Βιβλιοθήκη

Υπάρχουν βιβλία που νιώθουμε πως τα έχουμε διαβάσει. Πως όσα γράφουν στις σελίδες τους έχουν ήδη συμβεί. Βιβλία που συνοψίζουν, ανακεφαλαιώνουν και θέτουν στο προσκήνιο την ανάγκη ενός αναστοχασμού επάνω στο όνειρο και την σκληρή πραγματικότητα. Τα βιβλία αυτά γράφτηκαν από μέρα σε μέρα, αθροίζοντας στο περιεχόμενό τους την φοβερή ζωή μας. Κρατούν δεσμούς συγγενικούς με την εικονογραφία μιας εποχής, με τις φριχτές συγκυρίες που στάθηκαν η αφορμή για την γέννησή τους. Στις σελίδες τους θα βρεις την μνήμη που πυκνώνει, που πληγώνει, την νωπή μνήμη που τόσο αποφασιστικά καθορίζει το παρόν μας. Θα βρεις το ανθρώπινο παράπονο, τις μυθιστορηματικές ζωές που κερδήθηκαν κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες και που σήμερα αρκεί ένα βιβλίο για να ξαναζήσουν με το μέγεθος και την βαρύτητά τους ακέραια και ατόφια. Στα βιβλία που γράφτηκαν σαν από καιρό οι ψυχές ξέρουν να ευγνωμονούν, να επισημαίνουν, να συγκινούνται και να προχωρούν μες στα κλειστά δωμάτια, κάνοντας τους σκελετούς να σαλεύουν, αποθεώνοντας εκείνη την μοναξιά που συντροφεύει τον καινούριο άνθρωπο.

Αυτόν που τούτη την ώρα φθάνει με όποιο μέσο μπορεί, διαμέσου θαλάσσιων οδών στα νησιά του Αιγαίου, μισοπνιγμένος, ρακένδυτος, διαλυμένος, έχοντας πουλήσει φτηνά τον εαυτό του για λίγη ελπίδα. Αυτόν τον καινούριο άνθρωπο που τυλίγεται με ισοθερμικές κουβέρτες έξω στην παραλία και αναρωτιέται πόσοι άραγε πριν από εκείνον να πραγματοποίησαν την ίδια φοβερή διαδρομή, μια δίχως επιστροφή μετάβαση από την απελπισία στο αχνό φως. Αυτόν ιχνογραφεί ο Bernard-Henri Lévy στις ημερολογιακές καταγραφές του από την πιο σκοτεινή ώρα του κόσμου. Ο Γάλλος φιλόσοφος που δεν διστάζει να επισκεφτεί όλα τα μέτωπα των ακήρυχτων πολέμων, φθάνει στην Μόρια. Για να βρεθεί πρόσωπο με πρόσωπο με την άλλη ανθρωπότητα, εκείνη που επιβιώνει στο περιθώριο του οπτικού μας πεδίου, που συνοψίζεται επάνω στις γλαφυρές μορφές ανθρώπων με αφηγήσεις επώδυνες, που ενσαρκώνεται μες στις φριχτές συνθήκες μιας βιογραφίας έξω και πέρα από κάθε κατάκτηση πολιτισμού. Μόρια, Νιγηρία, αφρικανικές δημοκρατίες που φλέγονται από τους εμφύλιους πολέμους μετατρέπονται σε σταθμούς ενός αποτρόπαιου οδοιπορικού. Μιας διαδρομής που επιβεβαιώνει πως αυτός εδώ ο κόσμος δεν συνιστά παρά την νύφη της πιο αδυσώπητης μοίρας. Μιας πορείας που ισοδυναμεί με την κατάβαση του Οδυσσέα εκεί που μαρμαρώνουν οι ψυχές και αχνίζουν τα όνειρα, εξαντλημένα και αδειανά.

Μόρια.  Ένα ξεχωριστό νησί μες στην καρδιά της Μεσογείου. Ένας τόπος μαρτυρίου και ανθρώπινου ευτελισμού γεννιέται μες στην καρδιά της πολιτισμένης Ευρώπης. Αποθετήριο ψυχών, σύγχρονο στρατόπεδο συγκέντρωσης, ένας τόπος για τους περιφρονημένους που φθάνουν με κάθε μέσο στην ελληνική επικράτεια. Σκηνές πένθους και απόγνωσης εκτυλίχθηκαν στην Μόρια των αυτοχείρων και των ασυνόδευτων παιδιών. Μόρια και η πιο περιφρονημένη πανίδα αυτού του κόσμου κάνει κομμάτια ολόκληρα κινήματα ανθρωπισμού και φιλοσοφίας. Ξέφτια της ανθρώπινης ηθικής στεγνώνουν σε αυτοσχέδια νοικοκυριά, καμωμένα με το τίποτε που κατέχει ο καθένας, με αυτό το ελάχιστο που κατορθώνει να κρατήσει κοντά του σε αυτό το ταξίδι μεταξύ ζωής και θανάτου. Τι και αν η Μόρια βρίσκεται στην καρδιά της Μεσογείου, οι παγετώνες υψώνουν τα μέγαρά τους για να κρύψουν την ντροπή. Ολόκληρη η ελπίδα της ανθρωπότητας πέφτει στα παιδιά που μες στην ταπείνωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας χτίζουν χώρους φαντασίας για να αντέξουν την τρομερή πραγματικότητα.

Ο Henri Lévy επισκέφτηκε την Μόρια όταν πια ο κύβος είχε δώσει την ετυμηγορία του. Η απόφαση για το οριστικό σφράγισμα της ερχόταν να κλείσει με την σειρά του μια τραγική ιστορία πολιτικής, διεθνών ισορροπιών και ανθρωπιστικού δράματος. Ο Γάλλος στοχαστής διασχίζει τις αυτοσχέδιες ξύλινες γέφυρες, μαθαίνει από πρώτο χέρι την τραχιά ζωή των αποκλεισμένων που μοιάζουν με ανοιξιάτικα, κλειδωμένα φαντάσματα. Κάτω από τον πρόχειρο καταυλισμό στέκει η ανθρώπινη μαρτυρία και μια λευκή πεταλούδα τριγυρνά στα χαλάσματα. Ο Γάλλος διανοητής μελετά τα πρόσωπα των ανθρώπων, παρατηρεί πόσο αργά και δύσκολα περνά η χειμωνιάτικη εποχή της αγάπης, στοχάζεται τι τάχα να γυρεύει ετούτη η Ευρώπη που φτιάξαμε από τα παιδιά της. Μιλά λίγο, όχι επειδή οι λέξεις πρέπει να ανήκουν σε εκείνους που τίποτε άλλο δεν κατέχουν μα γιατί είναι βαθύ το σκοτάδι της Μόριας για να ειπωθεί το οτιδήποτε. Μικρογραφίες της ανθρώπινης δυστυχίας αφηγούνται τους νεκρούς και τα ταξίδια τους και έπειτα περνούν στις ενδοχώρες.

Και όλα να σαλεύουν αναμνηστικά πια και λησμονημένα από τον φακό του ντοκιμαντέρ που μας αφορά και μας υπενθυμίζει την πιο άσχημη εκδοχή του σύγχρονου πολιτισμού μας. Βασισμένο στο ομότιτλο βιβλίο που κυκλοφόρησε το 2021 το “The Will to See” γυρεύει από εμάς ακριβώς αυτό που επίμονα αρνιόμαστε. Ζητάει το βλέμμα, ζητάει να αφήσει πίσω του τις λαμπερές, κατάμαυρες θάλασσες, σαν άγγελος με ρούχα λερωμένα κρατιέται πάνω στα σάπια μαδέρια της Μόριας. Και εμείς, τριγύρω, καρφωμένοι στους δέκτες δίχως καμιά ενοχή, καμιά υποχρέωση για να λογοδοτήσουμε απέναντι σε αυτήν την έκπτωτη δεοντολογία της ζωής που διοικεί αυτόν τον άμοιρο κόσμο.

Πάει καιρός πια από εκείνα τα χρόνια. Τώρα στην Μόρια δεν κατοικεί κανείς. Οι ωραίες γιαγιάδες που κάποτε μεγάλωσαν τα αδέσποτα παιδιά ταξιδεύουν σε άλλες σφαίρες. Τα πρόσωπα σβήστηκαν και η ντροπή πέρασε, σαν αρρώστια που θα επιστρέψει αγριότερη πάνω στα ακυβέρνητα zodiac. Τα μέρη της καταγραφής του Bernard-Henri Lévy, οι πατρίδες που προβάλλουν στο ντοκιμαντέρ, που κερδίζουν στα σημεία κάθε αμφιβολία για την αλήθεια εκείνων των γεγονότων δεν συνιστούν κανενός είδους εκεχειρία. Οι άνθρωποι του που ήδη δουλεύουν σε κακόφημα μαγαζιά της Ελευσίνας και των Αθηνών ξεσκίζουν τις συνειδήσεις τους. Μια άσχημη διάθεση τις σημαδεύει βλέπετε, μια αίσθηση που τους ακολουθεί σε σπίτια, δωμάτια, σώματα και ψυχές. Και πάντα το ίσο του κόσμου να κρατά εκείνος ο ρυθμός του πόνου που έκανε κομμάτια την ψυχή του Παβέζε. Αν έχεις την θέληση, λοιπόν, και το κουράγιο ρίξε μια ματιά σε αυτήν την ιστορία, μια ματιά που αρκεί, όσο κάπου στον κόσμο γράφεται συλλαβή την συλλαβή το βιβλίο της κόλασης, όσο ο B.-Henri Lévy μεταφράζει αυτήν την διόλου φιλολογική ζωή, την άστεγη όσο ποτέ, την βυθισμένη σε ζοφερές αναστολές και ύμνους αδειανούς για τον άνθρωπο και την αξία του στο χρηματιστήριο, εκεί έξω.