Άλλαι Τέχναι

Ο George Clooney, σε αντίθεση με άλλες μεγάλες στιγμές της καριέρας του ως σκηνοθέτης (“Good Night, and Good Luck”), στην περίπτωση αυτή φαίνεται ότι δεν κατόρθωσε να «διαχειριστεί» σωστά τα συγκλονιστικά ιστορικά γεγονότα στα οποία βασίζεται η ταινία, κρατώντας συνάμα τον τριπλό ρόλο του σεναριογράφου, σκηνοθέτη και βασικού πρωταγωνιστή. Απέτυχε να κλιμακώσει την ένταση, να χτίσει χαρακτήρες και να προβληματίσει τον θεατή, όσον αφορά το ηθικό δίλημμα του αν η διάσωση των σπουδαιότερων έργων τέχνης είναι σημαντικότερη προτεραιότητα έναντι της ανθρώπινης ζωής. Στο όλο εγχείρημα δεν τον βοήθησε ούτε το υπεραστεράτο κατά τ’ άλλα καστ…

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Σεναριακά, η ιστορία παραποιείται, σχεδόν με ψυχροπολεμική διάθεση, για να προσαρμοστεί στα «μέτρα» του χολιγουντιανού στούντιο;;. Οι Αμερικανοί σύμμαχοι παρουσιάζονται ως θαρραλέοι διασώστες των έργων τέχνης, ενώ οι Ρώσοι ως κάτι νευρικοί τύποι που καταβάθως αποσκοπούν στην υφαρπαγή τους. Η κατάδειξη αυτής της (υποτιθέμενης) αντίθεσης μεταξύ των συμμάχων γίνεται συχνά με πολύ άκομψο τρόπο. Ο ρόλος των Ευρωπαίων μελών της ομάδας των επτά που έχει αναλάβει τον εντοπισμό και τη διάσωση των έργων είναι σκανδαλωδώς υποτονισμένος. Επίσης, το γεγονός ότι η πλοκή θέλει τους επτά χαρακτήρες διασκορπισμένους σε πολλά και διαφορετικά σημεία της Ευρώπης δεν βοηθάει στην επίτευξη μιας στρωτής αφήγησης αλλά αντίθετα δημιουργεί την αίσθηση μεμονωμένων ασύνδετων επεισοδίων. Περιστασιακά, η αφέλεια που διακρίνεται σε κάποια σημεία της πλοκής δημιουργεί ερωτηματικά στον θεατή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο θάνατος ενός μέλους της ομάδας των επτά: μαζί με έναν «συνάδελφο» κάνουν στάση κατά τη διάρκεια του οδικού ταξιδιού τους σε ένα λιβάδι και πέφτουν πάνω σε περίπολο του Γερμανικού στρατού. Παρότι η περίπολος στέκεται ακριβώς μπροστά στους δύο άντρες, έχοντάς τους άνετα εντός πεδίου βολής, τους αφήνει «μεγαλόψυχα» τον απαιτούμενο χρόνο για να επιβιβαστούν στο αυτοκίνητο και να ξεκινήσουν, πριν αρχίσει να τους γαζώνει με σφαίρες… Οι πολεμικές περιπέτειες διανθίζονται από ένα πλατωνικό ειδύλλιο που αγγίζει τα όρια του Άρλεκιν (ο κόσμος καίγεται κι εμείς το παίζουμε ωραίοι) ανάμεσα στην Παριζιάνα γραμματέα του Λούβρου και σε ένα από τα μέλη της επίλεκτης ομάδας των επτά που ανακυκλώνει ενοχλητικά στερεότυπα για το ποιόν των Γαλλίδων γυναικών… στερεότυπα που καλλιεργήθηκαν στα αμερικανικά συμμαχικά στρατεύματα μετά την υποχώρηση των Δυνάμεων του Άξονα και οδήγησαν σε μία ασεβή αντιμετώπιση του γυναικείου γαλλικού πληθυσμού από μεγάλο μέρος των Αμερικανών στρατιωτών.

Ερμηνευτικά, η ένστασή μου δεν έγκειται στην κωμική διάθεση κάποιων εκ των πρωταγωνιστών. Τα χειρότερα γεγονότα της ιστορίας του κόσμου, ακόμα και ο πόλεμος, μπορούν να ειδωθούν από μια πιο κωμική οπτική. Ενδεικτικά, θα αναφέρω το τρυφερό φιλμ “La Vita è Bella” που αναφέρεται στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και την, μαύρου χιούμορ, σειρά “Blackadder Goes Forth” του BBC που εξιστορεί τις περιπέτειες μερικών Άγγλων στρατιωτών στα χαρακώματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το πρόβλημα εδώ όμως είναι ότι μεγάλο μέρος του καστ και κυρίως ο ίδιος ο George Clooney αντιμετωπίζει τον ρόλο του με αέρα Ocean’s Eleven, Twelve και Thirteen… Ο πόλεμος όμως δεν είναι μόνο ανδρικά αστεία και σίγουρα όχι μια περιπέτεια τύπου videogame…

Θεωρώ επίσης μειονέκτημα την εμμονή των Αμερικανικών στούντιο να κάνουν τους πάντες, Γερμανούς, Γάλλους να μιλάνε μεταξύ τους αγγλικά αλλά με προφορά ανάλογη της καταγωγής τους, αγγλικά με γαλλική προφορά, αγγλικά με γερμανική προφορά… Ας γίνει σεβαστή η παραδοχή ότι οι διάλογοι είναι στη δεδομένη γλώσσα και ότι η προσπάθεια απόδοσης με πειστικότητα της προφοράς των εκάστοτε χαρακτήρων στην εκφορά του λόγου, είναι τουλάχιστον αστεία!

Παρόλα τα αρνητικά του όλου εγχειρήματος, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι η ταινία βαδίζει σεναριακά σε ανεξερεύνητα εδάφη, καθώς είναι η πρώτη που ασχολείται με το ζήτημα της αρπαγής ευρωπαϊκών έργων τέχνης από τα ναζιστικά στρατεύματα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Επιπλέον, προσφέρει άλλη μία «τεκμηρίωση» της ανατριχιαστικής επιμέλειας με την οποία οι Ναζί αποθήκευαν οτιδήποτε είχαν αρπάξει από τους Εβραίους που οδήγησαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης κι εξόντωσης: τα ρούχα, τα κοσμήματα, τα οικογενειακά τους κειμήλια, τα χρυσά τους δόντια… Το δίλημμα ανθρώπινη ζωή ή έργα τέχνης/τεκμήρια ενός ολόκληρου πολιτισμού παραμένει, και ενδεχομένως καλά κάνει, αναπάντητο.