The Whale, του Daren Aronofski
Ένα σενάριο χτισμένο πάνω στην λεπτομέρεια, με έναν πρωταγωνιστή που αγγίζει τα όρια του αντι-ήρωα – αγαπημένα γνώριμα εδάφη του Daren Aronofski (βλ. «Μαύρος κύκνος»). Η ταινία αυτή, όμως, δεν αποτελεί ψυχογράφηση ενός μόνο προσώπου, όπως στην περίπτωση του «Μαύρου κύκνου», όπου αναπαριστάται η αυτοκαταστροφική πορεία της ανθρώπινης, ψυχικά καταπονημένης πρωταγωνίστριας που έρχεται αντιμέτωπη με τα πάθη της. Στη «Φάλαινα» παρουσιάζεται -λιγότερο ή περισσότερο- το δράμα όλων των βασικών χαρακτήρων του έργου, χαρίζοντας περισσότερες διαστάσεις και βάθος στην υπόθεση. Μέσα από την προσωπική ιστορία του πρωταγωνιστή απεικονίζεται αλληγορικά η κοινωνία και ενώ ο ίδιος προκαλεί τον οίκτο του κοινού, σχεδόν αυτοθυματοποιείται, στην ουσία αποτελεί τον φαυλότερο κρίκο της αλυσίδας των ανθρώπων στην οποία ανήκει, έναν κρίκο ιδιοτελή, ατομιστή που ομφαλοσκοπεί.
Στον μικρόκοσμο του καθηγητή βλέπουμε πολλές διαφορετικές προσωπικότητες, αναλογικά με τον αριθμό των χαρακτήρων. Η δυναμική έως επιθετική, μα συνάμα προστατευτική φίλη, ο συντηρητικός ουτοπιστής νέος που ενδιαφέρεται για τον πλησίον, η επαναστάτρια κόρη γεμάτη οργή αλλά και ρωγμές από όπου αναβλύζουν αδυναμίες και ευαισθησίες, η μάνα – πρώην σύζυγος καταβεβλημένη, ανασφαλής όσον αφορά το έργο της ως μητέρας και βαθιά πληγωμένη από την έκβαση των πραγμάτων· όλοι τους έχουν όμως ένα κοινό: νοιάζονται αληθινά – και αυτό αποδεικνύεται έμπρακτα – για τον πρωταγωνιστή. Παρά το γεγονός ότι ο ίδιος τους απώθησε με κάθε δυνατό τρόπο -εγκατάλειψη, ψέμα, προδοσία, διωγμός- αυτοί εξακολουθούν σε σημαντικές στιγμές να είναι παρόντες και έτοιμοι να βοηθήσουν.
Και μέσα σε αυτήν κατάσταση, ο καθηγητής κατορθώνει να αυτοθυματοποιείται ζητώντας διαρκώς «συγγνώμη», υιοθετώντας έναν τρόπο έκφρασης που τον χαρακτηρίζει η πραότητα και η παραίτηση. Όλοι γύρω του μάχονται για αυτόν, για την κάθαρσή του, εκτός από αυτόν. Το «τέχνασμα» του σεναρίου να τον προβάλλει ως έναν άνδρα ανήμπορο, παχύσαρκο με πολλαπλά προβλήματα υγειας, ανίκανο να αυτοεξυπηρετηθεί, θλιμμένο και στοιχειωμένο από τις τύψεις του, προκαλεί οίκτο και απομακρύνει τον θεατή από την συνειδητοποίηση της πραγματικότητας· ό,τι δηλαδή πρόκειται για έναν τύπο εγωκεντρικό, απορροφημένο από τα προσωπικά του ζητήματα, αφοσιωμένο στην αυτοκαταστροφή του, αδιάφορο για τους πιο κοντινούς του ανθρώπους, αγνώμονα όσον αφορά τις ευεργεσίες και την παρουσία των οικείων του, που σκόπιμα αυτοπεριορίζεται.
Ακόμη και η παραίτηση, αποτελεί ένδειξη εγωλατρείας, όταν στο περιβάλλον του ατόμου υπάρχουν άνθρωποι απέναντι στους οποίους υπάρχει ευθύνη συναισθηματική και ηθική. Ο τίτλος «Η φάλαινα» με παραξένεψε, καθώς η ερμηνεία που συσχετίζει το κατά τα αλλα συμπαθέστατο παχύδερμο θηλαστικό με τον αυξημένου δείκτη μάζας σώματος πρωταγωνιστή δεν μοιάζει ούτε στο ελάχιστο επαρκής. Ίσως να υπάρχει συσχετισμός με το γεγονός ότι οι φάλαινες πεθαίνουν, όταν πεθάνει το ταίρι τους και αυτό αποτελεί ένα σημείο σύνδεσης με την ιστορία του πρωταγωνιστή και την πορεία του προς το τέλος που ξεκίνησε όταν έχασε τον σύντροφό του. Ή, ακόμη, μπορεί να συσχετίζεται με το γεγονός ότι οι φάλαινες μπορεί να εκραγούν όταν φτάσουν στο τέλος τους – κάτι που φάνηκε να επιδιώκει ο πρωταγωνιστής σε κάποιο σημείο, κατά την αυτοκαταστροφική διαδρομή του.
Στην ταινία εμφανίζονται και ορισμένοι άλλοι χαρακτήρες -εξωγενείς παράγοντες-, όπως ο ντελιβεράς, που ενσαρκώνει την αλτρουιστική εκδοχή του αγνώστου ανθρώπου και οι μαθητές του πρωταγωνιστή, που σπεύδουν να κανιβαλίσουν κ να ισοπεδώσουν την εικόνα κ την αξιοπρέπεια του καθηγητή τους, φωτογραφίζοντάς τον με τα κινητά τους, μόλις αυτός επιλέξει να φανερώσει το πρόσωπό του, αναπαριστώντας αλληγορικά την κοινή γνώμη όπως αυτή έχει εξελιχθεί σε βάθος αιώνων: κυνική, κακεντρεχή, σκοτεινή. Παρόλ’ αυτά, η Φάλαινα τείνει να αποκτήσει αισιόδοξο τόνο, αν αναλογιστεί κανείς ότι μέσα σε όλα τα δεινά που ταλανίζουν την μικρογραφία του κοινωνικού περιβάλλοντος, οι άνθρωποι παρουσιάζονται να νοιάζονται ο ένας για τον άλλο, να πονάνε, να συμπάσχουν και να θέλουν ανυστερόβουλα να είναι «καλοί».
Η ταινία παρουσιάζει περισσότερες ομοιότητες και κοινή πορεία σκέψης -όσον αφορά την εικόνα της ανθρωπότητας και των ανθρωπίνων κοινωνιών- με το “Mother!”, μια παλαιότερη ταινία του Aronofski. Μάλιστα η χρήση ενός μοναδικού χώρου δράσης συναντάται και στις δυο ταινίες, αποδεικνύοντας περίτρανα την δημιουργικότητα του σκηνοθέτη αλλά και επιβεβαιώνοντας ότι δεν χρειάζονται ούτε πολλά εφέ, ούτε πολλές εγκαταστάσεις για να βγει ένα αποτέλεσμα που να διαθέτει χαρακτήρα, αισθητική και κυρίως, νόημα. Βοηθάει φυσικά και το γεγονός ότι πρόκειται για την μεταφορά ενός θεατρικού έργου στη μεγάλη οθόνη, καθώς η πλοκή εξελίσσσεται σε έναν χώρο, το σπίτι του καθηγητή.
Ο Darren Aronofski μοιάζει να έχει την συνταγή που οδηγεί τους πρωταγωνιστές του σε κατάκτηση βραβείων A’ Ρόλου. Υπενθυμίζω ότι η Natali Portman, για την ερμηνεία της στον Μαύρο Κύκνο, κέρδισε Oscar, Χρυσή Σφαίρα και BAFTA A’ γυναίκειου ρόλου μεταξύ άλλων. Ο Brendan Fraser βραβεύθηκε για την άψογη ερμηνεία του με Oscar A’ Αντρικού Ρόλου και παρολο που δεν τον είχαμε συνηθίσει σε δραματικούς ρόλους, αποτελεί ζωντανή απόδειξη ότι η ποιότητα και το ταλέντο ενός ηθοποιού κρίνεται από το εύρος των ρόλων που μπορεί να υποδυθεί και να υιοθετήσει. Ο άλλοτε κωμικός περιπετειώδης ηρώας των ταινιών φαντασίας μας συστήνεται εκ νέου με έναν χαρακτήρα ευάλωτο, αδύναμο, διψασμένο για λύτρωση. Η επιστροφή του με αυτήν την ταινία μας αποζημίωσε για την πολυετή απουσία του από τις κινηματογραφικές παραγωγές και μας δημιούργησε προσδοκίες για περισσότερες ενδιαφέρουσες και αντισυμβατικές ερμηνείες.
The Whale, του Daren Aronofski
Είδος: Δραματική
Διάρκεια: ‘117
