Βιβλιοθήκη

Τιμή σε εκείνους που έσωσαν τα τραγούδια του λαού μας. Γραφιάδες του καιρού τους που υπηρέτησαν ένα καθήκον μεγαλύτερο και σπουδαιότερο. Τους αξίζει κάθε τιμή απόψε και πάντα, επειδή με την πράξη τους κράτησαν δεμένους τους αρμούς της ψυχής μας. Αυτούς που μετακινούνται ανεπαισθήτως όταν σαλεύουν οι χορδές, απάνω στην λύπη και την χαρά και τον μεγάλο πόνο. Τους φαντάζομαι επάνω στο έργο τους να ταξιδεύουν από χωριό σε χωριό, να γυρεύουν τα αθησαύριστά, να παρακολουθούν τις ώρες του μόχθου, τις στιγμές της χαράς και της οδύνης μόνο και μόνο για να ασφαλίσουν μες στους αιώνες το πώς και το γιατί μιας καρδιάς σε έξαρση. Δίχως εκείνους ο Κωνσταντής, ο Ανδρόνικος και ο Διγενής, η βασιλοπούλα και η Βδοκία θα είχαν περιέλθει στην αιώνια λήθη. Μα σήμερα κατοικούν ακόμη αυτόν εδώ τον πλανήτη, λένε ακόμη την τρομερή ιστορία, μια τραγωδία, σαν εκείνη που από το τίποτε μάθανε να στεριώνουν οι Έλληνες. Με ονόματα, με ζωές που βιώθηκαν και εμπειρίες που σημάδεψαν, με τρομερές πολιορκίες και ανεκπλήρωτους έρωτες, φανερωμένους μονάχα στα πουλιά και τα θηράματα, αυτοί οι σκαπανείς περισυλλέγουν τα σπαράγματα από την αιώνια ψυχή αυτού εδώ του τόπου. Και είναι το κέρδος από το έργο τους διπλό, καθώς μεριμνούν για την γλώσσα μας και την σώζουν. Οι ανθολογίες που διέσωσαν το τραγούδι και τα ορμέμφυτα του λαού μας προσφέρουν σήμερα το υλικό που στα χέρια μιας άλλης εφευρετικής εποχής μπορεί να ανανεωθεί και να ανακαλέσει.

Ο Παντελής Μπουκάλας ανήκει σε αυτούς που σήμερα αποδεδειγμένα, ανάμεσα στις άλλες τους σπουδές καταθέτουν τον οβολό τους στο έργο της διάσωσης του δημοτικού τραγουδιού. «Μιλάμε και γράφουμε για το δημοτικό τραγούδι», σημειώνει στον πρόλογο της έκδοσης «Το αίμα της αγάπης, Ο πόθος και ο φόνος στην δημοτική ποίηση», Πιάνω γραφή να γράψω, δοκίμια για το δημοτικό τραγούδι, «σημαίνει μιλάμε για τους παππούδες μας και τις γιαγιάδες μας.» Ο συγγραφέας του εξαιρετικού πονήματος που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα θέτει ως προϋπόθεση, πριν την μετάληψη των στίχων του λαού μας τον ορισμό του ψυχικού μέτρου, αυτού του διαπασών που σαν φλέβα χτυπά από την φύση ως τα βάθη της ανθρώπινης καρδιάς. Πρόκειται για το ήθος, για την βαθύτερη ουσία μιας ποίησης ανόθευτης, ταυτισμένης με την ύστατη απώλεια και τον μεγάλο καημό. Γεννημένη από έναν λαό στερημένο, καταδικασμένο να φτιάχνει μύθους και να τους κατοικεί. Παραμύθια μεγαλωμένα μες στον καιρό της ανάγκης, καμωμένα μυστικά από την επιθυμία και την εκούσια προσφορά. Ο Παντελής Μπουκάλας υπογραμμίζει πόσες φορές αυτή η ουσία αποτέλεσε στα βρώμικα χέρια της ιδεολογίας ένα είδος οχήματος και πώς άλλοτε πάλι διαδραμάτισε το ευτελέστερο υλικό, το αντικείμενο του χλευασμού για την εκλεπτυσμένη πνευματικά ελίτ.

Μες στην συναισθηματική ανοιχτοσύνη και την δικαιοσύνη του το δημοτικό τραγούδι, επισημαίνει η έκδοση του Άγρα δεν παύει να ξεχωρίζει για την πρωτοτυπία, τον ρυθμό, την πικρή δόξα των ηρώων του. Μορφές μεγαλωμένες στην αγκαλιά του Σοφοκλή και του Ευριπίδη, πίνουν τις θάλασσες του Αισχύλου και προσφέρουν το αντίδωρο. Η Πρόκνη ξαναζεί και η μαρτυρία του φόνου ταράζει σαν πάντα τον ύπνο του Ορέστη. Οι εραστές, αυτοί κυρίως μεταλαβαίνουν ολάκερη την μοναξιά του κόσμου. Μονάχα που σε αυτήν συμμετέχουν ως ένα ακέραιο, μουσικό ολόκληρο τόσο οι ίδιοι όσο και η φύση, η πλάση με τους καρπούς και με τα όντα της. Μια κοινή ανθρώπινη φωνή συνδέει τον κόσμο και όλα εισφέρουν από κοινού στον μέγα μύθο.

Ο Παντελής Μπουκάλας και οι εκδόσεις Άγρα προσφέρουν στο αναγνωστικό κοινό μια εξαντλητική παράθεση δημοτικών τραγουδιών αφιερωμένων στον πόθο και τον φόνο. Ο συγκεκριμένος τόμος από την εξαιρετική σειρά που επιμελείται ο Μεσολογγίτης συγγραφέας επιλέγει τα δημοτικά του αίματος, του πόνου, της αγάπης. Τούτα τα στοιχειά τα ταιριαστά επιστρατεύει ο Π. Μπουκάλας συνοδεύοντας τις αναφορές του με σχόλια αφορμές για βαθύτερους στοχασμούς και διασυνδέσεις. Η πένα του συγγραφέα σταματά πάνω στο δίστιχο που μιλά για κάποιον έρωτα αλαργινό. Πιάνει και ανακαλεί τον Λέοντα τον Σοφό και από έναν άλλο κόσμο τον ποιητή John Donne συμβάλλοντας στην μεγάλη κατάφαση που διαμορφώνει την εξέλιξη του λαϊκού μύθου σε ολόκληρο τον κόσμο. Απομένει η ιδιότυπη γλώσσα, η συνήθεια, η ένταση του αισθήματος, η ιδιοσυγκρασία ενός λαού, το μυστήριο της ονοματοδοσίας, το ταλέντο του τεχνίτη προτού ο μύθος ενδυθεί τα ειδικά χαρακτηριστικά ενός τόπου. Είναι αυτό το τελευταίο που κεντρώνει το τραγούδι αυτού του τόπου και μέσα από το σκοτάδι του Caravaggio γεννιέται το πρόσωπο της αγάπης, του πόνου, του θανάτου, της αφοσίωσης. Ακολουθούν τα θεωρήματα της φαντασίας και το μερίδιο της αιωνιότητας που αναλογεί σε κάθε λαό.

Ρεμπέτικα, duende της Ιταλίας, αγγλική δημώδης ποίηση, ερωτικά και υπαινικτικά τραγούδια και δίστιχα, ποιήματα αντένες που κουβαλούν ίσο μερίδιο από παρόν και παρελθόν βρίσκουν τις ρίζες τους στην μελέτη του Παντελή Μπουκάλα με τίτλο «Το αίμα της αγάπης, Ο πόθος και ο φόνος» από τις εκδόσεις Άγρα. Ο συγγραφέας αφιερώνει μια εργασία ψυχής, ολοκληρώνει το δύσκολο έργο της καταγραφής, της παράθεσης βιβλιογραφικών στοιχείων και του σχολιασμού με εκείνο τον μνημειώδη τρόπο που τον καθιέρωσε στον κυριακάτικο τύπο. Σηκώνει από το χώμα το γκρίζο φωτοστέφανο της λαϊκής μας ιστορίας. Σκύβει στην κόχη του χρόνου και ακούει από τα ανοιχτά παράθυρα τον παλμό της ζωής. Διαβάζει τα χείλη των πιστών σαν ερωτεύονται και σαν θρηνούν, θυμάται τους μεγάλους δασκάλους και σε μια άλλη τάξη προσχωρεί. Η έκδοση του Άγρα συνιστά μια σπάνια μελέτη , μια κατεύθυνση που μας επαναφέρει στην γραμμή της παράδοσης.

Παραθέτω δυο τρεις στίχους από κάποιο τραγούδι. Γράφτηκε κάποτε στο Θεσπρωτικό Πρεβέζης.