Άλλαι Τέχναι

Πρόκειται ίσως για έναν από τους πιο ριζοσπαστικούς και καινοτόμους καλλιτέχνες στον χώρο της φωτογραφίας τα τελευταία πενήντα χρόνια. Και το όνομα αυτού Daido Moriyama. Εκ Ιαπωνίας, γεννημένος το 1938 στην πόλη Osaka, με αδάμαστο πνεύμα και πεινασμένα μάτια.

Σπούδασε φωτογραφία και το 1961 εγκαταστάθηκε στο Τόκιο, όπου και δούλεψε μαζί με τον διεθνώς αναγνωρισμένο φωτογράφο Eikoh Hosoe. Το έργο του, μεγαλειώδες για δύο απλούς λόγους: η τεχνική και το αντικείμενό του. Σε αντίθεση με τον Araki, στον εκκεντρικό Moriyama αρέσει να τραβάει B&W εικόνες και όχι έγχρωμες (αν και τελευταία έχει αρχίσει να χρησιμοποιεί και χρώμα στη δουλειά του), γιατί όπως ο ίδιος ισχυρίζεται, βρίσκει κάτι το ερωτικό στο ασπρόμαυρο.

Μεγάλο contrast, πολύ noise και θολούρα στο έπακρο. Μπορεί να σου θυμίσει έντονα τη δουλειά του William Klein και όχι άδικα, μιας και ο Moriyama θαύμαζε από πολύ μικρός τις εικόνες του. Αυτό που επίσης σίγουρα θα παρατηρήσεις, είναι, ότι στον κύριο Moriyama δεν αρέσει καθόλου το αναμενόμενο αλλά ιντριγκάρεται από το απρόβλεπτο. Οι περισσότερες φωτογραφίες του είναι καδραρισμένες από τις πιο περίεργες οπτικές γωνίες. Λατρεύει τον σκληρό φωτισμό και τα σκοτεινά backgrounds που αποπνέουν ένα υποχθόνιο μυστήριο και μία αίσθηση ανομίας. Συναισθήματα άρρηκτα συνδεδεμένα με το αντικείμενο του έργου του.

Ο φωτογραφικός του κόσμος αντικατοπτρίζει την πτώση των ηθικών και παραδοσιακών αξιών της προπολεμικής Ιαπωνίας. Μιας χώρας αυστηρής, πουριτανικής και εξουσιαστικής, η οποία υπό και μετά την Αμερικανική κυριαρχία, απελευθερώθηκε (;), «εκτέθηκε στις Αμερικανικές αξίες και ματεριαλιστικές παραδόσεις», αποξενώθηκε, βιομηχανοποιήθηκε και κοινωνικά εκπορνεύτηκε.

Αν και ερωτευμένος με τις πόλεις και τη ζωή τους, ο Moriyama αντιλαμβάνεται τον κόσμο, ως πηγή άγχους και απειλής. Αρνητικά συναισθήματα, που όμως για τον ίδιο είναι εκείνα που φέρουν την αλλαγή στην τάξη των πραγμάτων. Με τον φακό του εκθειάζει τις σκοτεινές και υπόγειες πλευρές της αστικής κουλτούρας, τα απόκρυφα σημεία κυρίως της περιοχής Shinjuku του Τόκιο, που μόνο στάσιμα και παραμελημένα κατάφεραν να απομείνουν.

Καθημερινοί άνθρωποι με πρόσωπα είτε θολά, είτε κρυμμένα κάτω από σκιές πρωταγωνιστούν στη δουλειά του και αποτυπώνονται με τέτοιον τρόπο, που σίγουρα «κανένας τουρίστας δεν πρόκειται να δει σε κανένα τουριστικό οδηγό του Τόκιο».

Ο Moriyama καταφέρνει να συνδέσει το σήμερα με το χτες, το καινούργιο με το παλιό, με αποτέλεσμα να αναδεικνύει «τις συγκρούσεις, τις ανασφάλειες και τις ευπάθειες», που αναγκαστικά πυροδοτούνται μέσα από αυτό το απρόβλεπτο και τολμηρό εγχείρημα. Και τελικά αυτό που σου αφήνει είναι ένα γκρι, μουντό και χαοτικό συναίσθημα.

Αδέσποτα, τραβεστί performers, σκηνές του δρόμου που αντανακλάνε την «αστική αποσύνθεση και την καταστροφή μιας κοινωνίας». Πολύπλοκο και περίπλοκο το υλικό του Moriyama με εικόνες γεμάτες βάθος και προκλήσεις. Προκλήσεις που ενοχλούνε το μάτι και μαυρίζουν την ψυχή αλλά επιφέρουν ένα είδος κάθαρσης και ανταμοιβής στο τέλος.

Οι περισσότερες φωτογραφίες του υπονοούν κάτι που συνέβη ή που επρόκειτο να συμβεί και με αυτόν τον μοναδικό τρόπο καταφέρνει να σε κάνει κομμάτι τους, να σε συμπαρασύρει και να σε απομακρύνει. Και κάθε φορά ο καλλιτέχνης σου υπενθυμίζει, πως αυτό που βλέπεις δεν είναι η αλήθεια, η πραγματικότητα, αλλά ένα άρτια «φιλτραρισμένο version του κόσμου», όπου ζεις και αναπνέεις.

Για να εκτιμήσεις τη δουλειά του, ίσως πρώτα πρέπει να αναλογιστείς την πολύτιμη συνεισφορά του στον καλλιτεχνικό χώρο, μιας και τη δεκαετία του '60, όταν ήταν ακόμα ανερχόμενος, η φωτογραφία εκλαμβανότανε σαν ένα «αντικειμενικό» καλλιτεχνικό μέσο έκφρασης.

Ο Moriyama ήταν αυτός που κατάφερε να αναγάγει τη φωτογραφία, ως ένα μέσο υποκειμενικό, μέσω των καινούργιων προοπτικών που εισήγαγε και εφάρμοσε. Προοπτικές οι οποίες κατάφεραν να αλλάξουν τον τρόπο που βλέπουμε «μια εικόνα, μια κοινωνία και τελικά τον ίδιο μας τον εαυτό».