Βιβλιοθήκη

Υπάρχουν βιβλία και βιβλία. Βιβλία με διάθεση στοχαστική, παιχνιδιάρικη ή ερωτική. Βιβλία ονειρικά, ταξιδιάρικα, βιβλία σκοτεινά και κλειστοφοβικά. Βιβλία που σε κάνουν να σκέφτεσαι και άλλα που σε κάνουν να αισθάνεσαι. Κάποια διαβάζονται εύκολα, κάποια δύσκολα. Κι έπειτα, υπάρχουν βιβλία σαν το «Πόλεμος και Πόλεμος» του Ούγγρου συγγραφέα Λάσλο Κρασναχορκάι που σε αρπάζει από το σβέρκο και σε βυθίζει σε έναν ωκεανό παράνοιας. Στον κόσμο που ξύπνησε μια μέρα ο Κόριμ Γκόρκι, αντιλήφθηκε ότι η ζωή του δεν έχει κανένα νόημα και αποφάσισε να αυτοκτονήσει, αφού πρώτα φέρει εις πέρας τη σημαντικότατη αποστολή που ανέθεσε στον εαυτό του: να αφήσει στην αιωνιότητα το πιο συναρπαστικό κείμενο που γράφτηκε ποτέ στην ιστορία.

Αυτό είναι το ύφος του Κόριμ. Επανάληψη, εμμονή, παλινδρόμηση. Μακροπερίοδος λόγος με μια και μοναδική τελεία στο τέλος κάθε μικρού κεφαλαίου. Η ομιλία του είναι η ομιλία ενός μανιακού, χωρίς αρχή και χωρίς τέλος, οι λέξεις του πηδάνε, πετάνε, πέφτουνε και σέρνονται. Πόσες μέρες μπορείς να ζήσεις μέσα στο μυαλό του; Κι αν εσύ κατανοείς λοιπόν αυτόν τον κόσμο, γιατί θα πρέπει να μπεις στη διαδικασία να το κάνεις;

Ο Κόριμ, εργαζόμενος στο Κέντρο Αρχείων σε μια μικρή ουγγαρέζικη πόλη, ανακαλύπτει το έγγραφο αρ. ΙV.3/10/1941-42 και όλη του η ζωή ανατρέπεται. Πουλάει όλα του τα υπάρχοντα, πηγαίνει στη Βουδαπέστη και από εκεί στη Νέα Υόρκη, τη σημερινή «Ρώμη», δηλαδή το κέντρο του κόσμου. Ο στόχος του είναι να αντιγράψει στον υπολογιστή και να ανεβάσει στο ίντερνετ το περιεχόμενο αυτού του εγγράφου. Βρίσκει κατάλυμα στο σπίτι ενός Ούγγρου διερμηνέα και καθημερινά μιλάει στη σύντροφο αυτού για το περιεχόμενο του περίφημου εγγράφου, καθώς εκείνη μαγειρεύει. Αυτή βέβαια είναι από τη Λατινική Αμερική, έτσι δεν καταλαβαίνει λέξη από όσα της λέει ο Κόριμ, ενώ παράλληλα είναι θύμα κακοποίησης από τον βίαιο σύντροφό της.

Η ιστορία του εγγράφου είναι η ιστορία τεσσάρων ανδρών, του Μπενγκάτζα, του Κάσερ, του Τοότ και του Φάλκε. Τέσσερις άνδρες οι οποίοι τοποθετούνται από τον ανώνυμο και, κατά πάσα πιθανότητα, τρελό συγγραφέα τους σε διάφορα μέρη, όπως η Κρήτη, το Μόναχο και η Βενετία σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Τα τέσσερα αυτά πρόσωπα, που κανείς δεν ξέρει από πού έρχονται, αντιπροσωπεύουν την ειρήνη, την ποίηση και την ευγένεια της ψυχής. Σε κάθε τους περιπέτεια στους χωροχρόνους στους οποίους σεργιανίζουν, ο πόλεμος και η θλίψη έρχονται να ραγίσουν κάθε τι που αυτοί πρεσβεύουν. Ο Κόριμ διηγείται με πυρετώδη ρυθμό τόσο τις περιπλανήσεις τους, όσο και τα λόγια τους:

Μια λεκτική δίνη. Ο Κόριμ αναζητεί τη λύση του μυστηρίου του κειμένου μανιωδώς, όπως ψάχνει να βρει και το νόημα που κρύβει η Νέα Υόρκη. Ανακαλύπτοντάς τα, η τρέλα, με την οποία φλέρταρε από την αρχή του βιβλίου, τον παίρνει οριστικά στην αγκαλιά της. Έχει γίνει ένα με τους φανταστικούς ήρωες του εγγράφου, τους κουβαλάει πλέον μαζί του, πάνω του, και δεν ξέρει πού και πώς να τους αφήσει. Το εν λόγω κείμενο γίνεται η απολογία του κόσμου, ενός κόσμου που έχει διαλυθεί και που βυθίστηκε για πάντα στο σκοτάδι. Η ανακάλυψη του Κόριμ θα γίνει Αποκάλυψη και η ίδια η αφήγηση του θα μεταμορφωθεί σε χείμαρρο που θα σαρώσει τις έννοιες, τον ρυθμό και τη σιγουριά της ύπαρξης. «Φεγγάρι, κοιλάδα, πάχνη, θάνατος», τέσσερις λέξεις, το μάντρα του τέλους.

Μια εφιαλτική σύγκρουση. Μια σύγκρουση ανάμεσα στο υπαρκτό και το ανύπαρκτο, που «έχει, όπως το υπαρκτό, τους δικούς του νόμους», ανάμεσα στο θεϊκό και το γήινο, ανάμεσα στο καλό και το χυδαίο, ανάμεσα στην αιωνιότητα και την αμνησία. Μια αριστουργηματική σύνθεση μορφής και ουσίας της γραφής, που δημιουργεί σπίθες πάνω στις σελίδες. Ένα μυθιστόρημα για ό,τι χάθηκε, για ό,τι μας ανήκει και για ό,τι είμαστε υπεύθυνοι, για την οδύνη και τη φρίκη ενός ταξιδιού που δεν έχει νόημα. Ένας ήρωας που είναι ο «άνθρωπος του μέλλοντος», εκείνος που «όσο κι αν έψαξε, δεν κατάφερε να βρει αυτό που αποκαλούσε Θύρα Εξόδου». Ένα γλυπτό σμιλεμένο για να δώσει όψη στο νοητικό χάος, ένα μαύρο πέπλο που ντύνεται όποιος επιθυμεί να βιώσει τον πόλεμο και τον πόλεμο.

*Το μυθιστόρημα «Πόλεμος και πόλεμος» (1999) μεταφράστηκε και εκδόθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα τον Μάρτιο του 2015. Ο Λάσλο Κρασναχορκάι τιμήθηκε φέτος με το Διεθνές Βραβείο Μπούκερ.