Βιβλιοθήκη

«Η εικόνα ενός αγάλματος θα μας αγγίζει μονάχα αν μπορούμε να έχουμε μια εμπειρία για την θέση του στον χώρο, μες στον οποίο στέκει» σημειώνει ο Jean Genet στο «Εργαστήρι του Alberto Giacometti» των εκδόσεων Ύψιλον από το μακρινό 1989. Η μεταφραστική επιμέλεια του Αχιλλέα Κυριακίδη συνιστά ένα είδος προστιθέμενης αξίας για αυτό το εξαιρετικό δοκίμιο που άλλον σκοπό δεν έχει παρά να διαμορφώσει την ατμόσφαιρα, τα ηθικά αλλά και τα δημιουργικά όρια της τέχνης του μεγάλου Giacometti. Ο Genet περιφέρεται μες στο εργαστήρι του γλύπτη, ψηλαφίζει τις ψηλόλιγνες μορφές του που σαν να έρχονται από το βάθος διατηρούν μια άλλη σχέση με την υπόθεση ύλη. Ποζάρει στον δημιουργό και η διεισδυτική ματιά του Giacometti που ξέρει να μεταφράζει την ουσία και το περιεχόμενο της απλής ζωής μεταφράζει την μορφή. Η δόξα των μορφών του αρχίζει και τελειώνει στην ακατάληπτη ομορφιά των αγαλμάτων, στο ύφος του προσώπου, στους όγκους και τα σχήματα που καταργούν κάθε καταναγκασμό και κάθε ρεαλισμό. Τα έργα του Giacometti διαθέτουν το ισορροπημένο άθροισμα μιας άπειρης υπομονής και μιας επίμονης μεθοδικότητας που καθιστούν το υλικό του ικανό να αφηγηθεί μια ιστορία, περισσότερο ανθρώπινη, μια ιστορία που φθάνει σαν ηχώ ως μες στην καρδιά μας. Στις ακουαρέλες του Alberto Giacometti κατοικούν μερικές απίθανες μορφές, καθόλου έξω από την θεμελιώδη τους σημασία. Ένα μήλο, ένα μπουκάλι, μια κρεμαστή λυχνία, ένας φοίνικας, το τραπέζι, ο φίλος που ποζάρει, όλα διαθέτουν το σχήμα και το μέγεθός τους που η απαράμιλλη τέχνη και η μνημειώδης πρωτοπορία του γλύπτη καταργούν, αφήνοντας μέσα από τις ρωγμές να λάμψουν οι ουσίες, εκείνο το είδος της διασύνδεσης ανάμεσα στα πράγματα και τους ανθρώπους που λίγοι κατορθώνουν να φέρουν στο φως. Ανθρώπους που γυρεύουν ένα άσυλο, όπως τα πράγματα τριγύρω, ανθρώπους με λυπημένα πρόσωπα και μια καμπύλη που αγκαλιάζει τον κόσμο την πλάση και προσθέτει το μεγαλείο της φυσικότητας στους μπρούτζους του Giacometti. Ο χρόνος τριγύρω τρέχει, σκοτώνεται, εξαντλείται, προχωρεί όσο ο Giacometti πλάθει με τα χέρια του ένα μικρό μυθιστόρημα, ο χρόνος που είναι ένας έφηβος βασιλιάς δίχως δικαιοδοσίες πάνω στα αγάλματα. Τα αντικείμενα που μας κληροδότησε μέσα από τον φακό του ο σημαντικός Gean Jenet παρελαύνουν από τις σελίδες της προσεγμένης έκδοσης που σήμερα επανέρχεται στο προσκήνιο. Ο Αχιλλέας Κυριακίδης αφήνεται στην παράξενη χροιά του Genet που άλλοτε φαντάζει ανθρώπινη και αλλού πάλι μια διάτονη τέχνη σε ατέλειωτο παιχνίδι με τις αισθήσεις και ποιήματα. Ο δικός του ο κόσμος εξαντλείται μόλις όλα εξηγηθούν και όταν κάποια από τις ιερές μορφές του Giacometti στρέψει το αφάνταστο βλέμμα της επάνω του. Δεν διαθέτουν τίποτε το πλαστικό, ζουν στην πολιτεία του Ρέμπραντ, πάνω τους πυκνώνει η θαυμάσια αφαίρεση, αυτή που αφήνει απογυμνωμένο το βλέμμα. Και είναι στις καμπύλες και τις γραμμές που ξυπνούν σχήματα πρωτοφανέρωτα, μορφές έξω και πέρα από τους καταναγκασμούς που υψώνει η εποχή του, φιγούρες ενός μακρυσμένου κόσμου που καθώς πλησιάζουν μπορεί κανείς να αναγνωρίσει στα πρόσωπά τους την σπάνια και βαθιά αγάπη που τρέφει ο Alberto Giacometti για τους ανθρώπους. Φιγούρες μάλλον ονειρικές που συγκλονίζουν τον Genet καθώς στέκουν σαν νησιά στο αχανές εργαστήριο με τους ατέρμονους ορίζοντες, κραυγές που εξαντλήθηκαν, μορφές που δεν ενσάρκωσαν τους θεούς αλλά τους ανθρώπους. Στάσου απέναντί τους και άκου τον ψίθυρό τους, τον χημισμό του κυττάρου τους που είναι κάτι περισσότερο από ανθρώπινο, κάτι λιγότερο από άγαλμα. Η λάμπα που φέγγει φανερώνει την ύστατη απώλεια, το τελευταίο, ανθρώπινο σύνορο. Σε αυτό ενσκήπτει ο γλύπτης, μεταγγίζοντας την ριπή του πόθου και την απόσταση μιας θάλασσας ανάμεσα στον κόσμο που γεννιέται από τα χέρια του και εκείνο τον άλλον που σιγοκαίει σαν αιφνίδιο μετέωρο. Οι φιγούρες του Giacometti ακουμπά στο τίποτε, παραπαίουν μες στους αιώνες, μας δωρίζουν το ανεξίτηλο, ξαναφέρνουν από έναν σκεπασμένο με την σκόνη, χρόνο, ανθρώπους ναούς, καμωμένους με το ρίγος. Είναι φιγούρες από πηλό, δίχως χέρια, μα με την καρδιά του δημιουργού τους και την ποσότητα του αίματος που θερμαίνει τις ανθρώπινες ζωές και χαρίζει στον Giacometti τον τίτλο εκείνου που ανέδειξε τα έργα του σε ιερά σημάδια μιας τέχνης παροδικής, μιας μαρτυρίας που μόνο η λεπτή αίσθηση κατορθώνει να φέρει στο φως, μόνο για εμάς, μες στους αιώνες που θα κρατήσουν ζωντανό το όνομα αυτού του πληθωρικού και πρωτοποριακού δημιουργού. Οι γλυπτές φιγούρες του διαθέτουν την τρυφερότητα και την νοσταλγία του φθηνού χαρτιού, είναι ανίκητες όπως το νερό, όλες καμωμένες από χρυσή σιωπή.

Ο Αχιλλέας Κυριακίδης προσεγγίζει με θαυμασμό την μαρτυρία του Genet. Περπατάει μες στο ατελιέ του σπουδαίου γλύπτη με τις διαχρονικές μορφές, ψηλαφίζοντας, ανιχνεύοντας, αγαπώντας και μεταφράζοντας την μυσταγωγία που ο Γάλλος συγγραφέας διασώζει για πάντα. Οι εκδόσεις Ύψιλον φέρνουν στο φως εκείνα τα υλικά που παραμένουν εφόδια ψυχικά και τίποτε λιγότερο, κάτι από το λινό ύφασμα που σκεπάζει κάτι ιερό και απρόσιτο. Ο Jean Genet αποκαλύπτει τον δημιουργό Alberto Giacometti και τον κόσμο του. Ένα σύμπαν γεμάτο αγάλματα, καλύτερο πάντα από το δικό μας. Από τις εκδόσεις ύψιλον, ένα ξεχωριστό βιβλίο που παραμένει επίκαιρο, προικισμένο με ένα σπάνιο υλικό και μια ακόμη γοητευτικότερη προσέγγιση. Με το προτέρημα της μεταφραστικής φροντίδας του Αχιλλέα Κυριακίδη.