Τα καλύτερα βιβλία του 2021

By Artcore Λόγος + Τέχνη Βιβλιοσκόπιο 31 Δεκ 2021

Λίγα λόγια για τα βιβλία που ξεχωρίσαμε τη χρονιά που σε λίγες ώρες ολοκληρώνει τον κύκλο της, βιβλία για όλα τις αναγνωστικές προτιμήσεις που σίγουρα θα αγαπήσετε και εσείς.

Αγώνες και μεταμορφώσεις μιας γυναίκας, του Edouard Louis

Γράφει η Efi R.

Έχει κάνει τη ζωή του λογοτεχνία. Αφού μίλησε για τη λεκτική και σωματική βία που υπέστη ως μαθητής λόγω του διαφορετικού σεξουαλικού προσανατολισμού του στο χωριό όπου μεγάλωσε («Να τελειώνουμε με τον Eddy Bellegueule», «Η ιστορία της βίας»), αφού μίλησε για τον αλκοολικό πατέρα του –τις κακές συνθήκες εργασίας και το εργατικό ατύχημα που τον σακάτεψε- («Ποιος σκότωσε τον πατέρα μου»), τώρα στο «Αγώνες και μεταμορφώσεις μιας γυναίκας» το enfant terrible των γαλλικών γραμμάτων, ο πολυγραφότατος και πολυμεταφρασμένος Edouard Louis (ή Bellegueule όπως ήταν το αληθινό του όνομα) επανέρχεται συμπληρώνοντας αυτόν τον κύκλο της οικογένειας μιλώντας για τη μητέρα του. Για τη μητέρα, τη σύζυγο, τη γυναίκα με τους αλκοολικούς συζύγους και τα πολλά παιδιά, τη φτώχια, τις έμφυλες και ταξικές διακρίσεις που καθόρισαν τη ζωή της, τα ακυρωμένα όνειρα, τον αγώνα για τη χειραφέτηση, την οριστική απελευθέρωσή της. Πάντα στο ίδιο πνεύμα που διαπνέει την άκρως πολιτική (αντι-λογοτεχνική κατά τον ίδιο) στάση του απέναντι στη γραφή, o Eduard Louis επιστρέφει με το τελευταίο του βιβλίο για να σχολιάσει τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία των στερεοτύπων και των αποκλεισμών. Και το κάνει με την οξυμένη ενσυναίσθηση ενός ανθρώπου που κατανοεί περισσότερο τη γυναικεία συνθήκη παρά την εξουσιαστική αρρενωπότητα –θύμα της οποίας έχει υπάρξει κι ο ίδιος– του φύλου με το οποίο τον προσδιορίζει η κοινωνία. Θα μπορούσε να είναι μια ταινία του Kenneth Loach – καθόλου τυχαία άλλωστε η συνομιλία του με τον γνωστό σκηνοθέτη στο «Διάλογος για την τέχνη και την πολιτική» που επίσης έχει εκδοθεί απ’ τους Αντίποδες.

Ας ελπίσουμε λοιπόν να μην τελειώνουμε σύντομα με τον Eddy Bellegueule.

...Η ύπαρξή της έμοιαζε να οριοθετείται απολύτως από τη διπλή κυριαρχία που ασκούνταν πάνω της, την κυριαρχία της τάξης και την ανδρική κυριαρχία. Κι όμως, μια μέρα, στα σαράντα τέσσερά της, εξεγέρθηκε ενάντια σε αυτή τη ζωή, έφυγε, και σιγά σιγά θεμελίωσε την ελευθερία της. Το βιβλίο είναι η ιστορία αυτής της μεταμόρφωσης.
-Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου

Η μεγάλη ιδέα, του Anton Beraber

Γράφει ο Δαμιανός Τζούπης

Ένα εξαιρετικό και φιλόδοξο μυθιστόρημα, που αποτελεί και ένα πολλά υποσχόμενο πεζογραφικό ξεκίνημα για τον Γάλλο συγγραφέα. Το μυθιστόρημα πλάθει το πορτρέτο του χαρακτήρα του Σαούλ Καλογιάννη, ξεκινώντας από τη δράση του Έλληνα ήρωα στα γεγονότα της Μικρασιατικής Καταστροφής, και ακολουθώντας τον στο ταξίδι του που ξεκινά με τη φυγή του από τη Σμύρνη. Η «Μεγάλη ιδέα» είναι στην ουσία μια άσκηση πάνω στα μεγάλα έπη της αρχαιότητας, και κυρίως στην Οδύσσεια. Ο Καλογιάννης είναι ένας μυστηριώδης ταξιδιώτης, ανήσυχος για τη ζωή και το πεπρωμένο του, του οποίου η προσωπικότητα ξεδιπλώνεται μέσα από τους διαφορετικούς σταθμούς ενός υπαρξιακού ταξιδιού, και μέσα από τις διαφορετικές και αντικρουόμενες ματιές αυτών που τον συνάντησαν. Στο μυθιστόρημά του, ο Beraber καταφέρνει να συνθέσει μια πολυπρισματική και ποικίλη αφήγηση, φιλόδοξη και πολυθεματική, η οποία διατρέχει πολλούς τόπους, ενώ ταυτόχρονα δίνει μια αίσθηση α-χρονικότητας. Μέσω αυτής, ο Beraber καταφέρνει αφενός να πλάσει έναν μυστήριο και ενδιαφέροντα χαρακτήρα, και αφετέρου να στοχαστεί πάνω σε ζητήματα όπως το νόημα και ο λόγος ύπαρξης του ανθρώπου, η φυσιογνωμία των ανθρώπινων κοινωνιών, και η σχέση του ατόμου με τον κόσμο, το σύμπαν και την ουσία του.

Ο καστανάνθρωπος, του Soren Sveistrup

Γράφει ο Απόστολος Θηβαίος

Ο Sveistrup Soren υπογράφει ένα από τα υποβλητικότερα, αστυνομικά μυθιστορήματα του 2021. Ο «Καστανάνθρωπος» έρχεται από τις εκδόσεις Διόπτρα για να κεντρίσει το ενδιαφέρον των αναγνωστών. Μια ιστορία κατά συρροή δολοφόνου στην ειρηνική Κοπεγχάγη, δυο αστυνομικοί, ολότελα διαφορετικοί, αδικαίωτοι φόνοι, παλιά αποτυπώματα και μία υπουργός συνθέτουν το ογκωδέστατο μυθιστόρημα με τον αμείωτο κινηματογραφικό ρυθμό. Στις σελίδες του βιβλίου του Δανού δημιουργού η δανέζικη πρωτεύουσα παίρνει παράξενες διαστάσεις και όλα διαμορφώνονται κάτω από τις επιδέξιες αφηγήσεις του που οδηγούν τον αναγνώστη ως την λύση του γρίφου.

Ένα μυθιστόρημα γραμμένο μες στην υγρή ομίχλη ενός ξένου για μας κόσμου, ένα ατέλειωτο βιβλίο που κρατά μυστική την απάντησή του ως το τέλος. Χαρακτήρες που τους κατατροπώνει η ζωή και άλλοι με μορφές τερατώδεις, όλοι τους εκδοχές της ανθρώπινης ψυχής αριστοτεχνικά και διακριτικά δοσμένες.

Το ολλανδέζικο σπίτι, της Ann Patchett

Γράφει η Ελένη Μαρκ

...σαν να είστε ο Χάνσελ και η Γκρέτελ. Συνεχίζετε να περπατάτε στο δάσος μέσα στο σκοτάδι πιασμένοι χεράκι-χεράκι όσο και αν έχετε μεγαλώσει.

Το «Ολλανδέζικο σπίτι» της Ann Patchett, υποψήφιο για το βραβείο Πούλιτζερ, είναι η συγκινητική ιστορία του Ντάνι Κόνροϋ και της μεγαλύτερης αδελφής του, της Μέι, που μεγαλώνουν «χέρι-χέρι» μετά την εγκατάλειψή τους από τη μητέρα τους, τον θάνατο του πατέρα τους και την εξορία τους από το σπίτι των παιδικών τους χρόνων, το «Ολλανδέζικο σπίτι», μία εντυπωσιακή έπαυλη στα περίχωρα της Φιλαδέλφειας. Με συνεχείς αναδρομές ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν, ο Ντάνι αφηγείται την ιστορία της αδελφής του, που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη δική του, με φόντο ένα πανέμορφο σπίτι, που μέσα από την αριστοτεχνική συγγραφική πένα της Patchett, στέκει πάντα αγέρωχο και μεταμορφώνεται στον πρωταγωνιστή αυτής της ιστορίας, σε μήλο της έριδος, στην αρχή των πάντων για τους δύο ήρωες, στη «χαμένη και πολυαγαπημένη [τους] […] πατρίδα», σε ένα σπίτι που συμβολίζει όλα όσα αγαπούν και μισούν, το παρελθόν και το μέλλον τους. Το μυθιστόρημα της Patchett μας μεταφέρει στην μεταπολεμική Αμερική των κοινωνικών συμβάσεων και των στερεοτύπων, εκεί όπου τα παιδιά καλούνται να εκπληρώσουν προσδοκίες που άλλοι έχουν ορίσει για αυτούς, εκεί όπου οι περισσότερες γυναίκες δεν έχουν καταφέρει να σπάσουν τα δεσμά του στερεοτυπικού μοντέλου σύζυγος-μητέρα-νοικοκυρά. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που σχεδόν σε κάθε σελίδα του αντανακλάται η σοφή παροιμία του λαού «αμαρτίαις γονέων παιδεύουσι τέκνα», ένα βιβλίο που προβάλλει τους αδιάρρηκτους δεσμούς που μας ενώνουν με τους γονείς μας και του πόσο μάταιο και ανέλπιδο είναι να προσπαθείς να ξεφύγεις -συνειδητά ή ασυνείδητα- από την επιρροή τους.

Κανίβαλος, του Didier Daeninckx

Γράφει ο Νίκος Τζήμας

Είχαν τον προπάππου μου σε κλουβί, τον έβαζαν να κρατάει δόρατα και να χορεύει… μόνο όταν αποκαλυφθεί η αλήθεια και ειπωθεί ολόκληρη η ιστορία θα μπορέσουμε να βρούμε γαλήνη μέσα μας.

Τα παραπάνω λόγια ανήκουν στον Christian Karembeu, πασίγνωστο παλαίμαχο ποδοσφαιριστή και πρωταθλητή κόσμου με τη Γαλλία το 1998 και όσα αναφέρει ήρθαν στο φως μέσα από τον «Κανίβαλο» του D. Daeninckx που εκδόθηκε στη Γαλλία τη χρονιά του παγκοσμίου κυπέλου και φέτος έχουμε την τύχη να το απολαμβάνουμε στη γλώσσα μας από τις εκδόσεις Oposito, σε εξαιρετική μετάφραση της Μαρίας Θεοχάρη.

Ο «Κανίβαλος» βαδίζει στη γνωστή διαδρομή του Daeninckx, το συνδυασμό επίμονης ιστορικής έρευνας και μυθοπλαστικής ανασυγκρότησης των «ρωγμών» της κυρίαρχης αφήγησης γύρω από το παρελθόν της Γαλλίας. Εκατόν έντεκα ιθαγενείς Κανάκ στέλνονται από τη -μέχρι σήμερα Γαλλική αποικία- Νέα Καληδονία στο Παρίσι για να στελεχώσουν τη Διεθνή Αποικιακή Έκθεση. Εκεί τους βάζουν σε κλουβιά με την επιγραφή «ανθρωποφάγοι» και τους «εκθέτουν» στους Γάλλους πολίτες. Ανάμεσα στους Κανάκ είναι ο Γκοσενέ, του οποίου η προσπάθεια να επανασυνδεθεί με την Μινοέ, θα τον οδηγήσει στους Παρισινούς δρόμους.

Ανάμεσα στα κοινωνικοπολιτικά ερωτήματα που διαπερνούν το γαλλικό νέο-πόλαρ και την ανάγκη να διασωθεί η ιστορική μνήμη, γεννιέται ο «Κανίβαλος». Η νουβέλα του Daeninckx φέρνει στο προσκήνιο το πραγματικό βίωμα των υποτελών ως απάντηση στην υποκρισία πάνω στην οποία οικοδομείται η ταυτότητα της σημερινής «μετα-αποικιακής» Γαλλίας.

Γη που χάνεται, της Julia Philips

Γράφει η Ερωδίτη Παπαποστόλου

Όταν οι αδερφές Σοφία και Αλιόνα, ηλικίας οχτώ κι έντεκα ετών αντίστοιχα, εξαφανίζονται από μια ακτή της χερσονήσου της Καμτσάτκα, η αστυνομία προσπαθεί μάταια να τις βρει. Οι μήνες περνούν, οι έρευνες αποδεικνύονται άκαρπες, και η υπόθεση του χαμού τους επηρεάζει με αναπάντεχο τρόπο τις ζωές όσων γνωρίζουν γι’ αυτές.

Η Julia Phillips δημιουργεί ένα παζλ διαφορετικών χαρακτήρων που ζουν στη χερσόνησο της Καμτσάτκα και προσπαθούν να επιβιώσουν. Πλέκει με αριστοτεχνικό τρόπο τις ιστορίες της, και μας μυεί στον τρόπο ζωής των γυναικών της χερσονήσου και των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν. Σε ένα μέρος όπου η αστυνομία βγάζει τα δικά της συμπεράσματα και «λέει πολλά πράγματα για να πάψουν να την ενοχλούν οι πολίτες». Η συγγραφέας ενώνει τα κομμάτια του παζλ με τον πιο απροσδόκητο τρόπο και μας οδηγεί στην ανατροπή στο τέλος του βιβλίου. Εκεί, όπου ένα κορίτσι διηγείται ιστορίες σε ένα άλλο, κρατώντας σφιχτά το χέρι της και περιμένοντας τη λύτρωση.

Η Κλάρα και ο ήλιος, του Kazuo Ishiguro

Γράφει η Χαρά Πρωτόπαπα

Στο νέο του βιβλίο-φαινόμενο, ο Νομπελίστας Kazuo Ishiguro αγγίζει αβίαστα τις πιο ευαίσθητες χορδές μας. Πώς το καταφέρνει αυτό; Συστήνοντάς μας σε μία αξιαγάπητη πρωταγωνίστρια, την Κλάρα. Η Κλάρα είναι μία Τεχνητή Φίλη, ένα ρομπότ συντροφιάς, που περιμένει υπομονετικά στη βιτρίνα ενός καταστήματος τον νέο της ιδιοκτήτη. Όταν τελικά ένα μικρό κορίτσι την επιλέγει, τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως υπολόγιζε η Τεχνητή Φίλη. «Η Κλάρα και ο ήλιος» είναι ένα εξαιρετικό βιβλίο για την ανιδιοτελή αγάπη, βαθύτατα συγκινητικό και γλυκόπικρο. Παράλληλα, περιγράφει μία δυστοπική κοινωνία, που, ίσως, να μην απέχει τόσο από αυτήν που έχουμε δημιουργήσει στην πραγματικότητα. «Η Κλάρα και ο ήλιος» είναι ένα βιβλίο που «ξεχειλίζει» από τρυφερότητα και συγκίνηση: σίγουρα πρέπει να διαβαστεί από όλους.

Μπίλλυ Μπαντ, Ναύτης, του Herman Melville

Γράφει ο Παναγιώτης Δ.

Καλώς ή κακώς πάντα υπάρχει η «σίγουρη λύση» επιλογής νέου βιβλίου για να διαβάσεις: να επιστρέφεις στους κλασσικούς. Γι’ αυτό, όταν επανεκδίδεται η μέχρι πρότινος εξαντλημένη και, ίσως, η καλύτερη νουβέλα ενός από τους κορυφαίους Αμερικανούς λογοτέχνες, «εξαναγκάζομαι» να πω ότι το σημαντικότερο βιβλίο της χρονιάς για μένα είναι το “Billy Budd” από τις Εκδόσεις Αντίποδες. Ως σκηνικό του βιβλίου ο Melville επιλέγει ένα αγγλικό πολεμικό πλοίο, όπου στρατολογείται ο πρωταγωνιστής Billy Budd ο οποίος γρήγορα βρίσκεται να κατηγορείται για ανταρσία από τον οπλονόμο του πλοίου. Τοποθετώντας, παράλληλα, ως τρίτο κεντρικό χαρακτήρα τον καπετάνιο του πλοίου που καλείται να αποφασίσει επί της κατηγορίας, ο Melville ανατέμνει εις βάθος, μέσω μιας φαινομενικά απλής πλοκής, την ανθρώπινη φύση και τον τρόπο με τον οποίο το άτομο αντιλαμβάνεται το ηθικό καθήκον, ενώ συγχρόνως παραμένει έρμαιο των επιθυμιών του.

Λόγος + Τέχνη

Τα καλύτερα βιβλία του 2021