Βιβλιοθήκη

Το βιβλίο του Χαβιέρ Θέρκας (Javier Cercas) που έχει πολυδιαφημιστεί, μεταφέρθηκε μάλιστα και στον κινηματογράφο, μου άφησε αμφιλεγόμενα συναισθήματα. Ο συγγραφέας παραδέχεται ότι δεν πρόκειται για μυθιστόρημα, αλλά για ένα ιστορικό αφήγημα. Ως αναγνώστης μπερδεύτηκα λίγο, βαρέθηκα σε κάποια σημεία, ειδικά στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, ωστόσο με αποζημίωσε -εν μέρει- το τέλος του.
Νομίζω πως ο Θέρκας δεν επικεντρώνεται τόσο στον Εμφύλιο που τσάκισε τη χώρα του, όσο στη σύγκριση ήρωα-αντιήρωα που επιχειρεί να παρουσιάσει στα δύο από τα τρία μέρη του βιβλίου.
Απ' τη μια, στο μεγαλύτερο μέρος, ξεθάβει την ιστορία του Ραφαέλ Σάντσεθ Μάθας, λογοτέχνη και θεωρητικού του φασισμού, ιδεολογικού ηγήτορα των φαλαγγιτών, ο οποίος γλιτώνει την εκτέλεση κατά τύχη και περιπλανιέται κυνηγημένος στα δάση της Ισπανίας, για να βρει τελικά βοήθεια από 3 νεαρούς χωρικούς -στρατιώτες των Δημοκρατικών-, οι οποίοι βλέποντας ότι η ήττα είναι κοντά, θεωρούν ότι με το να τον βοηθήσουν, θα πέσουν στα μαλακά, όταν οι φρανκικοί έρθουν στα πράγματα. 

Το λες και προδοσία. 

Απ'την άλλη, στο τρίτο και πιο ενδιαφέρον μέρος του βιβλίου, η συνάντηση του αφηγητή Θέρκας με τον Χιλιανό συγγραφέα Roberto Bolaño, φέρνει στο φως μιαν άλλη πτυχή του Εμφυλίου: την ιστορία του Μιράλλες, πολεμιστή των Δημοκρατικών, πολεμιστή του Φασισμού και της Ιστορίας γενικότερα, καθώς μετά την Ισπανία θα διαφύγει στην Αφρική και στο πλευρό των Γάλλων θα πάρει τα όπλα ενάντια στους Ναζί. Ο Μιράλλες θα πολεμά αδιάλειπτα επί οκτώ συνεχόμενα χρόνια ώσπου μια νάρκη θα τον στείλει σπίτι του να ζήσει πετσοκομμένος το υπόλοιπο της ζωής του.
Το που αρχίζει ο μύθος και που τελειώνει η ιστορία -ή και το αντίστροφο- μόνο ο Θέρκας το γνωρίζει. Στο ιστορικό του αφήγημα που άλλοτε έχει χαρακτηριστικά δημοσιογραφικού ρεπορτάζ, άλλοτε χρονικού και άλλοτε μυθιστορήματος, μπλέκονται φανταστικοί και πραγματικοί ήρωες. Είναι σίγουρο ότι η παρέλαση άπειρων ονομάτων θα κουράσει τον αναγνώστη και δη τον Έλληνα αναγνώστη, καθώς η επιμέλεια του βιβλίου ήταν ελλιπέστατη και σίγουρα ΔΕΝ βοηθάει να γυρίσεις τις σελίδες.
Εξηγούμαι: Σε κάποια στιγμή, στην ίδια φράση, αναφέρονται δύο βιβλία του Μάθας στα Ισπανικά. Στο ένα υπάρχει παραπομπή που οδηγεί στην ελληνική μετάφραση, στο άλλο όχι. Γιατί; Άγνωστο.
Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, όπου ο συγγραφέας εξιστορεί την ζωή του Μάθας, παρελαύνουν άπειρα ονόματα, κάποια εκ των οποίων είχαν βασικότατο ρόλο στον Ισπανικό Εμφύλιο. Ο επιμελητής του βιβλίου ασχολείται επιλεκτικά με ελάχιστα από αυτά, δίνοντας επίσης ελάχιστα στοιχεία για τα εν λόγω πρόσωπα, αφαιρώντας έτσι απ' τον αναγνώστη τη δυνατότητα να εντρυφήσει καλύτερα στο ιστορικό πλαίσιο της εποχής, μπας και καταλάβει περισσότερα.

Στην αρχή του τρίτου μέρους, ο συγγραφέας-αφηγητής που έχει τελειώσει την εξιστόρηση της ζωής του Μάθας μετατρέποντάς τη σε βιβλίο με τίτλο «Στρατιώτες της Σαλαμίνας» (ο τίτλος αποτελεί επιλογή του ίδιου του Μάθας), θεωρεί πως ενώ μοιάζει άρτιο, τελικά κάτι του λείπει και μοιάζει «κουτσό».
Δεν μπορώ να μπω στο μυαλό του Θέρκας, μα θεωρώ πως αυτό το βιβλίο ήταν όντως «κουτσό». Έχοντας διαβάσει αρκετά βιβλία γύρω απ' τον Ισπανικό Εμφύλιο (Llamazares, Zarraluki, Galán και κυρίως τον μέγιστο Semprun), δεν μπορώ να ενθουσιαστώ με τον ίδιο τρόπο που το έκαναν οι κριτικοί, αλλά και το κοινό, προσφέροντας στον Θέρκας το Κρατικό βραβείο μυθιστορήματος της Ισπανίας το 2001. Ο λόγος είναι απλός: Δεν κατάλαβα ή καλύτερα ο συγγραφέας δεν μου έδωσε να καταλάβω, τι πραγματικά ήθελε να γράψει, όταν άρχισε και τελείωσε αυτό το βιβλίο. Ξαναλέω, πως αν δεν το έσωζε κάπως στο τρίτο μέρος με την συμβολή του Bolaño, η τελική εντύπωσή μου θα ήταν εντελώς αρνητική.