Βιβλιοθήκη

Διαβάζοντας το «Τρόποι να γυρίζεις σπίτι», δεν είναι εύκολο να κατανοήσεις για τι είδους βιβλίο πρόκειται: είναι μια αυτοβιογραφική ιστορία, ένα βιβλίο για τη μνήμη και τη νοσταλγία, ένα αφήγημα για την παιδική ηλικία και τη δύσκολη ενηλικίωση ή μια απόπειρα σκιαγράφησης της πρόσφατης Ιστορίας της Χιλής; Όταν φτάσεις στην τελευταία του σελίδα, καταλαβαίνεις πως το «Τρόποι να γυρίζεις σπίτι» είναι όλα αυτά μαζί και εκ των υστέρων συνειδητοποιείς πως ο τίτλος θα έπρεπε να σε είχε προϊδεάσει. Τι είναι το «σπίτι» μας; το μέρος εκείνο που βρίσκεται η ρίζα και η καρδιά μας, εκεί που πάντα προσπαθούμε να βρούμε τρόπους να επιστρέφουμε; Αναμφισβήτητα, «σπίτι» μας είναι η παιδική ηλικία κι ο πρώτος μας έρωτας, η οικογένεια και η πατρίδα μας, αλλά και το πάθος μας, αυτό που μας κάνει δημιουργικούς στη ζωή. Ο Alejandro Zambra έγραψε ένα βιβλίο που αναφέρεται σε όλα αυτά. 

Το βιβλίο είναι δομημένο απλά (χωρίζεται σε τέσσερα μέρη) αλλά και πολύ έξυπνα, υπηρετώντας την αμφισημία που ο συγγραφέας επιδιώκει. Στο πρώτο μέρος, ο εννιάχρονος αφηγητής περιγράφει την εμπειρία του από τον μεγάλο σεισμό του ’85 σε μια γειτονιά του Σαντιάγο την εποχή της δικτατορίας του Πινοτσέτ. Εκεί, στα πρόχειρα καταλύματα που στήνονται για ασφαλή διανυκτέρευση, γνωρίζει την Κλαούδια, ανιψιά του μυστηριώδη γείτονα Ραούλ, για τον οποίο γνωρίζει μονάχα ότι ζει μόνος του κι ότι θεωρείται χριστιανοδημοκράτης. Αργότερα, τα δύο παιδιά γίνονται φίλοι κι η Κλαούδια ζητά από το αγόρι να προσέχει και να φροντίζει τον θείο της. Στο δεύτερο, όμως, μέρος, ο αναγνώστης έρχεται αντιμέτωπος με την πιθανότητα η ιστορία του αγοριού που προηγήθηκε να είναι απλά κομμάτι ενός ανολοκλήρωτου ακόμα μυθιστορήματος και ως κεντρικό πρόσωπο αναδύεται ο συγγραφέας του μυθιστορήματος αυτού: οι σχέσεις με τους ανθρώπους γύρω του (τους γονείς και την αποξενωμένη σύζυγό του) αλλά και η συχνά δύσκολη σχέση του με τη συγγραφή έχουν κεντρική θέση στα όσα αφηγείται. Στα επόμενα δύο μέρη τα πράγματα μπερδεύονται όλο και περισσότερο καθιστώντας ασαφές το πού τελειώνει η πραγματικότητα και πού αρχίζει η μυθοπλασία, τι αποτελεί ανάμνηση και τι επινόηση, τι συνέβη πραγματικά και τι όχι.

Αυτό, όμως, που γνωρίζουμε με βεβαιότητα είναι το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ξετυλίγεται η αφήγηση: τα χρόνια της βάναυσης δικτατορίας του Πινοτσέτ με τις εξαφανίσεις αντιφρονούντων, τη βία και τα βασανιστήρια αλλά και της επίπονης μετάβασης σε μια εύθραυστη δημοκρατία όπου βασανιστές και θύματα (αλλά και οι ένοχα αμέτοχοι) πρέπει να βρουν έναν τρόπο συνύρπαξης.