Βιβλιοθήκη

«Τα τρία στίγματα του Πάλμερ Έλντριτς» (1965), που πρόσφατα κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις «Κέδρος», είναι ένα από τα τέσσερα γνωστότερα και σημαντικότερα μυθιστορήματα στην πλούσια συγγραφική καριέρα του Philip Dick (Φίλιπ Κ. Ντικ) (1928-1982), από κοινού με το «Ηλεκτρικό πρόβατο» (1968) -που επίσης κυκλοφόρησε ξανά στη χώρα μας, από τον ίδιο εκδοτικό οίκο, επίσης σε μετάφραση του έμπειρου στα εδάφη της επιστημονικής φαντασίας Δημήτρη Αρβανίτη-, τον «Άνθρωπο στο ψηλό κάστρο» (1962) και το “Ubik” (1969). Σε αντίθεση με άλλα έργα του, δεν έχει μεταφερθεί ως τώρα στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο, ενώ, συγκρινόμενο με τα τρία που αναφέρθηκαν, περισσότερο θυμίζει το τελευταίο (και ως ένα βαθμό το πρώτο, σαν ένα υβρίδιό τους), με τα περισσότερα πάντως παρουσιάζει ομοιότητες και κοινά μοτίβα, αφού ο συγγραφέας πάλευε επίμονα με τις ίδιες ιδέες -σχετικά με τη φύση της πραγματικότητας, τη δυνατότητα έγκυρης γνώσης κλπ- επί μακρόν. Ο περιπετειώδης βίος του περιελάμβανε πέντε γάμους, τρία παιδιά, δύο αποτυχημένες απόπειρες αυτοκτονίας, ψυχικές μεταπτώσεις με εξάρσεις παρανοϊκής συμπεριφοράς και δύο διαρκούσες μυστικιστικές εμπειρίες με τη μορφή οραμάτων επικοινωνίας με το θείο ή κάποια εκδοχή του.

Η υπόθεση διαδραματίζεται στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον, ήτοι σε ένα εναλλακτικό παρόν (αναφέρεται το 2016), όπου η υπερθέρμανση του πλανήτη αναγκάζει τους κατοίκους να διαβιούν σε κτιριακά συγκροτήματα με εσωτερικό σύστημα ψύξης, καθώς την ημέρα η θερμοκρασία φτάνει συχνά τους ογδόντα βαθμούς κελσίου· η δροσιά του διαμερίσματος συναρτάται από την απόστασή του από το κέντρο της Νέας Υόρκης και μαρτυρά την κοινωνική θέση του διαμένοντος· οι μετακινήσεις γίνονται με υπόγεια λεωφορεία διακτιριακών συνδέσεων και διαδρομών, ενώ το μοναδικό μέσο συναλλαγής είναι τα φύλλα τρούφας, εφόσον αποδείχθηκαν αρκετά ανθεκτικά τόσο απέναντι στη ζέστη, όσο και στις απόπειρες πλαστογράφησής τους. Οι άνθρωποι έχουν αναγκαστεί υπό την πίεση του ΟΗΕ να εποικίσουν πλανήτες και δορυφόρους του ηλιακού μας συστήματος, όπως τον Άρη, την Αφροδίτη και τον Γανυμήδη, προκειμένου αφενός να ελαφρύνουν το οικολογικό κόστος της διαβίωσης της ανθρωπότητας στη γη, και αφετέρου να προετοιμαστεί ο δρόμος για τη μελλοντική οριστική εγκατάλειψη του λίκνου της ανθρωπότητας, μέσω της καλλιέργειας και της σταδιακής δημιουργίας βιώσιμων συνθηκών. Οι περισσότεροι έποικοι συνδέονται νοσταλγικά με τον πλανήτη που άφησαν πίσω μέσω πιστών μικροσκοπικών αντιγράφων, που αποτυπώνουν τον τρόπο ζωής στη μητέρα πατρίδα. Οι μινιατούρες αυτές είναι μια ιδιαιτέρως κερδοφόρα επιχείρηση, την οποία διευθύνει ο Λίο Μπουλέρο, ώσπου ξαφνικά φτάνει ως τα αυτιά του η είδηση της αινιγματικής επιστροφής του ζάπλουτου Πάλμερ Έλντριτς στο ηλιακό μας σύστημα μετά από εκούσια δεκαετή απουσία στο σύστημα του Πρόξιμα, η οποία τον αναστατώνει. Παράλληλα με τη νόμιμη επιχείρηση παρασκευής μακέτων-μινιατούρων, ο Μπουλέρο ελέγχει τα παράνομα δίκτυα καλλιέργειας, συλλογής, επεξεργασίας, διακίνησης και διανομής του παραισθησιογόνου ναρκωτικού Καν-Ντι, το οποίο οι έποικοι χρησιμοποιούν για τη «μετουσίωση», ήτοι τη μυστικιστική μέθεξή τους σε μια προσομοίωση αιώνιας ζωής στη Γη, κατά τη συγχώνευση των νόων τους με τις λεπτομερείς αναπαραστάσεις γήινης ζωής που έχουν αγοράσει. Με το ένα χέρι δηλαδή ο Μπουλέρο τους καλλιεργεί την ανάγκη για νέες μινιατούρες, με το άλλο τους παρέχει την υπόσχεση νέων βιωμάτων «φυγής» από τις άθλιες υλικές συνθήκες της ύπαρξής τους. 

Βλέπουμε ήδη την ανησυχία του Ντικ για τις διαφημίσεις που κατακλύζουν τις ζωές των ανθρώπων, μεταβάλλοντάς τους σε πρόθυμους καταναλωτές, και ταυτόχρονα την επίσης γνώριμη στα έργα του σαγήνη της λύτρωσης, την οποία κομίζει μια νέα οιονεί-θρησκεία δια της αμυδρής έστω ελπίδας κοσμικής διάχυσης των ατομικών συνειδήσεων. Αρκετά ακόμη από τα γνώριμα σκηνικά και μοτίβα της μυθολογίας του συγγραφέα κάνουν την εμφάνισή τους, όπως προγνώστες, ομοιώματα, μια πολύπλοκη δομική αλληλεξάρτηση μεταξύ διοικητικών γραφειοκρατιών και πολυεθνικών εταιριών, κι επίσης μια νεοπλατωνικών, γνωστικών καταβολών κοσμογονία, η οποία αφορμάται από τη σχέση έντασης μεταξύ του θεού κι ενός κατώτερου δημιουργού του υλικού κόσμου· όλα αυτά πασπαλισμένα μ’ ένα κλίμα πειραματισμού, ψυχεδέλειας και ψυχροπολεμικής παράνοιας. Οι υπόλοιποι χαρακτήρες του μυθιστορήματος είναι -ως συνήθως στα έργα του Ντικ- καθημερινοί άνθρωποι με πάθη, ιδιοτροπίες και αδυναμίες, των οποίων οι υπαρξιακές διαδρομές συνδέονται μέσα από πυκνά υφασμένα νήματα που φέρνουν ενίοτε σε σύγκρουση αστάθμητες τροχιές. Καθώς οδεύουμε προς το τέλος και η υπόθεση του μυθιστορήματος εκτυλίσσεται προς τη φιλοσοφική πύκνωση και δραματουργική κλιμάκωση του δεύτερου μισού, η αχαλίνωτη, αμφεταμινοκίνητη φαντασία του συγγραφέα εκρήγνυται, και, από κοινού με τον μεταφυσικό-οντολογικό προβληματισμό του, αποκτούν παροξυσμικές διαστάσεις. Κατά τη γνώμη μας πρόκειται για το πλέον ενδιαφέρον μυθιστόρημά του, από κοινού με το “Ubik”, ενώ αμφότερα είναι ελαφρώς αδικημένα σε σχέση με τα δύο προαναφερθέντα, γνωστότερα έργα του, καθώς δεν προορίζονται μόνο για τους λάτρεις της επιστημονικής φαντασίας, του cult και του «περίεργου», αλλά απευθύνουν το κάλεσμά τους σ’ όλους τους φίλους της μεγάλης λογοτεχνίας.