Άλλαι Τέχναι

Από τη Νορβηγία λοιπόν, τη χώρα με τις πιο αξιοσέβαστες γυναικείες κινηματογραφικές παρουσίες (σημειώνω την Anja Breien αλλά και τη λατρεμένη Vibeke Lokkerberg με το αριστουργηματικό ντοκιμαντέρ της ''Tears of Gaza''),μας έρχεται αυτό το κατά τα φαινόμενα και τις σκηνοθετικές λεπτομέρειες, πρωτόλειο φιλμ. Η πρώτη ολοκληρωμένη κινηματογραφική απόπειρα μεγάλης διάρκειας από την Iram Haq, ήταν το συμπαθέστατο και συγγενικό από πολλές απόψεις “I Am Yours” του 2013, το οποίο και υπήρξε η επιλογή της Νορβηγικής Επιτροπής των Όσκαρ να εκπροσωπήσει τη χώρα στην κατηγορία της ξενόγλωσσης ταινίας. Τέσσερα χρόνια μετά, η σκηνοθέτιδα στήνει και πάλι ένα υπαρξιακό δράμα, το οποίο παρά τις μεγάλες του τεχνικές αδυναμίες, χαίρει κάποιων πολύ αξιόλογων αρετών και αξίζει σίγουρα να προσεχτεί.

Η ιστορία είναι απλή και απόλυτα ευθύγραμμη χρονολογικά. Η 16χρονη Nisha, ερμηνευμένη από την μάλλον μαλθακή υποκριτικά Maria Mozhdah, βιώνει βιαίως μια διπλή ζωή. Από τη μία, ως μικρή κόρη μια παραδοσιακής πακιστανικής οικογένειας μεταναστών, ζει απόλυτα πειθαρχημένη κάτω από ανηλεείς και αυστηρότατες ηθικές περιχαρακώσεις. Ακόμα και η χρήση του κινητού, θεωρείται προκλητική μέσα στην οικογένειά της, η οποία έχει ωστόσο εξαιρετικές φιλοδοξίες κι απαιτήσεις για το μέλλον των παιδιών της. Από την άλλη όμως, ως παιδί μεταναστών, η Nisha ζει, πλήρως αφομοιωμένη από τη δυτική κουλτούρα, μια φυσιολογική ζωή Ευρωπαίου εφήβου. Ξενυχτάει, πηγαίνει σε πάρτι, πίνει και καπνίζει χόρτο. Οι δύο αυτές αντιδιαμετρικές υποστάσεις της ζωής της όμως, θα έρθουν σε θεμελιώδη σύγκρουση όταν ο αυταρχικός πατέρας της θα την πιάσει επ’ αυτοφώρω σε ερωτικές περιπτύξεις μ’ έναν νεαρό, τον οποίο και είχε βάλει κρυφά στο δωμάτιό της. Τότε είναι που η οικογενειακή απομόνωση κι ο εθνολογικός καθωσπρεπισμός θα σφίξουν σαν μέγγενη τα όνειρα της Nisha. Η 16χρονη θα οδηγηθεί βιαίως στο Πακιστάν, ώστε να καθαίρουν οι γονείς της το άγος της ηθικής κατάπτωσης, και η Iram Haq θα μας προσφέρει μέσω αυτού του διαύλου μια ρεαλιστικότατη μαρτυρία αληθινού οικογενειακού δράματος.

Υπ’ αυτό το πρίσμα, το φιλμ της Iram Haq δεν στερείται όλα εκείνα τα χαρίσματα του σκανδιναβικού σινεμά. Πρόκειται για ένα γνήσιο και επώδυνο σαν νυστέρι προσωποπαγές δράμα, το οποίο, παρά την σχετική υποκριτική αστάθεια και αδυναμία της ηρωίδας, καταφέρνει και εισάγει το θεατή παραδειγματικά στο λαβύρινθο της υπαρξιακής αγωνίας. Σ’ αυτό συντελεί (για άλλη μια φορά στην παγωμένη Σκανδιναβία) η αριστουργηματική μουσική επένδυση του έργου. Και θα το ξαναπώ. Το πώς καταφέρνουν οι Σκανδιναβοί να ντύνουν ΤΟΣΟ όμορφα το σινεμά τους με νότες, παραμένει μέγα μυστήριο για μένα.

Όλα αυτά ωστόσο, ο δωρικός και λιτός χαρακτήρας της ταινίας και η τόσο οριστική και καίρια φύση της υπόθεσης, δεν επαρκούν για να καλύψουν τις εμφανείς τεχνικές αδυναμίες, που τουλάχιστον εμένα με ξένισαν σε μεγάλο βαθμό. Αρχικά, το έργο μου άφησε την αδιόρατη εντύπωση πως στερούταν αρχής, μέσης και τέλους. Σαν να τεμαχίστηκε κάπως πρόχειρα η υπόθεση στο μυαλό της δημιουργού, και ξεκίνησε η εξιστόρηση των γεγονότων από τη μέση του καιρού. Αυτό φυσικά αφαίρεσε πολύ από το υπαρξιακό βάθος των ηρώων και η ταινία ως σύνολο δεν είχε αυτήν την κρισιμότατη σπονδύλωση που έχω συνηθίσει στο βορειοευρωπαϊκό σινεμά. Επιπλέον, η τεχνική ενορχήστρωση του φιλμ (παρά τις αγνές σκηνοθετικές προθέσεις με τις οποίες είμαι σίγουρος ότι έγινε), έπασχε κι εν τέλει υπονόμευε το έργο αντί να το ενισχύει. Η Iram Haq, μεταχειρίστηκε με περισσό πάθος ασφυκτικά περιορισμένα βάθη και συμπιεσμένες προοπτικές προκειμένου να εστιάσει στις λεπτομέρειες του κάδρου, στις εκφραστικές δυναμικές των προσώπων, στα νεύματα κοκ. Ο τηλεφακός όμως, πέρα από την αδιαμφισβήτητη χρησιμότητά του στην εμβάθυνση των διαπροσωπικών σχέσεων μεταξύ των ηρώων, κουράζει. Με συνεχείς οριζόντιες γωνίες (μου έκανε μεγάλη εντύπωση πως ενώ παρουσίαζε έναν σκαιό, αυταρχικό και εξουσιαστικό πατέρα, επέλεξε σε ελάχιστα σημεία κοντρ-πλονζέ γωνίες ώστε να αναδείξει το συγκεκριμένο ρόλο του ήρωα), ταχύτατες κινήσεις του φακού και τόσο στενή προοπτική, η όλη σκηνοθετική «τσαχπινιά» της Haq κατέληγε σ’ ένα αδυσώπητο κυνηγητό για τα μάτια του θεατή.

Δεν θέλω ωστόσο να προκαταλάβω κανέναν. Είναι αναμφισβήτητα μια καλή ταινία που θα αγγίξει πολλούς και θα συγκινήσει όποιον του αρέσει ο καλός, στέρεος κινηματογράφος και το αμιγές δράμα. Θέλω να πιστεύω πως σας αφήνω με καλές εντυπώσεις κι ελπίδες.

Καλή μας αρχή και καλό χειμώνα!
Ελπίζω να έχετε μια αξέχαστη προβολή.