Βιβλιοθήκη

Μια λιτή αναφορά στις πρώτες σελίδες του καινούριου βιβλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο μοιάζει με κλειδί στα χέρια του αναγνώστη. Ίσως να πρόκειται περισσότερο για έναν φίλο της Annie Ernaux αφού εκείνος που κρατά στα χέρια του «Το γεγονός» οφείλει να μοιραστεί – έτσι όπως μπορεί και με όλη την δύναμη της καρδιάς – την αγωνία και την μοναξιά της ηρωίδας. Τίποτε περισσότερο από ένα εικοσάχρονο κορίτσι, μια φοιτήτρια Φιλολογίας στην Γαλλία του Ντε Γκωλ, μερικά χρόνια προτού το Παρίσι μεταβληθεί στην κιβωτό των νέων ιδεών, που αρπάζει την ζωή στα χέρια της. Μια παράφορη, ερωτική ιστορία, μερικές βραδιές ατέλειωτου πάθους με τον Ζαν και η πρωταγωνίστρια, η ίδια η συγγραφέας θα βρεθεί αντιμέτωπη με τις συνέπειες. Αυτές βεβαίως αφορούν περισσότερο τις συνθήκες και το ηθικό επιχείρημα που κρατά όρθια την μεταπολεμική Γαλλία και σχετίζονται με την κοινωνική θεώρηση γύρω από το δικαίωμα της γυναίκας να αποφασίζει για την τύχη μιας εγκυμοσύνης και ίσως περισσότερο με την συλλογική άρνηση που εκπορεύεται από μια αθεράπευτα συντηρητική εποχή. Σαν να συνέβη σε κάποιο τρίτο πρόσωπο η Annie Ernaux ανακαλεί στην μνήμη της τα έργα και τις μέρες του 1963 όταν μόνη, σε ένα εχθρικό περιβάλλον έπαιξε την ζωή της κορώνα γράμματα. Πελάτισσα σε κάποια «αγγελοποιό», όπως υπέροχα μεταφράζει τις γυναίκες των μικρών, ανήλιαγων στενών η Ρίτα Κολαϊτη που φέρνει σε πέρας την μετάφραση ενός μικρού κειμένου με απίστευτα όμως προσωπικά φορτία. Η ουδετερότητα του πρωτοτύπου, αυτό το τρίτο πρόσωπο που παρεμβάλλεται ανάμεσα στην συγγραφέα και τον εαυτό της, παραμένει παρόν καθώς το κείμενο κρατά την ιστορία όρθια ακροβατώντας ανάμεσα στο 1963 και τα χρόνια μετά. Η Annie δεν είναι πια το ίδιο κορίτσι. Βλέπετε, εκείνες που με τις επιδέξιες πρακτικές τους βοηθούν μια νεαρή να ξεφορτωθεί διά παντός το πρόβλημά της, σκοτώνουν μια και καλή ό,τι έχει απομείνει από την υπόθεση αθωότητα. Υπάρχουν και βγάζουν το ψωμί τους μέσα από μια ρητή απαγόρευση. Μα αυτές δεν είναι τίποτε εμπρός στους ιατρούς και το ιατρικό προσωπικό που διστάζουν να αναλάβουν κάποια υπόθεση και γρήγορα φροντίζουν να νουθετήσουν τα κορίτσια που έρχονται από κάθε παριζιάνικο διαμέρισμα. Πέρα από το βλέμμα το γεμάτο από απαξίωση, πέρα ακόμη και από την ανεπάρκεια όσων ασχολούνται με ευφάνταστες μεθόδους που τελικά αποβαίνουν εις βάρος των κοριτσιών, υπάρχει και εκείνη η ερημιά, η αθεράπευτη που συνοψίζει ολόκληρη την στενοχώρια. Είναι οι χαμηλές σκέψεις, αυτές που δίχως ανάστημα καταδίκασε για πάντα ένας ημίθεος. Ποτέ δεν χάθηκαν από τούτο εδώ τον κόσμο και τώρα στην καινούρια έκδοση του Μεταιχμίου εφευρίσκουν την υπέροχη μέθοδο μιας νουβέλας για να έρθουν στην επιφάνεια. Δεν θα χρειαστεί προσπάθεια, παρά μόνο μια ματιά στον κόσμο εκεί έξω που προχωρεί με βήματα αργά, διστακτικά. «Το γεγονός» όπως τιτλοφορείται μια από τις εκδοτικές προτάσεις με τις οποίες το Μεταίχμιο πλουτίζει την εγχώρια βιβλιοπαραγωγή και ταυτόχρονα υπηρετεί την μετάφραση με επιμελημένες προτάσεις, διαθέτει το προνόμιο μιας προσωπικής και αληθινής ιστορίας. Όλα τα υπόλοιπα όμως είναι φορτία. Το παιδί, ο αποκλεισμός, το αβάσταχτο γήρας, από την ηλικία των είκοσι τριών ετών, με ακρωτηριασμένη την νιότη. Στα φώτα της πτέρυγας ακούγονται παράξενες λέξεις όπως απόξυση. Η Annie Ernaux τις θυμάται όλες, με την προφορά και την βαρύτητά τους, θυμάται τις νοσηλεύτριες, την διστακτική και επίμονη κατακραυγή, τον κόσμο που διαψεύδει κάθε μέρα όσους ισχυρίζονται πως κρατά δίχως επικρατέστερο η μάχη ανάμεσα στο κακό και την γλύκα του κόσμου. Το παιχνίδι έχει χαθεί.

Ετούτο το σημείωμα ίσως να παρασύρθηκε κάπως. Και να λησμόνησε να σας πει για τα κλειδιά της αφετηρίας. Όλα επιστρέφουν με την μνήμη, «βομβίδες με ομφάλιους λώρους να σαλεύουν πάνω στα πλακάκια του μπάνιου», σκληρές εικόνες με ορθάνοιχτα πόδια, σε στάση ιδιότυπης προσοχής ενώπιον επιστήμης και θεού. Οι δυο τους συμπράττουν για μία και παντοτινή φορά με φόντο το βιβλίο της Γαλλίδας δημιουργού.  Όλα εξελίσσονται σε μια τομή της γαλλικής κοινωνίας, γεμάτης σαν πάντα με κολασμένους της παράγκας και κρίσιμες, ανατρεπτικές στιγμές.

Η Annie θα μπορούσε κάλλιστα να είναι είκοσι τριών χρονών στην δική μας δεκαετία. Να αντιμετωπίζει τις πορείες των σκοταδιστών που χειροκροτούν τις αποφάσεις Ανώτατων Δικαστηρίων, να τριγυρνά στο Παρίσι του χάλυβα και της πληγωμένης περηφάνιας, ζητώντας επίμονα την ακριβή διεύθυνση της κυρίας τάδε, περνώντας σαν αερικό, σαν μια λεπτή ευαισθησία από τις γειτονιές που την παρακολουθούν ώσπου να τρυπώσει στο σπίτι και έτσι να αποκαλυφθεί, όπως και τότε, η φριχτή πράξη. Κάθε Annie θα μπορούσε να εκπλαγεί από το μετέωρο βήμα του κόσμου, από τις μπαλάντες με τους σκοτεινούς στίχους που διατρέχουν τις αρχαίες γειτονιές. Βραβευμένη με το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2022 η Annie Ernaux επανέρχεται από το Μεταίχμιο και την Ρίτα Κολαϊτη για να απαντήσει με το μικρό της αφήγημα σε μερικά επίκαιρα ερωτήματα. Γεννημένη το 1940 η Γαλλίδα συγγραφέας που παρέμενε πάντοτε στις μικρές λίστες των υποψηφίων για τα πιο περικλεή βραβεία αποτελεί για την πατρίδα της ένα είδος εθνικού κεφαλαίου.

Στα ράφια των βιβλιοπωλείων θα συναντήσει κανείς , ακόμη μερικές εκδόσεις που κυκλοφορούν από το Μεταίχμιο. «Ο Τόπος», «Μια γυναίκα» και «Τα χρόνια», που με την αυτοβιογραφική τους ματιά θα αποτελέσουν ακόμη ένα δείγμα της μυθιστοριογραφίας που ανέδειξε την Ernaux στην ξεχωριστή δημιουργό. Η απλότητα, μέσα από την άρνηση και την κριτική που συνοδεύουν αβίαστα την καθημερινή ζωή, η ματαιωμένη εποχή που αποτιμάται κιόλας παλιομοδίτικη συνθέτουν αυτήν την ολοκληρωτική αναπαράσταση του ενστίκτου, της επιλογής και της διάψευσης. «Το γεγονός» είναι πως η Annie Ernaux κατορθώνει με την μικρή της ιστορία να τραβήξει απότομα το προσωπείο του Παρισιού μόνο και μόνο για να ξεχωρίσει στο στερέωμα η αληθινή όψη των πραγμάτων. Εκείνων που αναμετρήθηκαν με την εμπειρία και επέζησαν μες στα χρόνια για να αφηγούνται ανάγλυφα μερικές σπάνιες στιγμές λογοτεχνίας και τόλμης.