέσει να αφήσει μερικά σπάνια πορτραίτα. Μορφές και λέξεις που σήμερα δικαιώνουν στον απόλυτο βαθμό την πρωτοβουλία των εκδόσεων Μεταίχμιο με ένα έργο που καλείται να θυμίσει αλλά και να επανασυστήσει στο νεανικό, ελληνικό κοινό τη σπάνια γραφή και την αυθεντική προσωπικότητα ενός σπάνιου λογοτέχνη. Του πρόωρα χαμένου Στίβεν Κρέιν.
To μνήμα ενός αδύναμου ανθρώπου
Ιδού το μνήμα ενός αδύναμου ανθρώπου.
Και σιμά του, ένα στυγνό, αυστηρό πνεύμα.
Ένα κορίτσι φορτωμένο βιολέτες φθάνει από πέρα
μα η μορφή της αρπάζει το χέρι.
«Όχι λουλούδια για αυτόν», είπε.
Το κορίτσι έκλαψε.
«Μα τον αγαπούσα»
όμως το πνεύμα συνοφρυώθηκε και φέρθηκε απειλητικά.
«Είπα, όχι λουλούδια για αυτόν».
Αυτό ήταν
και άλλωστε το πνεύμα υπήρξε ακριβές
και το κορίτσι δεν είχε κανένα λόγο
για να κλαψουρίζει.
Κάποτε φάνηκε ένας άνδρας
Κάποτε φάνηκε ένας άνδρας που είπε:
«Βάλτε στη σειρά όλους τους άνδρες του κόσμου»
Και μεμιάς
ξέσπασε μια τρομερή αναταραχή ανάμεσα στα πλήθη
ενάντια στην απόφαση να μπουν όλοι οι άνδρες σε μια σειρά.
Υπήρξε για χρόνια μια δυνατή οχλαγωγία, παντού στον κόσμο
και κράτησε για χρόνια
και το αίμα κυλούσε
από εκείνους που δεν θα δέχονταν ποτέ να σταθούν σε σειρά και από εκείνους που αναγκάζονταν να το πράξουν.
Ευτυχώς, εκείνος ο άνδρας πέθανε, θρηνώντας
και όσοι είχαν βρεθεί σε εκείνη την αιματηρή διαμάχη
δεν φαντάζονταν ποτέ πως το ζητούμενο
ήταν η μεγάλη απλότητα.
Στην έρημο
Είδα κάποτε στην έρημο
ένα πλάσμα γυμνό και απαίσιο
που καθόταν χάμω και
κρατούσε την καρδιά του
μες στα χέρια.
Μεμιάς την κατασπάραξε
και εγώ τον ρώτησα
«ήταν καλή φίλε;»
Μα εκείνος αποκρίθηκε,
«είναι πικρή, τόσο πικρή»
«μα μου αρέσει μια στάλα
ακριβώς επειδή είναι πικρή
και επειδή είναι η δική μου καρδιά».
Φλεγόμενο αγόρι, του Paul Auster
Μετάφραση: Ιωάννα Ηλιάδη
Εκδόσεις Μεταίχμιο
σελ: 1184
