Άλλαι Τέχναι

Η Mutu, γεννημένη στις 22 Ιουνίου του 1972 στο Ναιρόμπι της Κένυας, σύντομα αποφασίζει πως θέλει να ξεφύγει από τα στενά πλαίσια της αφρικανικής πρωτεύουσας και να γνωρίσει τον κόσμο. Μετά από μια περίοδο σπουδών στην Ουαλία, το 1990 βρίσκεται στη Νέα Υόρκη και σπουδάζει Ανθρωπολογία και Καλές Τέχνες. Αυτή η ενασχόλησή της με τον γνωστικό κλάδο της Ανθρωπολογίας θα αποτελέσει κύρια πηγή έμπνευσης για το έργο της. Το 2000 θα αποκτήσει ένα ακόμη πτυχίο στο πεδίο των Καλών Τεχνών από το πανεπιστήμιο του Yale. Έκτοτε ζει και εργάζεται στο Brooklyn της Νέας Υόρκης. Ο κατάλογος των μουσείων και των γκαλερί όπου εκθέτει τα έργα της είναι μακρύς. Σ’ αυτόν συγκαταλέγονται και κάποια από τα σημαντικότερα και μεγαλύτερα μουσεία παγκοσμίως, όπως η Tate Modern στο Λονδίνο, το Moma στην Νεα Υόρκη και το Centre Georges Pompidou στο Παρίσι.

Στα έργα της Mutu πρωταγωνιστεί η γυναίκα. Η γυναίκα σύμβολο, στην αναπαράσταση της οποίας ενώνονται και προβάλλονται ποικίλα στοιχεία… από τον πολιτισμό της Αφρικής και την βαριά αποικιοκρατική ιστορία που κουβαλάει η αφρικανική ήπειρος, από την αρχαία ιστορία, από τα σύγχρονα δυτικά πρότυπα και πιο συγκεκριμένα την κυρίαρχη θέση της μόδας ως ένα είδος έκφρασης της φιλελεύθερης οικονομίας, από την πολιτική, τον φυλετικό διαχωρισμό, την πολυπολιτισμικότητα και τον πλουραλισμό της δυτικής κοινωνίας σήμερα, και τέλος στοιχεία από την υπαρξιακή αγωνία που βιώνει ο σύγχρονος άνθρωπος, τη βία και την κατάχρηση εξουσίας από αυτούς που στις μέρες μας θεωρούνται δυνατοί: τους άνδρες.

Η γυναίκα βέβαια στο εικαστικό σύμπαν της Mutu δεν αποτυπώνεται ρεαλιστικά. Λειτουργώντας συμβολιστικά δεν έχει φύλο, ούτε ταυτότητα. Πρόκειται ουσιαστικά για μια υβριδική γυναικεία μορφή που αποκτά το σώμα της από την συνένωση ετερόκλητων εκφραστικών μέσων (κολλάζ, γλυπτική αλλά και ζωγραφική), με τα επιμέρους μέλη της να προέρχονται από εικόνες περιοδικών μόδας και lifestyle, περιοδικών σχετικών με αυτοκίνητα και μηχανές, από εμπορικές διαφημίσεις ακόμη και από αντικείμενα καθημερινής χρήσης (found materials). Oι γυναίκες στο έργο της Mutu είναι μυθικά όντα που φέρουν τοτεμικό χαρακτήρα. Είναι όντα εξωτικά, άγρια, δυναμικά και ανεξερεύνητα, τις περισσότερες φορές τρομακτικά στην όψη, που στέκουν επιβλητικά στο κέντρο του πίνακα προκαλώντας δέος τόσο με την εικόνα τους όσο και με το μέγεθός τους (η Mutu χρησιμοποιεί μεγάλων διαστάσεων καμβάδες για τα συγκεκριμένα έργα – large scale collages). Οι υβριδικές αυτές μορφές, αποκυήματα της σουρεαλιστικής φαντασίας της δημιουργού τους, προβάλλουν τον άνθρωπο, τη γη και τη μηχανή σε μια αδιάσπαστη ενότητα και θυμίζουν όσον αφορά την πολυπλοκότητά τους προγενέστερες ανάλογες μορφές μεγάλων σουρεαλιστών όπως οι Max Ernst και Yves Tanguy.

Η γυναίκα στα έργα της Mutu αναφέρεται στη γυναίκα στρατιώτη. Η γυναίκα στρατιώτης μάχεται αλληγορικά ενάντια στην αυστηρά ιεραρχική δομή και φυλετική υπεροχή της ανέκαθεν ανδροκρατούμενης κοινωνίας, που την αναγκάζει ούσα η πιο αδύναμη (φύσει και όχι θέσει) να συμμορφώνεται στις διαθέσεις και τις προσταγές αυτών που την ορίζουν. Κι όμως το έργο της Mutu δεν αποτελεί μια έκκληση για βοήθεια και αλληλεγγύη που θα συγκινούσε κάθε υπέρμαχο του φεμινιστικού κινήματος (αν και η ίδια η Mutu δηλώνει φεμινίστρια), ούτε και μια καταγγελία μέσω της τέχνης ενάντια στις κοινωνικές ανισότητες και τον μισογυνισμό. Και αυτό γιατί η γυναίκα στρατιώτης της Mutu βγαίνει νικήτρια. Αρνούμενη τον ρόλο του θύματος, κερδίζει την μάχη και υψώνεται παντοδύναμη και αγέρωχη στο κέντρο του σύμπαντος. Καταφέρνει να συγκεράσει το παρόν και το παρελθόν της πολιτισμικής και φυλετικής ταυτότητας που φέρει, προσβλέποντας σ’ ένα δυναμικό μέλλον. Επαναπροσδιορίζει τον ρόλο της στην ιστορία και διεκδικεί τη θέση της στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Αυτό μπορεί να το επιτύχει γιατί ξέρει ποιά είναι και με ποιόν πολεμάει. Όπως είπε και ένας αρχαίος Κινέζος στρατηγός, «όταν γνωρίζεις τον εχθρό και τον εαυτό σου, μπορείς να δώσεις εκατό μάχες με ασφάλεια». Τη νίκη της γυναίκας λοιπόν οραματίζεται η Mutu στο έργο της, την νίκη όλων των γυναικών, είτε πρόκειται για την ανήλικη Αφρικανή που υποβάλλεται σε κλειτοριδεκτομή και εξαναγκαστικό γάμο στην Κένυα είτε για την σύγχρονη αστή στη Νέα Υόρκη που βομβαρδίζεται από τις επιταγές της βιομηχανίας της μόδας και της ομορφιάς, προσπαθώντας παράλληλα να χτίσει μια καριέρα ισότιμη ενός άντρα, ενώ εκτελεί τα χρέη της στο ακέραιο ως καλή μητέρα και ιδανική σύζυγος.

Η Wangechi Mutu, σαν παιδί της εποχής της, χρησιμοποιεί διάφορα εκφραστικά μέσα στο έργο της και ασχολείται επίσης με το video και τις art installations (εγκαταστάσεις). Αυτόν τον καιρό σχεδιάζει ρούχα για μεγάλους οίκους μόδας, όπως ο DKNY, στα πλαίσια μιας καμπάνιας για την ευαισθητοποίηση του κοινού ενάντια στη μάστιγα του Aids. Παράλληλα, στο στούντιό της στη Νέα Υόρκη δέχεται πλήθος θαυμαστών, ανάμεσα τους και ομάδες κοριτσιών από την Αφρική που ζουν πλέον μόνιμα στην Αμερική και την θεωρούν πρότυπο (βλ. Black Girls Rock). “A fantastic Journey” είναι ο τίτλος της πρώτης μεγάλης ατομικής της έκθεσης που γνωρίζει τεράστια επιτυχία και ετοιμάζεται να περιοδεύσει σε όλον τον κόσμο.

Κλείνοντας παραθέτω μια φράση της Mutu που την αντιλαμβάνομαι σαν πανανθρώπινη αλήθεια και συνοψίζει πιστεύω την ουσία του έργου της: