Άλλαι Τέχναι

Οι κλειστοί χώροι στο παραδοσιακό, μυθοπλαστικό σινεμά έχουν μια πολυεπίπεδη λειτουργικότητα. Πέρα απ' το ότι χρησιμοποιούνται αφηγηματικά ως περιεκτικοί τόποι σκηνικής δράσης, συμβάλλοντας έτσι στην απομόνωση των χαρακτήρων και στην ευκολότερη ψυχογραφική τους ανάλυση, συνιστούν ταυτόχρονα και μια γλωσσολογική υπερδομή χωρίς την οποία είναι αδιανόητη η κατανόηση της ταινίας. Οι ήρωες δηλαδή, χωρίς τη σημειολογία που παρέχει ο κλειστός χώρος, στερούνται οποιασδήποτε γλώσσας. «Η τάξη των συμβόλων δεν μπορεί πλέον αν συλλαμβάνεται ως κάτι που συγκροτείται από τον άνθρωπο, αλλά ως κάτι που τον συγκροτεί» γράφει ο Λακάν. Διαφορετικά θα λέγαμε ότι σε πολλές περιπτώσεις ένας κλειστός χώρος στον κινηματογράφο, μεταμορφώνεται σε πεδίο προβολής της φροϋδικής τοπικής θεωρίας. Τρία δωμάτια που γίνονται μια αντανάκλαση του «Αυτό», του «Εγώ» και του «Υπερεγώ» των χαρακτήρων.

Αρχετυπικό παράδειγμα βέβαια αποτελεί το τριόροφο ξενοδοχείο του Norman Bates στο “Psycho” (SlavojZizek). Ή το δωμάτιο όπου συναντιούνται ο Paul και η Jeanne στο “Last Tango in Paris”. Χαρακτηριστική άλλωστε ήταν η απαίτηση του Marlon Brando να μην αναφέρονται ποτέ τα ονόματά τους μέσα στο χώρο, αδρανοποιώντας έτσι τις ηθικές επιταγές του Υπερεγώ μαζί με όσα μας κληροδότησαν οι γονείς μας (όπως τα ονόματά μας). Αλλά βέβαια και το“Knife in the Water” του Polanski ή το“Shutter Island” του Scorsese. Και πάνω απ' όλα, είναι ο απομονωμένος σκηνικός χώρος που φωταγωγεί τους ήρωες στη σχετικότερη και συνταρακτικότερη αντιπαραβολή του “The Lighthouse”: το “Shining” και το «δωμάτιο 237» του Stanley Kubrick. Η μελέτη μπορεί να πάρει ολόκληρες σελίδες.

Μόνο υπ' αυτό το πρίσμα ανάλυσης όμως, γίνεται αντιληπτό πως η μαρτυρικών διαστάσεων τραγωδία που συνθέτει ο Robert Eggers -και παρά τις εμφανείς αδυναμίες ρυθμού στη διήγηση- έχει όλα τα φόντα ενός κλασικότατου αριστουργήματος. Ο ψυχρός και φριχτός βράχος του φάρου γίνεται το καταλληλότερο θέατρο ψυχολογικής πάλης των δύο απόλυτα ντοστογιεφσκικών χαρακτήρων. Τα συναισθήματα ταλαντώνονται συνεχώς από την αγάπη στο μίσος κι από την αρραγή συντροφικότητα στον τοξικό φθόνο. Οι δύο ήρωες, δεμένοι με τον σκηνικό χώρο, διαγκωνίζονται διαρκώς για μια θέση στο «φως» και ξεδιπλώνουν πάνω απ' αυτήν τους την αξίωση όλες τις ενορμήσεις και τα θέλω του υποσυνειδήτου τους. Κι είναι η κλασική μαρξιστική ανάλυση του δράματος και οι ταξικές αντιθέσεις που θα οδηγήσουν τον εξουσιάζοντα και τον εξουσιαζόμενο στην έκρηξη του εγκλήματος και του θανάτου!

Αυτή η πεισιθάνατη πραγματεία του Eggers που μόνο ένας όρος σαν τη «δαγκεροτυπία του τρόμου» του Peter Bradshaw απ' την Guardian μπορεί να περιγράψει είναι το ιδεολογικό φαντασιακό του σύγχρονου κόσμου: ο αγώνας για το φως! Και πέραν αυτών, το ανελέητο δράμα του Προμηθέα, με τη σκληρή, ασπρόμαυρη φωτογραφία και το τραχύ φορμά των 4:3, μας υπενθυμίζει σε ιστορικό επίπεδο δύο αξιομνημόνευτα στοιχεία.

Πρώτον ότι ο Kubrick θα μείνει ισοβίως ένας κολοσσιαίος κινηματογραφικός πατέρας, κι ίσως ο μεγαλύτερος του αμερικανικού σινεμά μετά τον Hitchcock. Και δεύτερον πως ο Willem Dafoe, από το «Florida Project» μέχρι τον Bobby Peru του «Wild at Heart» (στην καλύτερη, έστω και μικρή ερμηνεία της καριέρας του), και από το «Mississippi Burning» μέχρι τους μυθολογικούς ρόλους στον Wes Anderson και τα σκοτάδια στον Lars Von Trier, είναι ένας ηθοποιός που δονεί απαράμιλλα το κινηματογραφικό πανί. Από τη μια στιγμή στην άλλη, μ' ένα μόνο του νεύμα, μπορεί να σε γεμίσει με δάκρυα. Μια τιτάνια καλλιτεχνική φυσιογνωμία κι ένα τεράστιο προνόμιο να τον ζούμε στην εποχή μας.

The Lighthouse, του Roger Eggers
Μεταφρασμένος Τίτλος: Ο Φάρος
Είδος: Θρίλερ, Δράμα
Διάρκεια: 110’