Art Outside the Core

Πρόσφατα, σε απάντηση του Ναυάρχου, ο οποίος μου είπε πειρακτικά ότι θα έπρεπε να μου αναθέσουν τη διεύθυνση κάποιου μουσείου σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα η απάντησή μου ήταν «OXI». «Γιατί να θέλω να γίνω μαυσωλάρχης στο απέραντο νεκροταφείο του πολιτισμού μας;» Αρχιφύλακας του οστεοφυλακίου του πνεύματος; Πρωθιερέας στην ατέρμονη κηδεία της Τέχνης;

Ως και οι κριτικοί τέχνης στις εγγλέζικες εφημερίδες ανέκραξαν στην ανακοίνωση των ονομάτων των φετινών προτεινόμενων για το βραβείο Turner: «Κάνε μια χάρη στον εαυτό σου, μείνε μακριά απ'αυτή την έκθεση […] πήγαινε κάπου αλλού» προειδοποεί ο Waldemar Janusczak της Sunday Times.

Ο δε νεαρός εκπρόσωπος του κατεστημένου Digby Warde-Aldam (από το όνομα καταλαβαίνετε περί τί είδους φρούτου πρόκειται, όλα τα λεφτά στην παύλα, το Διγβυ δεν το σχολιάζω καν, μιλάει από μόνο του), που, αφού ετσούνισε από το χρυσό αυγό του, έγινε και συγγραφέας και κριτικός, αφού μας δήλωσε ότι το κρεβάτι της Έμιν του είχε αλλάξει τη ζωή (δεν σχολιάζω επίσης, αλλά δεν εννοεί τίποτα βρώμικο, απλώς ότι τον συγκλόνισε, όταν το είδε τo 1999 στον πρώτο διαγωνισμό του βραβείου Turner (θα ήταν γύρω στα 11 τότε), κρώζει ανελέητα τους φετινούς διαγωνιζομένους: «Η χειρότερη λίστα στην ιστορία [του θεσμού]. Ποιός θα έπρεπε να νικήσει; Κανείς». 

Και το φτεροκόπημα, ή ψυχομαχητό, συνεχίζεται… Με το πες-πες, βεβαίως βεβαίως, αυξάνεται και η περιέργεια του κοινού. Η περιέργεια γίνεται ενδιαφέρον (αφορμή για συζήτηση/κουτσομπολιό/αφορμή εκτόνωσης για άλλα που δεν εκφράζονται εύκολα). Το ενδιαφέρον γίνεται κίνητρο επίσκεψης στην έκθεση. Η επίσκεψη γίνεται εισιτήρια για την TATE (ΤakeArtToEnd). Και οι αρχικάργες του συστήματος θα κοιμηθούν ευχαριστημένες που προκάλεσαν και πάλι το κοινό, που έγινε ντόρος, που χύθηκε μελάνι, που έχασε η Βενετιά βελόνι κτλ. Ο αυνανισμός δεν τυφλώνει. Απλώς τον βαριέσαι κάποια στιγμή. Και το θέμα που τον εμπνέει δεν μπορεί να είναι πάντα πικάντικο, βρώμικο, έξω από τη κανονικότητα που μπορείς και αντέχεις, φαντασιωτικό, απαγορευμένο. Αφού εξαντλήσεις τα ξυνά, μπορεί και να εξιταριστείς με μια φωτογραφία του 1960. Αυτό φαίνεται πάθαμε το 2014 με το βραβείο Turner. 

Το πρώτο βραβείο πήρε ένα «54λεπτο essay film (ταινία-σχόλιο-έκθεση ιδεών) που αναφέρεται στην ιδέα της θυσίας στην υπόθεση του IRA, στην Μαρξιστική θεωρία, και σε ανθρωπομορφικά δοχεία κέτσαπ (sic) που εξερευνούν την αξία της τέχνης», μας ενημερώνει ο κριτικός της Guardian, Mark Brown. 

Δύο κακά προκαλεί η πρόκρισή του:

1. Ενισχύει το ήδη παρωχημένο επιχείρημα του F. Jameson για την ασημαντότητα της τέχνης του βίντεο, παρουσιάζοντας στο κοινό την εύπεπτη, μονοδιάστατη και εύκολα εμπορεύσιμη εκδοχή του που σε στήνει απέναντι από μια οθόνη. Τη μόνη εκδοχή βίντεο τέχνης που αγκάλιασε με αγάπη το τρίπτυχο: κριτικοί/μουσείο/εμπόριο τέχνης. 
2. Καταδικάζει στην αφάνεια την πραγματικά σημαντική προσφορά των καλλιτεχνών του βίντεο του 1960-1970 (Viola, Campus, Rosler, κ.α.) (που δεν εξέτασε καν ο Jameson είτε από άγνοια είτε, πιo βέβαιον, γιατί δεν κολλούσαν με τη γενικότερη επιχειρηματολογία του για τον μεταμοντερνισμό και την τέχνη του ως εργαλείο του ύστερου καπιταλισμού). 

H προτεινόμενη Kiara Phillips τυπώνει πόστερ. Ουδέν σχόλιον. Α, και υφάσματα. Μας τα είπε ο Andy, κυρία μου. Και είχε και πιο ενδιαφέρουσα καούκα από τη δικιά σου. Και ζούσε και σε κλάμπ. Και είχε και σκύλο. 

O Tris Vonna Michel έστησε μια παράσταση όπου μιλάει ζωντανά, ενώ προβάλλονται δίπλα του διαφάνειες και ακούγεται ηχογραφημένο ηχητικό υλικό συνθέτοντας έτσι παράλογες ιστορίες που δεν έχουν συμβεί αλλά παρουσιάζονται σαν να είχαν συμβεί. (Νομίζω οτι ακούγεται καλύτερο από ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Κι όταν η τέχνη έχει ανάγκη τις λέξεις για να γίνει καλύτερη…)

Τι λένε όμως οι ίδιοι οι καλλιτέχνες; 

Ανέτρεξα στις βιντεοπαρουσιάσεις τους στην ιστοσελίδα της TATE: 

Ο προτεινόμενος James Richards έκοψε κι έραψε ένα βίντεο με εικόνες από τη φύση, το σινεμά και από φωτογραφίες που βρήκε έτοιμες, για το οποίο δηλώνει τα εξής συνταρακτικά και συγκεκριμένα: «Αισθάνομαι ότι έχει μεγαλύτερη σχέση με κάτι όπως…η αφηρημένη γλυπτική…ή η ζωγραφικη». Μετά βάζει και μουσική (soundscapes) από πάνω και έτοιμο το αριστούργημα με αναφορές σε άλλες… διαστάσεις που προκαλούν αποσυντονισμό! (αυτός τα λέει). 

Παρακολουθώντας το τρίλεπτο βίντεο που τον παρουσιάζει, θυμήθηκα την εποχή που έχοντας βαρεθεί τη συζυγική σχέση με τη θεωρία, άρχισα να κάνω απιστίες με την πράξη, συχνάζοντας σε εργαστήρια και «ανοιχτές ημέρες» διάφορων σχολών καλών τεχνών του Λονδίνου, μεταξύ των οποίων και το περιβόητο Slade, όπου μίλησα με πολλούς νεαρούς καλλιτέχνες. Αν και στον δεύτερο χρόνο τους, δηλαδή έχοντας σπουδάσει περίπου 5 χρόνια, οι περισσότεροι δεν είχαν ιδέα ούτε για το τι θέλουν να πούν ούτε για το πώς θα το πουν. Και το χειρότερο, ίσως, δεν είχαν καμία απολύτως ιδέα για το τί είχαν πει και κάνει άλλοι πριν απ' αυτούς. Προφανώς οι σχολές αυτές στηρίζονται και προωθούν την ιδέα της παρθενογέννεσης στην τέχνη με συχνά τραγικά αποτελέσματα. Μια αναγνώστρια εφημερίδας, που υπογράφει ως Lydia Robinson σχολίασε:

Ας μην τους μάθουν θεωρία, ούτε αισθητική, ούτε το πως ακριβώς γίνεται η έρευνα στην Ιστορία της Τέχνης. Ας τους δείξουν εικονίτσες. Όπως στο κατηχητικό. Τόσους άθεους έβγαλαν τα κατηχητικά του κόσμου. Έναν σωστό καλλιτέχνη δεν θα έβγαζαν; 

Το πιο τραγικό είναι το εξής. Η τέχνη μας είναι αυτή που μπορούμε να έχουμε. Αυτή που μας αξίζει. Αυτή η τέχνη εκφράζει αυτό που ζούμε. Κι αυτό που ζούμε, πεθαίνει. Αν δεν πέθανε ήδη.