Scroll Top

Λόγος + Τέχνη

Τα βιβλία του μήνα: Απρίλιος 2018

feature_img__ta-biblia-tou-mina-aprilios-2018
“There is no friend as loyal as a book” μας λέει ο αείμνηστος Ernest Hemingway και η συνταντική ομάδα του Artcore Magazine διαλέγει τους καλύτερους φίλους του Απριλίου.

Η εξαφάνιση του Γιόζεφ Μένγκελε, του Olivier Guez
Μετάφραση: Ευγενία Γραμματικοπούλου
Εκδόσεις Κριτική
σελ. 312

1949: Ο Γιόζεφ Μένγκελε φθάνει στην Αργεντινή. Χρησιμοποιώντας διάφορα ψευδώνυμα, ο πρώην βασανιστής γιατρός του Άουσβιτς, γνωστός ως Άγγελος του Θανάτου, πιστεύει ότι μπορεί να αρχίσει μια νέα ζωή στο Μπουένος Άιρες. Η Αργεντινή του Περόν είναι φιλόξενη και όλος ο κόσμος θέλει να ξεχάσει τα ναζιστικά εγκλήματα. Ωστόσο, η καταδίωξη για την απόδοση δικαιοσύνης εκ μέρος των θυμάτων δεν αργεί και ο γιατρός των SS αναγκάζεται να καταφύγει πρώτα στην Παραγουάη και έπειτα στη Βραζιλία. Μεταμφιεσμένος και κατατρεγμένος, περιπλανιέται από κρυψώνα σε κρυψώνα, ώσπου η διαρκής αγωνία του λαμβάνει τέλος με τον μυστηριώδη θάνατό του σε κάποια παραλία το 1979.
Πώς ο διεστραμμένος γενετιστής κατάφερε να ξεγλιστρήσει από τα δίχτυα της δικαιοσύνης επί τριάντα ολόκληρα χρόνια; «Η εξαφάνιση του Γιόζεφ Μένγκελε» επιχειρεί μια άνευ προηγουμένου καταβύθιση στην καρδιά του σκότους. Πρώην ναζί, πράκτορες της Μοσάντ, άπληστες γυναίκες και φαιδροί δικτάτορες κινούνται σε έναν κόσμο διεφθαρμένο από τον φανατισμό, το χρήμα και τη φιλοδοξία. Το μυθιστόρημα στηρίζεται στα αληθινά γεγονότα. 

Το βιβλίο τιμήθηκε το 2017 με το βραβείο Renaudot.

Ημερήσια διάταξη, του Éric Vuillard
Μετάφραση: Μανώλης Πιμπλής
Εκδόσεις Πόλις
σελ. 160

Η ημερήσια διάταξη στις 20 Φεβρουαρίου 1933: Η αφήγηση μιας συνηθισμένης μέρας, σε αυτόν τον βαρύ χειμωνιάτικο μήνα στο Βερολίνο, κατά την οποία λαμβάνει χώρα, στα άνετα σαλόνια του Ράιχσταγκ, η μυστική σύσκεψη είκοσι τεσσάρων βαρόνων της γερμανικής βιομηχανίας με υψηλόβαθμους αξιωματούχους του ναζιστικού καθεστώτος. Στόχος, να «περάσουν από το ταμείο» για να χρηματοδοτήσουν την άνοδο και σταθεροποίηση στην εξουσία του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος και του αποτρόπαιου αρχηγού του. Είμαστε στον «παράδεισο της βιομηχανίας και των χρηματοοικονομικών», μαζί με τους Krupp, Opel, Siemens, Telefunken, Agfa, IG Farben…
12 Μαρτίου 1938: Στην ημερήσια διάταξη βρίσκεται η προσάρτηση της Αυστρίας. Τα επίκαιρα απαθανάτισαν μια εικόνα μηχανοκίνητων στρατευμάτων, τρομερής ισχύος, την εικόνα μιας σύγχρονης εκδοχής της ειμαρμένης. Ωστόσο, πίσω από τη στομφώδη προπαγάνδα του Γκαίμπελς υπήρξε ένας πόλεμος-αστραπή της συμφοράς, με τα πάντσερ ακινητοποιημένα, λόγω μηχανικής βλάβης, στους αυστριακούς δρόμους… Βρισκόμαστε πολύ μακριά από τον μύθο! Η ιστορία των παρασκηνίων της εγκαθίδρυσης του ναζιστικού καθεστώτος, ένα σύμφυρμα από πραξικοπηματικές ενέργειες και ωραία λόγια, μια σειρά από οργίλες τηλεφωνικές κλήσεις και χονδροειδείς απειλές, φανερώνει μια εντελώς διαφορετική πλευρά, πολύ λιγότερο ένδοξη. Η σκωπτική παρουσίαση αυτής της πραγματικότητας είναι αριστουργηματική. Η ορμητική αφήγηση συγκλονίζει. Η γραφή του Eric Vuillard αποκαθιστά στην αλληλουχία των γεγονότων το πραγματικό (ευτελές και αξιοθρήνητο) συναισθηματικό της φορτίο, το εύθραυστο της στιγμής. Ο συγγραφέας θέλει να μας θυμίσει ότι τις περισσότερες φορές αυτό που καθιστά κάποιον αήττητο δεν είναι οι περιστάσεις, αλλά η δική μας συναίνεση και οι συμβιβασμοί των ισχυρών. Γιατί η καταστροφή δεν είναι πάντοτε μοιραία…

Η γραφή είναι άψογη, λαμπρή μάλιστα. Ο συγγραφέας χειρίζεται με μαεστρία τη μετωνυμία, τον υπαινιγμό και την ειρωνεία.

Αν η «Ημερήσια διάταξη» αποδεικνύεται συναρπαστική, όπως άλλωστε και τα τελευταία βιβλία του, είναι γιατί τα γεγονότα ζωντανεύουν, ενσαρκώνονται, χωρίς όμως να θυσιάζεται η ακρίβειά τους.

Αυτό το μυθιστόρημα, με γραφή πυκνή και μπαρόκ, προσδίδει στην αντίληψή μας για τα πράγματα μια απόχρωση σκοτεινή και πολύ κοντινή στην εποχή μας.

Αν θέλουμε κάτι μεγαλύτερης έκτασης ή πιο πληθωρικό, αλλά εξίσου βαθύ, μπορούμε να ξαναδιαβάσουμε τους Μπούντενμπροκς ή να ξαναδούμε τους Καταραμένους.

Ως συγγραφέας προκαλεί αίσθηση, ως ιστορικός είναι αμείλικτος. Σπάνια διαβάζουμε τέτοιες σελίδες που επικαλούνται την ειρωνεία, την οργή, την περιφρόνηση. Ο αφηγητής με μαεστρία θέτει επί σκηνής τους χαρακτήρες του. Οι νέοι θα έπρεπε να διαβάσουν αυτό το μικρό βιβλίο, για να κατανοήσουν τη φύση και τη λειτουργία του ναζισμού.

Διαβάζοντας αυτό το βιβλίο, νιώθεις σαν να μπαίνεις στην Ιστορία παίρνοντας μέρος σε μια διάρρηξη, σαν να συνοδεύεις τον κλέφτη και να ζεις μαζί του το γεγονός. Τα αφηγήματα του Eric Vuillard ρίχνουν στο χθες ένα διαφορετικό φως, με τη βοήθεια μιας γραφής έντονης και πυκνής, που ισορροπεί ανάμεσα στην κόψη του ξυραφιού και μια απέραντη τρυφερότητα για τους ανθρώπους.

Ένα μικρό αριστούργημα.

Ο Ερίκ Βυϊγιάρ ερευνά χωρίς φόβο, και με λόγο ανελέητο, αυτό που η επίσημη ιστορία κρύβει κάτω από το χαλί.

Η «Ημερήσια διάταξη» αφηγείται τι συνέβη πριν και μετά το Άνσλους, στα παρασκήνια της ιστορίας. Ούτε μυθιστόρημα, ούτε ιστορικό αφήγημα, ούτε δοκίμιο, τοποθετείται σε μια περιοχή όπου η γραφή οφείλει να σφυρηλατήσει το είδος της. Η λογοτεχνική γραφή λέει αυτό που δεν είναι ορατό. Ο Βυϊγιάρ δανείζεται τη γνωστή θέση της Χάνα Άρεντ περί κοινοτοπίας του κακού, για να μπορέσει να κατανοήσει την παθητικότητα του γερμανικού λαού. Δύσκολα επιρρίπτουμε την ευθύνη σε κάποιον. Η δειλία κυβερνά τον κόσμο. Ωστόσο, ένοχοι υπάρχουν. Δεν είναι οι απλοί άνθρωποι που βλέπουμε να χειροκροτούν τον Γκαίμπελς στα κινηματογραφικά επίκαιρα της εποχής. Ο Βυϊγιάρ καλεί στο εδώλιο του κατηγορουμένου είκοσι τέσσερις ανθρώπους που, στις 20 Φεβρουαρίου του 1933, αποδέχονται την πρόσκληση του Χίτλερ. Δεν είναι απλοί, συνηθισμένοι άνθρωποι. Ονομάζονται Ζίμενς, Κρουπ, Όπελ… Μια συμμορία εγκληματιών και μαφιόζων, με μόνο σκοπό το κέρδος. Αυτοί είναι οι ένοχοι για τις μαζικές εξοντώσεις· παράλληλα, όμως, υπήρξαν και οι απλοί, συνηθισμένοι άνθρωποι, που δεν ήταν ούτε ήρωες ούτε καθάρματα, ενώ υπήρξαν και κάποιοι που προτίμησαν να αυτοκτονήσουν.

Μάκβεθ, του Jo Nesbo
Μετάφραση: Γωγώ Αρβανίτη
Εκδόσεις Μεταίχμιο
σελ. 632

Σε μια ζοφερή αποβιομηχανοποιημένη πόλη που σπαράσσεται από τη διαφθορά και το έγκλημα, μια απόπειρα σύλληψης εμπόρων ναρκωτικών μετατρέπεται σε λουτρό αίματος. Την ευθύνη να ξεκαθαρίσει την υπόθεση αναλαμβάνει ο επιθεωρητής Μάκβεθ και η ομάδα του – είναι ο καλύτερος μπάτσος της πόλης αλλά τον στοιχειώνει το παρελθόν του. Για την επιτυχία του θα του δοθούν απλόχερα χρήματα, εξουσία, σεβασμός, γιατί όμως νιώθει πως δεν θα πάρει ό,τι δικαιωματικά του ανήκει παρά μόνο αν σκοτώσει;

Ένα συγκλονιστικό θρίλερ από τον ροκ σταρ της σύγχρονης αστυνομικής λογοτεχνίας βασισμένο στον σαιξπηρικό Μάκβεθ. 

Ο Αχυρώνας φλέγεται, του Ουίλλιαμ Φώκνερ
Μετάφραση: Γιάννης Παλαβός
Εκδόσεις Κίχλη
σελ. 104

Ο «Αχυρώνας φλέγεται» είναι ένα από τα αρτιότερα και τα πιο συχνά ανθολογημένα διηγήματα του Ουίλλιαμ Φώκνερ. Η πλοκή του αναπτύσσεται γύρω από το εναγώνιο δίλημμα ενός δεκάχρονου αγοριού, που υποχρεώνεται να επιλέξει ανάμεσα στην υποταγή στον βίαιο πατέρα του και στην επώδυνη χειραφέτηση. Στον πυρήνα του διηγήματος ανιχνεύεται αυτό που ο συγγραφέας όρισε, στην ομιλία του κατά την τελετή απονομής του βραβείου Νόμπελ, ως το μοναδικό θέμα για το οποίο αξίζει να γράφει κανείς: «τα προβλήματα του ανθρώπινου ψυχικού χώρου που βρίσκεται σε μάχη με τον εαυτό του». Ο «Αχυρώνας φλέγεται», εκτός από μια κλασική ιστορία ενηλικίωσης, αποτελεί ένα από τα καλύτερα δείγματα αυτής της σύγκρουσης που διατρέχει ολόκληρο το έργο του Φώκνερ.
Στον καμβά του διηγήματος συνυφαίνονται με πολλή τέχνη και άλλα θέματα: οι ταξικές και φυλετικές ανισότητες στον αμερικανικό Νότο την περίοδο της Ανασυγκρότησης, ο ρατσισμός που διαποτίζει τις κοινωνικές σχέσεις, καθώς και οι συνθήκες διαβίωσης των αγροτών και το πώς αυτές τροφοδοτούν το μίσος διαιωνίζοντας τον κύκλο της βίας.

Μη μ' αφήσεις ποτέ, του Καζούο Ισιγκούρο
Μετάφραση: Αργυρώ Μαντόγλου
Εκδόσεις Ψυχογιός
σελ. 376

Η Κάθι, η Ρουθ και ο Τόμι μεγαλώνουν εσωτερικοί σ’ ένα απομονωμένο ίδρυμα στην αγγλική ύπαιθρο. Είναι ένα σχολείο με παράξενους, αυστηρούς κανόνες, όπου οι καθηγητές δεν παύουν στιγμή να υπενθυμίζουν στους μαθητές τους πόσο ξεχωριστοί είναι. 
Αλλά αυτό που τους κάνει ξεχωριστούς είναι μια ασύλληπτα σκληρή αλήθεια – και μια ακόμη πιο σκληρή μοίρα που τους περιμένει στον έξω κόσμο. Οι τρόφιμοι του Χάιλσαμ βρίσκονται εκεί για έναν συγκεκριμένο σκοπό. Για την ακρίβεια, έχουν φτιαχτεί γι’ αυτό τον σκοπό…

Ο νομπελίστας Καζούο Ισιγκούρο υπογράφει ένα δυστοπικό, εφιαλτικό μυθιστόρημα για την ίδια την ανθρώπινη φύση και την εύθραυστη ουσία της ζωής, που ήταν υποψήφιο για το Βραβείο Booker, ενώ μεταφέρθηκε με επιτυχία και στον κινηματογράφο.

1
Μοιράσου το