Τα πρόσωπα και τα προσωπεία
Ο Μάρτιν ή ο Μπρούνο. Η Αλεξάνδρα ή η Χεορχίνα. Ποιος είναι ποιος; οι ήρωες του Ερνέστο Σάμπατο στο αριστούργημά του «Περί ηρώων και τάφων» μοιάζουν να ετεροκαθορίζονται από τις εκφάνσεις του ίδιου τους του εαυτού. Οι εναλλαγές στην προσωπικότητά τους γίνονται μέσα σε μια παραισθησιακή ατμόσφαιρα, στην οποία καταλύεται ο χρόνος στην κλασική του τρίπτυχη έκφανση (παρελθόν, παρόν και μέλλον) και ζωντανεύουν οι αναμνήσεις μέσα σ’ ένα εφιαλτικό και συνάμα λυτρωτικό παρόν, το οποίο αναδομείται πάνω σε οριακές μορφές με τρομακτική λεκτική ακρίβεια και λιτότητα. Έχουμε, έτσι, ενώπιον μας ένα μυθιστόρημα έκτασης εξακοσίων περίπου σελίδων στο οποίο ο μυθιστορηματικός λόγος συνδιαλέγεται με τον φιλοσοφικό στοχασμό, τις ιστορικές και κοινωνιολογικές (δοκιμιακής υφής) προσεγγίσεις και τα λυρικότροπα μέρη που αποτελούν μικρά ποιητικά διαμαντάκια του λατινοαμερικάνου συγγραφέα και τον καθιστούν εφάμιλλο της γραφής του Μάρκες, του Μπόρχες, του Λιόσα, του Κορτάζαρ και των λοιπών αθανάτων της Λατινικής Αμερικής.
«Η νύχτα, τα παιδικά χρόνια, τα σκοτάδια, τα σκοτάδια, ο τρόμος και το αίμα, αίμα, σάρκα και αίμα, τα όνειρα, άβυσσοι, άβυσσοι ανεξερεύνητες, μοναξιά, μοναξιά, μοναξιά, αγγιζόμαστε, όμως μας χωρίζουν απροσμέτρητες αποστάσεις, αγγιζόμαστε, όμως είμαστε μόνοι».
Μέχρι τα μισά του βιβλίου, ο αναγνώστης βρίσκεται αντιμέτωπος με μια αδιέξοδη ερωτική ιστορία στην οποία ο άντρας, με το όνομα Μάρτιν αλλά ενίοτε και με το όνομα Μπρούνο, (ο Μπρουνο αποτελεί το alter ego, μια πιο εξισορροπητική εκδοχή του Μάρτιν), υποφέρει από την ανεξήγητη και μυστηριώδη συμπεριφορά της συντρόφου του, Αλεξάνδρας. Ωστόσο, εν συνεχεία η αφηγηματική εστίαση μετατοπίζεται στο πρόσωπο του Φερνάντο Βιλάλ Όλμος, ο οποίος αποτελεί τελικά τον κεντρικό ήρωα της ιστορίας. Είναι ο πατέρας της Αλεξάνδρας που σκοπό έχει να ανακαλύψει και να καταστρέψει τα κρησφύγετα της μοχθηρής Σέκτας των τυφλών που διοικεί τον κόσμο.
Όλα αυτά δίνονται στον αναγνώστη μέσα από αλλεπάλληλους συνειρμούς και υπό το πρίσμα μιας πολυφωνικής, σκοτεινής και παραισθησιακής αφήγησης. Οι εμμονές του Σάμπατο για τους τυφλούς ήρωες, για παράδειγμα το επόμενο μυθιστόρημά του με τίτλο «Αβαδδών ο Εξολοθρευτής» καθώς και οι μυστικιστικές του τάσεις είναι πανταχού παρούσες στις σελίδες του βιβλίου. Ο ίδιος ο Σάμπατο δήλωνε σε συνεντεύξεις του ότι πιστεύει πως στον κόσμο κυριαρχεί το κακό, το οποίο κατακλύζει και την ανθρώπινη συμπεριφορά και γι’ αυτό τα μυθιστορήματά του άπτονται αυτής της ευφυέστατης και παράλογης αντίληψης, η οποία τα διαποτίζει με μυστήριο και απαράμιλλη γοητεία, χωρίς, ωστόσο, να τα καθιστά αφηγήσεις επιστημονικής φαντασίας. Εξάλλου, η διεισδυτική ματιά του συγγραφέα στην ανθρώπινη ψυχοσύνθεση επιτρέπει την είσοδο του αναγνώστη σε αυτό το παράλογο αφηγηματικό σύμπαν αφήνοντας την αίσθηση ότι καθώς διαβάζει συμμετέχει σε μια φανταστική πραγματικότητα ή σε μια πραγματική φαντασία.
«‘Η μήπως είμαστε το ίδιο πρόσωπο; Έχουμε μήπως τα ίδια συναισθήματα πάντα; είναι δυνατό να αγαπάμε κάποιον και ξαφνικά να τον υποτιμήσουμε, μέχρι και να τον μισήσουμε. Και εάν τον μισήσουμε και κάνουμε το λάθος να του το πούμε, αυτό είναι μεν μια αλήθεια, όμως μια στιγμιαία αλήθεια που θα πάψει να ισχύει σε μια ώρα ή την άλλη μέρα ή κάτω από άλλες συνθήκες. Το χειρότερο δε, είναι ότι το πρόσωπο που του είπαμε ότι το μισούμε θα πιστέψει ότι αυτή είναι η αλήθεια από πάντα και για πάντα. Και θα βυθιστεί στην απελπισία».
Η ουσία είναι ότι ο Σάμπατο εισάγει τον αναγνώστη σε ένα κατακερματισμένο σύμπαν, όπου οι ήρωες ακροβατούν μονίμως σε ένα τεντωμένο σκοινί με δύο άκρα την απόγνωση και την απελπισία και άμεσο κίνδυνο να πέσουν στη θάλασσα του κακού, παραλλαγή της οποίας αποτελεί η τρελή καθημερινότητα που εν μέρει εκουσίως και εν μέρει αθέλητα τους εγκλωβίζει σε μια εφιαλτική και ναρκωτική ατμόσφαιρα.
Photo Sources
- http://www.rabbitknows.blogspot.gr/?view=classic
