Το σύνδρομο… Φίλιπ Ροθ
Φαντάσου σ’ έναν εναλλακτικό χρόνο τη συνύπαρξη στον ίδιο χώρο των Χέμινγουεϊ, Μπουκόφσκι, Μίλλερ, Κέρουακ, Λόουρι και Ροθ. Εκρηκτικό μείγμα που πιθανότητα σε αυτήν την περίπτωση θα έσπαγε ο ένας τα μούτρα του άλλου ή θα μεθούσαν μέχρι θανάτου ή θα έχαναν τις αισθήσεις τους από υπερβολική δόση ή απλώς θα σε κορόιδευαν για όλα αυτά που έχεις τολμήσει με τα μάτια κλειστά, ενώ εκείνοι τα έζησαν και τα μετουσίωσαν σε λογοτεχνία, σε μια λογοτεχνία του πραγματικού, όχι λόγω της ρεαλιστικής της απεικόνισης, όσο της πραγματικότητας της αφετηρίας από τον βίο του ίδιου του γράφοντος. Ο Φίλιπ Ροθ είναι λοιπόν, μεταξύ άλλων, άλλη μια λογοτεχνική περίπτωση στην οποία δύσκολα μπορείς να ξεχωρίσεις το πρόσωπο του ήρωα από αυτό του συγγραφέα.
Οι εμμονές του Ροθ επαναλαμβάνονται σταθερά και κουραστικά στα μυθιστορήματά του, χωρίς να στερούνται ενδιαφέροντος και χιούμορ εκ μέρους του συγγραφέα ως προς τον τρόπο με τον οποίο τις αναλύει και τις προσεγγίζει. Όλες έχουν σαν κοινό παρονομαστή την άβολη κατάσταση στην οποία περιέρχονται ο Ροθ και οι ήρωές του λόγω της εβραϊκής τους ταυτότητας. Η ιδιόμορφη σχέση με τους γονείς (την καταπιεστική μάνα και τον δυσκοίλιο πατέρα), σχέση εξάρτησης και άλογου μίσους, οι ανεξέλεγκτες σεξουαλικές επιθυμίες προς όλες τις γυναίκες (τις μη Εβραίες φυσικά), η αποστροφή για τη συμβατική ζωή συνοδευμένη από την ταυτόχρονη νοσταλγία της ασφάλειας που αυτή προσφέρει και, τέλος, η «απορριπτική» σχέση με τον Θεό και με τη βολική κοσμοθεωρία που χαρίζει η θρησκεία… Όλα αυτά, εμφανίζονται εμμονικά, σχεδόν ψυχωτικά, στο μυθιστόρημα με τίτλο «Το σύνδρομο Πόρτνοϊ» που προκάλεσε σάλο και έκανε διάσημο τον Ροθ στην Αμερική στα τέλη της δεκαετίας του ‘60, ξεσηκώνοντας την εβραϊκή και τη φεμινιστική κοινότητα και φέρνοντας σίγουρα σε δύσκολη θέση την οικογένεια του Ροθ.
Ακούω τον εαυτό μου να παρασύρεται σε αυτό το είδος της τελετουργικής γκρίνιας στην οποία οφείλουν την κακή τους φήμη όλοι όσοι κάνουν ψυχανάλυση. Γίνεται να απεχθανόμουν πραγματικά αυτήν την παιδική ηλικία και να μισούσα αυτούς τους καημένους τους γονείς μου στο βαθμό που φαίνεται ότι τους μισώ τώρα, κοιτάζοντας αυτό που ήμουν από την πλεονεκτική θέση αυτού που είμαι -και δεν είμαι- σήμερα; Αλήθειες βγαίνουν από το στόμα μου ή γκρινιάζω; Μπας και, για κάτι ανθρώπους σαν και μένα η γκρίνια είναι μια μορφή αλήθειας;
Η εξαιρετική μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη αποδίδει το πνεύμα του βιβλίου, το οποίο εν τέλει αποτελεί μια μάταιη κραυγή κατά των κοινωνικών προκαταλήψεων και των κοινωνικών συμβάσεων που φυλακίζουν τα ένστικτα και την ελευθερία του ανθρώπου να πράττει όπως σκέφτεται ως προς τις συναισθηματικές του επιλογές και τον αυτοκαθορισμό του. Ο Ροθ καταδικάζει «τα πρέπει και τα απαγορεύεται» στην απόπειρα του ατόμου να δημιουργήσει την προσωπική του ταυτότητα, τοποθετώντας τον ήρωά του σε μια θέση εξομολόγησης, κατά την οποία πραγματοποιούνται αλλεπάλληλες συνειρμικές μεταβάσεις από σκηνές της παιδικής σε σκηνές της ώριμης ηλικίας και τανάπαλιν, συμβολίζοντας έτσι τη μετάβαση από το στάδιο της αυτοϊκανοποίησης στο στάδιο του σεξ με τις γυναίκες.
Αν δεν κάνω λάθος, σας έχω ξαναμιλήσει για κείνο το συκώτι που αγόρασα από ένα χασάπικο και το πήδηξα πίσω από μια γιγαντοαφίσα, καθ οδόν για το μάθημα του μπαρ-μίτσβα. Ε, λοιπόν, Παναγιότατε, θέλω να τα βγάλω όλα από μέσα μου. Αυτή... εεε ...αυτό, δεν ήταν το πρώτο μου κομμάτι. Το πρώτο μου κομμάτι το γλέντησα στο ίδιο μου το σπίτι, τυλιγμένο γύρω από την πούτσα μου, στο μπάνιο, στις τρεισήμιση - και μετά, στις πεντέμιση, καρφωμένο σ' ένα πιρούνι, μαζί με τ' άλλα τα μέλη της δύστυχης, αθώας, οικογένειάς μου.
Στο βιβλίο αυτό μαγνητίζουν και ταυτόχρονα αποσυντονίζουν ο σαρκασμός, η τρυφερότητα και ο κυνισμός με τα οποία αποδίδονται οι αδιάκοπες σεξουαλικές εμμονές του ήρωα, που τον ετεροκαθορίζουν και τον βασανίζουν, αφήνοντας, έτσι, την αίσθηση ότι πρόκειται για έναν τραγικό ήρωα, αναπόδραστα μπλεγμένο στον αχαλίνωτο ιστό μιας αράχνης, η οποία σχεδιάζει να τον κατασπαράξει έπειτα από ατέρμονα βασανιστήρια πάθους και έρωτα.
Photo Sources
- Ζωγράφος: Alexander Deyneka, Πίνακας: model
